ایران و پاکستان؛ ضرورت تغییر روابط از سطح تاکتیکی به استراتژیک
به این محورها باید برگزاری رزمایش‌های منظم و سالانه که هر سال توسط ارتش‌های دو کشور برگزار می‌شود اشاره کرد.در ادامه برخی محورهای ذکر شده برای ارتقای سطح روابط دو طرف مورد بررسی قرار می‌گیرد.
کریدورهای ارتباطی و رابطه با چین
کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان برای دسترسی به آب‌های آزاد از مسیرهای جنوبی خود بهره می‌جویند که این مسیرها از طریق ایران و پاکستان به آب‌های آزاد می‌رسد، در این کنار این مساله پروژه‌هایی توسعه‌ای که در بنادر گوادر و چابهار در حال پیگیری است، می‌تواند دو بندر را به عنوان همکار مطرح کند در سال‌های اخیر دو کشور تلاش‌هایی را برای ایجاد ارتباط میان دو بندر داشته‌اند که به شکل ریلی و جاده‌ای اجرا می‌شود، بندر گوادر در قالب طرح cepc که توسط چین سرمایه‌گذاری شده است اجرا می‌شود و همچنین حضور چین در پروژه‌های توسعه‌ای بندر چابهار که با اجرایی شدن قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین قوت پیدا می‌کند می‌تواند زمینه‌های همکاری بین دو کشور را در ترانزیت و پروژه‌های همکار افزایش دهد.
مبارزه با افراط گرایی
اکنون و با شرایط حاکم بر افغانستان دو کشور ایران و پاکستان که مرزهای طولانی با افغانستان دارند دغدغه‌های مشترکی در زمینه تسری ناامنی و نفوذ گروه‌های افراطی در خاک خود دارند، این زمینه‌ها مستلزم ایجاد سازوکارهای مشترکی است که بتواند از یارگیری گروه‌های مذکور در خاک این دو کشور جلوگیری کند، در سال‌های گذشته همواره همکاری‌های مشترک مرزی، اطلاعاتی و امنیتی دو کشور توانسته است گروه‌های ضدسیستم در مناطق مرزی را ابتر کند.
پناهندگان
وضعیت افغانستان باعث شده است هر دو کشور با سیل پناهندگان روبه‌رو شوند، در سالیان گذشته که افغانستان درگیر جنگ و ناامنی بوده است همواره ایران و پاکستان بیشترین پناهندگان را در خود جای داده‌اند، لذا لازم است در این زمینه‌ها انتقال تجربه و اقدام به چاره‌اندیشی برای جلوگیری از افزایش سیل مهاجرت صورت گیرد.
مبارزه با قاچاق مواد مخدر، انسان و اسلحه
وضعیت امنیتی و اقتصادی افغانستان باعث شده است بخش زیادی از مردم این کشور دچار مشکلاتی در تامین نیازهای اولیه خود شوند، این امر می‌تواند ایران و پاکستان را درگیر مسائل مشترکی کند.وجود سلاح در جامعه و عدم کنترل کافی از سوی دولت مرکزی افغانستان باعث افزایش قاچاق سلاح برای کسب درآمد به درون مرز ایران و پاکستان می‌شود، همچنین برای پناهجویی در خاک این دو کشور توسط مردمی که از افغانستان فرار می‌کنند قاچاق انسان افزایش خواهد داشت. در کنار آن، مانند سالیان گذشته این دو کشور قربانیان اصلی موج قاچاق موادمخدر از خاک افغانستان خواهند بود.
