با حمایت چین و روسیه در بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای صورت گرفت
عضویت رسمی ایران در باشگاه شانگهای
ابراهیم رئیسی: جهت‌گیری سیاست خارجی ایران متمرکز بر «چندجانبه‌گرایی اقتصادی» است.
آثار اقتصادی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای چیست؟
دستورکار اصلی اجلاس شانگهای چه بود؟
حضور هیات ایرانی به ریاست ابراهیم رئیسی در اجلاس سازمان همکاری شانگهای/ عکس: President.ir
در همین ارتباط، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که سند عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای به تایید سران رسید. وزیر خارجه ایران در توییتی نوشت: با کمال خرسندی اکنون سند عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای در شهر دوشنبه با حضور رئیس‌جمهور محترم کشورمان به تایید سران رسید. این عضویت راهبردی تاثیر مهمی بر روند همکاری‌های همهجانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیا‌محور دارد.
بر این اساس و در پایان بیست و یکمین نشست سران سازمان شانگهای، سران ۸ کشور عضو اصلی سازمان، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند. بر این اساس فرآیند فنی تبدیل عضویت ایران به عنوان یکی از اعضای اصلی سازمان آغاز شده و ایران از این پس به عنوان عضو اصلی این سازمان مهم منطقه‌ای با کشورهای عضو همکاری و تعامل خواهد داشت.
حمایت روسیه
همزمان رئیس‌جمهور روسیه در یک ارتباط تصویری با نشست شانگهای از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت کرد. به گزارش خبرگزاری تاس، ولادیمیر پوتین روز جمعه در نشست شانگهای درباره عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای گفت: «همه ما اهمیت زیادی برای همکاری سازمان همکاری شانگهای با کشورهایی قائل هستیم که به دنبال برقراری گفتمان آزاد و برابر با سازمان ما بوده و امکان ملحق شدن به فعالیت‌های آن را در نظر دارند. در این زمینه، روسیه از تصمیم آغاز کردن روند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت می‌کند که برای تایید به شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای اعلام شده است.» پوتین در این راستا ادامه داد: ما همیشه طرفدار مشارکت کامل ایران در فعالیت این سازمان بوده‌ایم چون این کشور نقش مهمی در اوراسیا دارد و مدت‌هاست که همکاری ثمربخشی با سازمان همکاری شانگهای داشته است. او افزود: ورود ایران بدون شک به افزایش اقتدار بین‌المللی این سازمان کمک خواهد کرد.
حمایت چین
رئیس‌جمهوری چین نیز در نشست سازمان شانگهای در تاجیکستان گفت در نشست امروز (روز جمعه)، ایران به عنوان عضو کامل سازمان همکاری شانگهای پذیرفته می‌شود. شی جین پینگ که روز جمعه به صورت مجازی در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه پایتخت تاجیکستان شرکت داشت، در آغاز به کار اجلاس بر ایجاد یک جامعه نزدیک‌تر و کمک به صلح پایدار در سطح جهان تاکید کرد. رئیس‌جمهوری چین گفت که سازمان همکاری شانگهای پیشرفت‌های مهمی در نظریه و عمل برای ایجاد نوع جدیدی از روابط بین‌الملل و جامعه‌ای با آینده مشترک بشریت به دست آورده است.
استقبال هند
پیش از این، «نارندا مودی» نخست وزیر هند با اشاره به اینکه اعضای جدیدی در حال اضافه شدن به سازمان شانگهای هستند تاکید کرد، از اینکه ایران به عنوان شریک جدید ماست استقبال می‌کنم. نخست‌وزیر هند در ادامه سخنان خود اضافه کرد، سرمایه‌گذاری ما در بندر چابهار در ایران و تلاش‌های ما در زمینه کریدور بین‌المللی شمال-جنوب دلیلی بر اراده و تمایل ما در این زمینه است.
