رحمن قهرمانپور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل بررسی کرد
آیا شورای حکام علیه تهران قطعنامه صادر خواهد کرد؟
این کارشناس ادامه داد: «اصطلاحا وقتی آژانس می‌گوید دسترسی من به برنامه هسته‌ای آن کشور محدود است معنای دیگر آن این است که من به موقع نمی‌توانم هرگونه انحراف در برنامه هسته‌ای آن کشور را شناسایی کنم یا آن چیزی که اسم آن را به عنوان زمان گریز هسته‌ای شنیده‌ایم. این مساله از نظر فنی، بسیار مهم است، در واقع تا جایی مهم است که در دفاع از برجام، آمریکایی‌ها می‌گفتند برجام زمان گریز هسته‌ای ایران را بیشتر کرده است.»
این تحلیلگر سیاست خارجی ادامه داد: «ما بعد از توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در خرداد ماه امسال، باعث شدیم دسترسی‌های اضافی یا تکمیلی که آژانس به برنامه هسته‌ای ایران داشت محدود شود. در چارچوب پروتکل الحاقی آژانس می‌تواند به همه سایت‌هایی که در آنها فعالیت هسته‌ای انجام می‌شود دسترسی داشته باشد اما بر اساس توافق جامع پادمانی، آژانس فقط به سایت‌هایی می‌تواند دسترسی داشته باشد که کشور مقصد اعلام کند. بنابراین این مساله بسیار مهم است.»
او خاطرنشان کرد: «براساس توافق جامع پادمانی، مثلا در ارتباط با سایت مریوان در آباده، آژانس حق بازرسی از آنجا را ندارد چون ما اعلام نکرده‌ایم که در آنجا فعالیت هسته‌ای انجام می‌دهیم اما بر اساس پروتکل الحاقی که ما به صورت داوطلبانه بعد از امضای برجام آن را اجرا می‌کردیم، آژانس می‌تواند از سایت مریوان در آباده بازدید و نمونه‌برداری کند که این کار را هم انجام داده است.»
قهرمانپور عنوان کرد: «پس آقای رافائل گروسی در گزارشی که به شورای حکام، ارائه می‌دهد یکی از موضوعاتی که به آن اشاره کرده، این است که دسترسی آژانس به برنامه‌های هسته‌ای ایران در قیاس با چند ماه گذشته به‌شدت کمتر شده است. موضوع دومی که گروسی به آن اشاره کرده، افزایش میزان اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد است که این موضوع هم از نظر فنی بسیار مهم است.»
این تحلیلگر با اشاره به اینکه یکی از موضوعات حساس و مهم این است که ذخیره اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد ایران و همین طور ذخیره اورانیوم ۲۰ درصد ایران بیشتر شده است که اینها در چارچوب برجام نیست، تاکید کرد: «یعنی ایران اعلام کرده که به دلیل تخلف آمریکا و خروج این کشور از برجام این کارها را انجام می‌دهد. موضوع سوم احتمالا ساخت و استفاده از سانتریفیوژ‌های پیشرفته IR است. سرعت غنی‌سازی این سانتریفیوژها چند برابر سانتریفیوژ‌های پی وان است که ما عمدتا از آنها استفاده می‌کنیم یعنی از نظر فنی اگر ایران بتواند این سانتریفیوژها را به صورت آبشار نصب کند آن وقت می‌تواند سرعت غنی‌سازی‌اش را ۶ یا ۷ برابر کند. این هم یکی از موضوعاتی است که گروسی به آن اشاره کرده است.»
وی موضوع دیگر و شاید یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات را دسترسی به سایت‌هایی عنوان کرد که اسرائیل بر اساس اسناد دزدیده شده ادعایی از ایران، خواستار آن شده که آژانس از این سایت‌ها بازدید کند که سایت مریوان در آباده یکی از این سایت‌ها است. دیوید آلبرایت، گفته است اسرائیل اسم ۱۷ مرکز فعالیت هسته‌ای را به آژانس ارائه داده و از آژانس خواسته است از آنها بازدید کنند. ایران تاکنون در برابر بازدید از این سایت‌ها، مقاومت کرده و نپذیرفته و گفته است چون اسرائیل عضو پیمان NPT نیست حق ندارد اسنادی را به آژانس بدهد و بگوید از این سایت‌ها بازدید کند.
قهرمانپور تاکید کرد: «بنابراین در حال حاضر، دعوا و اختلاف بر سر چهار سایت است که یکی از آنها، سایت مریوان در آباده است، دیگری سایت شیان و دو سایت دیگر هم مطرح است که اساسا ایران به بعضی از اینها اجازه ورود نداده و به بعضی‌هایشان اجازه بازدید داده است ولی اجازه نمونه‌برداری (Sampling) نداده‌اند.
او در پاسخ به این سوال که آیا نشست آژانس می‌تواند امیدوار‌کننده باشد؟ و اگر منفی بود ایران باید چه اقدامی انجام دهد، توضیح داد: «واقعیت این است که روابط ما با آژانس دارد به مراحل دشوارتر می‌رسد ولی از سوی دیگر، ایران اعلام کرده اگر شورای حکام آژانس، مجددا پرونده ایران را به شورای امنیت ارسال کند، مذاکرات متوقف خواهد شد. در جلسه قبلی اروپایی‌ها، فشار بسیاری آوردند که قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام آژانس صادر شود و در مقابل، ایران تهدید کرد اگر این کار انجام شود در مجموع ممکن است همکاری‌اش را با آژانس قطع کند و اروپایی‌ها در نهایت عقب‌نشینی کردند.»
این تحلیلگر سیاست خارجی اضافه کرد: «واقعیت این است که نمی‌دانیم با توجه به شرایطی که در حال حاضر حاکم است آیا باز هم ممکن است اروپایی‌ها از مواضع خودشان عقب‌نشینی کنند یا اینکه ممکن است قطعنامه‌ای علیه فعالیت‌های ایران صادر شود. ما باید منتظر باشیم و ببینیم وقتی شورای حکام تشکیل می‌شود مواضعی که علیه ایران اتخاذ می‌کنند چقدر تُند یا تا چه اندازه متعادل است.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا روند احیای برجام را سخت و دشوار می‌بینید، ابراز کرد: «بله. متاسفانه سخت و دشوار و تاحدودی پیچیده شده است و از آن مسیری که شاید دو، سه ماه قبل وجود داشت و دو طرف به توافق نزدیک شده بودند، تاحدی فاصله گرفته است. بنا به دلایل متعددی آن مسیر ادامه پیدا نکرد و الان باید ببینیم در دولت جدید همان مسیر قبلی با یک مقدار تغییر ادامه پیدا می‌کند یا دولت کلا به دنبال مسیر جدیدی می‌رود.»
