المانیتور تحلیل کرد
آیا رئیسی توافق احیای برجام را به سرانجام می‌رساند؟
به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: «این چیزی بود که روحانی و جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا قطعا خواستار جلوگیری از آن بودند. امید این بود که قبل از روی کار آمدن رئیسی در سوم اوت، تکلیف توافق مشخص و پرونده‌اش بسته شود. در این صورت، رئیسی و مردم ایران می‌توانستند سود اقتصادی ناشی از توافق هسته‌ای را به دست آورند و اعتبار آشکار زیادی به روحانی و امضاکنندگان برجام می‌رسید.»
بر اساس این گزارش، حالا عدم اطمینان بیشتری نسبت به توافق وجود دارد، زیرا رئیسی یک کابینه و یک تیم مذاکره‌کننده جدید تشکیل می‌دهد و آن را راهی دور هفتم مذاکرات هسته‌ای در وین که احتمالا در اواسط ماه اوت برگزار می‌شود، می‌کند.
نظر ما این است که توافق هسته‌ای، به رغم شرایط چالش‌برانگیز و نامشخص‌تر، به چهار دلیل هنوز یک گزینه محتمل روی میز خواهد بود.
اول، احتمالا بازده اقتصادی توافق هسته‌ای بیش از چیزی است که رئیسی بتواند از آن بگذرد. اقتصاد ایران از رشد ۴/ ۱۳ درصدی تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۷ به دو سال انقباض اقتصادی در سال‌های۲۰۱۸و۲۰۱۹ رسید. به گفته صندوق بین‌المللی پول این نتایج پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از برجام در ماه مه ۲۰۱۸ و اعمال مجدد تحریم‌های قدیمی علیه ایران و همچنین تحریم‌های جدید اضافه شده بروز کرد. اقتصاد کشور پس از آن توانست رشد ۵/ ۱ درصدی را در سال ۲۰۲۰ به دست آورد. گفتنی است، ایران یکی از معدود کشورهایی است که طی همه‌گیری جهانی رشد اقتصادی داشت. انتظار می‌رود امسال نیز اندکی سریع‌تر و با رشد ۵/ ۲ درصد به پیش برود. مطمئنا، هرگونه رشد در این شرایط گواهی بر مقاومت ایرانیان به‌رغم تحریم ها، کووید-۱۹ و تا همین اواخر قیمت‌های پایین نفت به عنوان کالای اصلی صادراتی ایران است. خروج از تحریم‌ها موجب تقویت قدرت اقتصاد ایران می‌شود و راه را برای ادغام مجدد ایران در بازارهای بین‌المللی نفت و سیستم‌های بانکی باز می‌کند. همچنین می‌تواند شرایط را برای سرمایه‌گذاری بین‌المللی در بخش فرسوده انرژی و زیرساخت‌های ایران مهیا کند.
دوم، واقعیت این است که در حال حاضر توافق هسته‌ای ایران همچنان مورد توجه مردم است و رئیسی هم در شرایطی دفتر کار رئیس جمهور را تحویل می‌گیرد که از حمایت بینابینی مردمی برخوردار است. در انتخابات ریاست جمهوری فقط ۸/ ۴۸ درصد از مردم ایران در رای‌گیری شرکت کردند. از بین رأی‌دهندگان، ۶۲ درصد به رئیسی رأی دادند. شاید به عنوان نوعی رأی اعتراضی، آرای نامعتبر یا سفید با ۱۳ درصد در رده دوم قرار گرفت، در حالی‌که در انتخابات قبلی این آرا فقط ۲/ ۲ درصد بود.
سوم، رئیسی مراقب بود که هرگز در جریان مبارزات ریاست‌جمهوری با برجام مخالفت نکند. به عنوان مثال، در مبارزات انتخاباتی رئیسی گفت: ما قطعا از برجام در قالبی که با ۹ بند مورد نظر رهبری تصویب شده بود، پیروی خواهیم کرد زیرا این یک قرارداد و تعهدی است که دولت‌ها باید به آن عمل کنند.
چهارم، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در گزارش نهایی خود در مورد مذاکرات برجام نوشت که وی وزارت خارجه را درحالی ترک می‌کند که چارچوبی برای یک توافق احتمالی شکل گرفته است. ظریف تصریح کرد این چارچوب شامل تعهد واشنگتن برای برداشتن بیشتر تحریم‌های ایالات متحده است. ایران به نوبه خود، موافقت کرده است که داوطلبانه پروتکل الحاقی و سایر سازوکارهای نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را امضا کند و اقدامات دیگری را برای بازگرداندن تهران به برجام انجام دهد، بنابراین در حالی که از نظر ظریف مذاکرات بسیار پیش‌رفته است، رئیسی هنوز می‌تواند تأثیر خود را بر مذاکرات بگذارد.
همان‌طور که ماه گذشته نوشتیم، برجام که در سال ۲۰۱۵ امضا شد، فقط موفقیت روحانی و ظریف نبود که به عنوان یک میراث از آنها بر جای بماند، بلکه این یک موفقیت دیپلماتیک ایران از زمان انقلاب بود.
روحانی در آخرین روزهای حضور خود به عنوان رئیس جمهور، دفاع جانانه‌ای از برجام ارائه داده است. در ۱۴ ژوئیه او گفت که لغو تحریم‌ها در تاریخ سازمان ملل بی‌نظیر و نادر بود. او در ادامه پیشرفت اقتصادی طی سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ را که در تاریخ کشور بی‌سابقه بود، ستود. روحانی ترامپ را که با عنوان «دیوانه سیاسی» از او یاد کرد، مسوول تحریم‌ها و عقب‌ماندگی‌های ایران از سال ۲۰۱۸ دانست.
ظریف در گزارش خود ابراز تاسف کرد که درگیری‌های سیاسی داخلی بر سر برجام در زمان اجرای آن فرصت‌های سرمایه گذاری جهانی و تجاری را کاهش داد. از نظر وی، اگر ایران کارهای بیشتری انجام می‌داد، ممکن بود سرمایه‌داران جهان به ایران اجازه دهند تا با کمپین فشار حداکثری ترامپ مقابله کند. نتیجه برای روحانی و ظریف تلخ و شیرین است، خصوصا اگر رئیسی توافق احیای برجام را به سرانجام نرساند. گفتنی است، برجام کاتالیزوری برای واکنش منفی محافظه کارانه در ایران شد.
تغییر لحن و انتظارات ایران
رفتار اصولگرایانه رئیسی را نمی توان نادیده گرفت. او روحانی نیست، برجام میراث او به شمار نمی‌رود و تأثیر خود را بر آن خواهد گذاشت. در همین ارتباط باید توجه داشت که رئیسی احتمال دیدار با بایدن را رد کرده است و پیش بینی نمی‌شود که ملاقاتی صورت بگیرد.
اگرچه تصمیم برای تعامل با غرب با روی کار آمدن رئیسی تغییر نخواهد کرد اما در لحن و انتظارات ایران شاهد یک تغییر آشکار خواهیم بود. گفتنی است، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات‌متحده در ۱۴ ژوئیه گفت که ایالات‌متحده آماده است تا مذاکرات غیرمستقیم با ایران را از سر بگیرد، وقتی که ایرانی‌ها نیز برای این کار اعلام آمادگی کنند.
علی ربیعی سخنگوی دولت ایران نیز در تاریخ ۱۳ ژوئیه به خبرنگاران گفت: «ایران آماده است تا در ازای آزادی همه زندانیان ایرانی که به دستور آمریکا در سراسر جهان بازداشت شده‌اند، همه زندانیان سیاسی آمریکایی را آزاد کند.»