تاکید ایران بر چندجانبه گرایی اقتصادی
از سوی دیگر، رئیس‌جمهوری ایران با بیان اینکه سیاست خارجی جمهوری اسلامی همواره مبتنی بر مشارکت فعال در سازمان‌های بین‌المللی، چندجانبه گرایی و مخالفت با یک‌جانبه گرایی بر پایه عدالت، همکاری، احترام متقابل و ضرورت ایفای نقش سازنده در مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای بوده است، گفت: تقویت همکاری‌های دوجانبه به ویژه در عرصه اقتصادی، عامل مهمی در ارتقای نقش راهبردی سازمان همکاری شانگهای در اقتصاد جهانی است.
سید ابراهیم رئیسی روز جمعه طی سخنانی در جمع سران و مقام‌های شرکت‌کننده در بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای گفت: از فرصت استفاده می‌کنم و فرا رسیدن بیستمین سالگرد تاسیس سازمان همکاری شانگهای را به تمامی اعضای محترم تبریک گفته و امیدوارم سازمان شانگهای در ادامه نیز، مسیر بالنده خود را که موجب شده است در مدتی کوتاه جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ممتازی را کسب کند، تداوم بخشد. رئیسی افزود: سازمان همکاری شانگهای به خوبی نشان داده که می‌تواند با اتکا به ظرفیت‌های اقتصادی، سیاسی، ارزشی و جمعیتی خود به نیروی پیشران چند جانبه‌گرایی جهانی تبدیل شود و این امر نشان‌دهنده فراهم بودن بستر شکل‌دهی به جامعه‌ای بر پایه ارزش‌های مشترک کشورهای در حال توسعه است.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه امروز جهان وارد دوران جدیدی شده است و سلطه‌طلبی و یک‌جانبه‌گرایی رو به زوال است، اظهار کرد: نظام بین‌الملل به سوی چند‌قطبی‌شدن و بازتوزیع قدرت به سود کشورهای مستقل، در حال تغییر است. رئیسی تصریح کرد: در شرایط کنونی صلح و امنیت جهانی از ناحیه سلطه‌طلبی و چالش‌هایی همچون تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی در معرض تهدید قرار دارد؛ تهدیدهایی که طیف وسیعی از کشورهای جهان و به ویژه اعضا و شرکای سازمان همکاری شانگهای را هدف قرار داده است و حفظ و تقویت صلح در این پهنه گسترده، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است. رئیس‌جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد: سازمان همکاری شانگهای و «روح حاکم بر آن» یعنی اعتماد متقابل، منافع مشترک، برابری، رایزنی مشترک، احترام به تنوع فرهنگی و توسعه مشترک، ابزاری کلیدی در راستای حفظ صلح در قرن ۲۱ است.
تقویت سیاست همسایگی
سید ابراهیم رئیسی با بیان اینکه زمانی که من ریاست‌جمهوری اسلامی را عهده‌دار شدم، جهت‌گیری سیاست خارجی خود را تمرکز بر «چندجانبه‌گرایی اقتصادی» و تقویت «سیاست همسایگی »به معنی وسیع آن و تقویت حضور در سازمان‌های منطقه‌ای معرفی کردم، ابراز کرد: «ترکیب دو ابتکار اوراسیایی و جاده - کمربند می‌تواند تحقق عینی‌بخشی از این رویکرد باشد و ظرفیت‌های عظیم جمهوری اسلامی ایران به لحاظ ژئوپلیتیک، جمعیت، انرژی، حمل و نقل، نیروی انسانی، و از همه مهم‌تر معنویت، فرهنگ و تمدن می‌تواند تحرک معناداری به این چشم‌انداز ببخشد. این منطقه در طول تاریخ پیوستگی شگرفی داشته است و احیای این پیوستگی از کارویژه‌های پیمان شانگهای و مورد تاکید جمهوری اسلامی ایران است. آسیا سرزمینی غنی از تمدن‌ها و ارزش‌هاست. نقش‌آفرینی آسیا در عرصه بین‌الملل نیازمند حفظ تجانس (هارمونی) بین ملت‌ها و تمدن‌های خود است. ایران تجانس بین ملت‌ها و تمدن‌های آسیایی را تقویت می‌کند.»