چشم‌انداز تجارت دو کشور
طبق سند چشم‌انداز اقتصادی ایران که در اکتبر ۲۰۲۱ توسط بانک جهانی منتشرشده است، رشد تولید ناخالص داخلی ایران از ۶- در سال ۲۰۱۸ به ۱/ ۳ در سال ۲۰۲۱ رسیده است، همچنین این سند پیش‌بینی می‌کند ایران با توجه به افزایش واکسیناسیون و سرعت بخشیدن به واکسیناسیون عمومی در کنار افزایش فروش نفت پس از دو سال رکود اقتصادی اکنون در بخش‌های مختلف رشد اقتصادی را تجربه کند. بخش نفت۲/ ۱۱درصد و بخش صنعت ۱/ ۷درصد رشد داشته‌اند.پاکستان در سال جاری در جایگاه نهم درمیان مقاصد صادرات ایران بوده است و رشد ۲۲درصد نسبت به نیمه اول سال ۱۳۹۹ را نشان می‌دهد، به‌طورکلی در نیمه اول سال جاری طبق آمار گمرک ایران، صادرات ایران به پاکستان مبلغ ۳۲۱ میلیون دلار و میزان واردات از پاکستان مبلغ ۱۱۰ میلیون دلار بوده است.
با توجه به چشم‌انداز مثبت اقتصادی ایران پس از کاهش موج همه‌گیری ناشی از کووید- ۱۹ و کاهش فشارهای تحریمی ایالات‌متحده در کنار تدابیری که در دستور کار ایران برای افزایش تجارت با پاکستان قرار دارد، امیدهای زیادی برای بهبود سطح تجارت دو کشور وجود دارد. ایجاد مسیرهای ریلی چابهار به گوادر، کشتیرانی بندرعباس-چابهار-گوادر-کراچی و بالعکس به همراه خط هوایی کراچی-کویته-زاهدان-چابهار،کراچی-کویته-زاهدان-مشهد ازجمله اقداماتی است که می‌تواند تجارت دو کشور را بهبود ببخشد. از سوی دیگر برخی کالاهای پاکستانی مثل برنج، شکر و منسوجات تولیدی پاکستان برای ورود به بازار ایران راه سختی ندارند چون در حال حاضر ایران حجم زیادی برنج خریداری می‌کند و انواع پوشاک از مرزهای غربی و جنوبی وارد می‌شود که جایگزینی آن چندان دشوار نیست.بزرگ‌ترین مشکل بر سر راه تجارت دو کشور مساله تحریم‌های ایالات‌متحده و محدودیت‌های بانکی است که ایران برای رفع این مشکل ایجاد اتاق‌های تهاتر را پیشنهاد کرده است.
نکته پایانی آنکه اگر دغدغه‌های مشترک در یکسو قرار داده شود مشخص خواهد شد زمینه‌های همکاری میان دو کشور بسیار گسترده و ریشه‌دار است.اختلافات ناچیز نیز تنها در تفاوت کنشگری است و ریشه‌های عمیقی ندارد که حسن همجواری میان دو کشور را دچار خدشه کند.هر دو کشور در بنیان‌های هویتی خود دارای اشتراکات بسیار ریشه داری هستند.هر دو کشور حکومت جمهوری اسلامی را برگزیده‌اند که بر دو پایه اسلام و مردم سالاری استوار است.در طرف دیگر با نزدیک‌تر شدن ایالات‌متحده به هند و افزایش همکاری‌های دو کشور ایران و پاکستان هر دو مصمم‌تر هستند که همکاری‌های خود را با چین افزایش دهند، پروژه‌های پیش‌تر آمده در کنار پروژه قطار ITI یا همان قطار اکو که از استانبول به تهران و از تهران به اسلام‌آباد امتداد دارد، می‌توانند بسترهای مناسبی برای همکاری برای جذب سرمایه‌گذاری‌های چین در منطقه و همچنین ایجاد مزیت‌های جدید ترانزیتی برای انتقال کالاهای چینی و پاکستانی به ترکیه و اروپا از طریق خاک ایران باشند.
همه این موارد گفته شده بستر خوبی است که دو طرف بر شکل و شیوه همکاری استراتژیک بیندیشند.در این مسیر نخبگان دو طرف باید محرک و مشوق دو کشور به سوی این ضرورت باشند.