جایگاه ایران در خطوط ترانزیتی
سید ابراهیم رئیسی افزود: ایران حلقه وصل سه طرح زیرساختی فوق است. ایران می‌تواند از طریق کریدور شمال - جنوب حلقه وصل جنوب و شمال اوراسیا باشد و آسیای مرکزی و روسیه را به هند پیوند دهد. کریدور شمال-جنوب می‌تواند زیرساخت سخت همگرایی در قالب «اوراسیای بزرگ» را تقویت کند. ایران در مسیر یکی از کریدورهای ابتکار کمربند و راه، یعنی کریدور چین آسیای مرکزی غرب آسیا قرار دارد و می‌تواند پیوند دهنده شرق و غرب اوراسیا باشد.همچنین بندر بزرگ چابهار ایران ظرفیت تبدیل شدن به مرکز تبادلات چند کشور عضو و همسایه را به نحو ویژه‌ای دارد که با همت اعضا می‌تواند نمادی از همکاری همه اعضای سازمان شانگهای باشد.
او با بیان اینکه امروز نظام بین‌الملل با چالش‌ها و مشکلات متعددی رو به روست که حل آنها توسط یک دولت به تنهایی امکان‌پذیر نیست، به چالش‌های موجود پرداخت و افزود: «چالش اول، همه‌گیری کرونا است که نه تنها سلامت ملت‌های جهان را هدف قرار داده بلکه پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی قابل توجهی نیز در بر داشته است.ما از تلاش‌های اعضای سازمان شانگهای، به ویژه چین و روسیه و هند، برای کمک به واکسیناسیون جهانی تشکر می‌کنیم و آن را در راستای کمک به روح همکاری در عرصه بین‌الملل می‌دانیم. هرگونه اختلال در روند کمک به سلامت انسان‌ها از طریق واکسیناسیون جهانی به بهانه تحریم، ضد حقوق بشر و جنایت علیه بشریت است. حل این مشکل، شدیدا نیازمند همکاری بین‌المللی است و اعضای پیمان شانگهای پتانسیل فراوانی در این زمینه دارند و جمهوری اسلامی ایران حاضر است در این زمینه فعالانه همکاری کند.»
رئیسی با اشاره به اینکه تحریم یا تروریسم اقتصادی، چالش دیگری است که به مهم‌ترین ابزار سلطه طلبان برای تحمیل اراده به دیگران بدل شده است، تاکید داشت: «تحریم یا تروریسم اقتصادی از موانع کلیدی پیشبرد همگرایی منطقه‌ای محسوب می‌شود. سازمان همکاری شانگهای به طراحی ساختارها و مکانیزم‌های مقابله جمعی با تحریم نیاز دارد. تحریم‌های یک‌جانبه تنها علیه یک کشور نیست بلکه همان‌گونه که در سال‌های اخیر روشن شده تعداد بیشتری از کشورهای مستقل به ویژه اعضای سازمان را در بر می‌گیرد. طراحی مکانیزم‌های مقابله جمعی با تحریم‌های یک‌جانبه در قالب این سازمان اهمیت و ضرورت دارد.» رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در بیان چالش سوم گفت: «از سوی دیگر، ناامنی مخل توسعه و پیشرفت و تروریسم مانع رشد اقتصادی پایدار است. جمهوری اسلامی ایران با سابقه بیش از ۴۰ سال تقابل و مبارزه بی‌امان با تروریسم و افراط‌گرایی، خدمات شایسته‌ای برای تحقق صلح و عدالت در منطقه غرب آسیا انجام داده است. ما هم پیمان عراق و سوریه در تقابل با داعش و سایر جریان‌های تروریستی بوده‌ایم. شراکت راهبردی ایران و روسیه در مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی در سوریه، تجربه‌ای ارزشمند و الگویی موفق برای همکاری با سایر شرکای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آینده است. اینجانب دست همکاری برای تحقق صلح و هم پیمانی برای مبارزه با تروریسم و افراط گرایی به سوی همه دولت‌های مشارکت‌کننده در این اجلاس دراز می‌کنم.» سید‌ابراهیم رئیسی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران معتقد به امنیت مشترک است و امنیت را تفکیک شده نمی‌داند، اظهار کرد: راه تامین امنیت مشترک، راه بومی است که صرفا با مشارکت قدرت‌های منطقه‌ای و بدون مداخله خارجی امکان‌پذیر است. رئیسی تاکید کرد: در پایان لازم می‌دانم، توجه اعضای سازمان را به ضرورت همکاری در موضوعات محیط‌زیستی رشد فناوری، همکاری‌های پساکرونا، امنیت سایبری، دیپلماسی مردمی و ارتباط قوی با مردم و برخورد سازمان یافته با جرائم سازمان یافته با مواد مخدر و تروریسم اعلام کنم. معتقدم اعضای سازمان شانگهای با اعتماد به پیشینه ریشه‌دار تمدنی خود می‌توانند روش‌های موجود را برای دستیابی و گسترش صلح و امنیت بر مبنای دیپلماسی و تعامل همهجانبه مبتنی بر عدالت و معنویت استوار کنند. سید ابراهیم رئیسی در نخستین سفر خارجی خود در جایگاه ریاست‌جمهوری، به دعوت رسمی «امام علی رحمان» همتای تاجیک خود و برای سخنرانی در این اجلاس، روز پنج‌شنبه در راس یک هیات بلندپایه از مقام‌های سیاسی و اقتصادی در تاجیکستان حضور یافت. رئیس‌جمهوری ایران علاوه بر حضور در این اجلاس، دیدارهای دوجانبه‌ای هم با سران و روسای هیات‌های حاضر در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای انجام داد. رئیسی همچنین پس از اجلاس شانگهای به دعوت رسمی رئیس‌جمهوری تاجیکستان، دیدار دو جانبه‌ای با همتای تاجیک خود داشت. رئیسی پیش‌تر و در جمع ایرانیان مقیم تاجیکستان تاکید کرد که ایرانیان خارج از کشور، سرمایه‌هایی هستند که باید در خدمت پیشرفت کشور قرار گیرند.
ابعاد اجلاس ۲۱
بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای روز جمعه با حضور سران ۱۲ کشور عضو و ناظر از جمله سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان آغاز شد. در این اجلاس منطقه‌ای که با میزبانی تاجیکستان برگزار می‌شود، علاوه بر رئیس‌جمهوری تاجیکستان، سران قرقیزستان، قزاقستان، بلاروس، پاکستان، ترکمنستان و ازبکستان نیز حضور دارند و روسای جمهوری روسیه، چین، هند و مغولستان نیز به صورت آنلاین شرکت کرده‌اند. در این نشست نتایج اصلی فعالیت‌های سازمان همکاری شانگهای در ۲۰ سال گذشته، وضعیت و چشم‌انداز همکاری‌های چندجانبه درون سازمان مورد بحث قرار خواهد گرفت. سران کشورها درباره موضوعات مختلفی از جمله همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تبادل‌نظر کرده و درباره اقدامات مشترک در داخل سازمان همکاری شانگهای برای مقابله با پیامدهای بحران ناشی از همه‌گیری جدید ویروس کرونا بحث خواهند کرد. پس از اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه، انتظار می‌رود سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای درباره روند پذیرش جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو کامل این سازمان و اعطای موقعیت شریک گفت‌وگو به جمهوری عربی مصر، قطر و عربستان تصمیم‌گیری کنند. سران کشورها همچنین درباره دبیرکل جدید سازمان همکاری شانگهای و مدیر کمیته منطقه‌ای مبارزه با تروریسم سازمان همکاری شانگهای تصمیم‌گیری خواهند کرد.
سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) برای نخستین‌بار نشست مشترکی نیز با سران پیمان امنیت جمعی (CSTO) در دوشنبه پایتخت تاجیکستان خواهند داشت.
سازمان همکاری شانگهای از دل رقابت قدرت‌های بزرگ بر سر منطقه ژئوپلیتیک آسـیای مرکـزی پدیدار شد و در ۲۶ آوریل ۱۹۹۶ با عنوان «شانگهای ۵» در شهر شانگهای چین پایه‌گذاری شد. در آن جلسه سران کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان گرد هم آمدند تا برای اعتمادسازی امنیتی در مرزها با یکدیگر مذاکره کنند. دستور کار اجلاس نیز به توسعه اقدامات اعتمادساز امنیتی در نواحی مرزی محدود می‌شد، اما در پنجمین نشست سران شانگهای۵ در شهر شانگهای که در ژوئن سال ۲۰۰۱ برگزار شد کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان با امضای بیانیه‌ای تشکیل «سازمان همکاری شانگهای» را اعلام کردند.
طبیعتا باتوجه به نقش و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه آسیای مرکزی و افغانستان، همکاری و گفت‌وگوهای نزدیک با تهران را برای این سازمان ایجاب می‌کرد. همین امر نیز باعث شد تا ۴ سال پس از تاسیس رسمی آن، ایران نیز به سادگی به عضویت ناظر در این سازمان درآید. در سال ۲۰۰۵ چهار کشور از جمله ایران، پاکستان، هند و بلاروس به عضویت ناظر این سازمان درآمدند که طی سال‌های پس از آن دو کشور هند و پاکستان توانستند به عضویت دائم ارتقا یافته و ایران و بلاروس کماکان به عنوان عضو ناظر همکاری خود را با این سازمان ادامه دادند تا روز جمعه که عضویت کامل ایران در این سازمان پس از ۱۶ سال پذیرفته شد. در ضمن حضور دو قدرت دارای حق وتو، چهار قدرت هسته‌ای، ۴۲ درصد جمعیت جهان و ۲۸ درصد تولید ناخالص جهانی باعث شده تا اهمیت سازمان شانگهای در ابعاد مختلف منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و بین‌المللی قابل توجه باشد.
دیدار ۴ جانبه درباره افغانستان
در حاشیه اجلاس سران سازمان شانگهای، دیدار چهار جانبه‌ای بین وزرای خارجه چین، روسیه، ایران و پاکستان برگزار شد که به بحث درباره آخرین تحولات افغانستان پرداخته شد.در همین ارتباط سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران درباره نتایج نشست چهارجانبه ایران، روسیه، چین و پاکستان درباره افغانستان، اظهار کرد: توافقات خوبی صورت گرفته و بیانیه وزرا منتشر خواهد شد. سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: البته مفاد توافقات طی ملاقات‌های دوجانبه حسین امیرعبداللهیان در حاشیه اجلاس شانگهای با همتایان روسی، چینی و پاکستانی با جزئیات بحث شده است که طبق توافق، جمع بندی‌ها اعلام خواهد شد. قرار است دور جدید نشست همسایگان افغانستان به میزبانی تهران برگزار شود. همچنین در حاشیه این اجلاس امیرعبداللهیان در دیدار با همتای چینی ضمن تاکید بر آسیا محور بودن سیاست خارجی دولت سیزدهم، بر عزم جمهوری اسلامی ایران بر پیشبرد روابط با چین بر اساس موافقت‌نامه همکاری‌های ۲۵ ساله به عنوان نقشه راه دوکشور تاکید کرد. وزیر خارجه ایران همچنین با وزرای خارجه هند، تاجیکستان، بلاروس و ارمنستان دیدار و گفت‌وگو کرد.
