حضور علی باقری در نخستین دیدار دیپلماتیک رئیس‌جمهور منتخب خبر ساز شد
رونمایی از وزیر خارجه رئیسی؟
عكس: الف
در شرایطی که بازار گمانه‌ها درباره کابینه ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب داغ است، انتشار عکسی از حضور علی باقری‌کنی، معاون سابق سعید جلیلی در جریان اولین دیدار دیپلماتیک رئیسی با وزیر خارجه هند خبرساز شده است. بر اساس این عکس که روز پنج‌شنبه پس از اولین دیدار خارجی ابراهیم رئیسی منتشر شد و به سرعت در فضای مجازی نیز بازتاب یافت، علی باقری‌کنی، معاون امور بین‌الملل در قوه‌قضائیه و دبیر ستاد حقوق بشر در کنار محمدجواد ظریف، وزیر خارجه فعلی ایران دیده می‌شود. عکسی که می‌تواند مهر تاییدی بر گمانه‌های روزهای گذشته مبنی‌بر تصمیم ابراهیم رئیسی برای معرفی او به‌عنوان وزیر خارجه آینده ایران باشد. یکی از دلایل تقویت این گمانه پس از انتشار این عکس، نزدیکی بسیار او به ابراهیم رئیسی به‌دلیل انتصابش در قوه‌قضائیه و ازسوی دیگر نزدیکی‌اش به سعید جلیلی، دبیر اسبق شورای‌عالی امنیت ملی در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد است که هر دو در کنار هم در برهه‌ای هدایت مذاکرات هسته‌ای را برعهده داشتند. بر همین اساس بسیاری بر این نظرند که ابراهیم رئیسی به همین دلیل او را به‌عنوان یکی از اعضای تیم سیاست خارجی خود در دوران انتقال به کمیته «تطبیق متن نهایی توافق احتمالی ایران و گروه ۱+۴» معرفی کرده است.
بر اساس گزارش‌ها ابراهیم رئیسی به جز علی باقری‌کنی، علی حسینی‌تاش معاون راهبردی شورای‌عالی امنیت ملی را به این کمیته معرفی کرده و خواستار حضور آنها در جریان مذاکرات کنونی برجام شده است. با این تصمیم تعداد اعضای کمیته که فعلا هدایت آن را دولت حسن روحانی به ریاست وزارت خارجه برعهده دارد با اضافه شدن این دو به هفت نفر رسیده است. تاکنون مسوولیت این کمیته با علی شمخانی از طرف شورای‌عالی امنیت ملی، عبدالرضا مصری و وحید جلال‌زاده از سوی مجلس و علی‌اکبر صالحی و عباس عراقچی، از دولت بود که حالا با معرفی باقری‌کنی و حسینی تاش می‌توانیم به نوعی شاهد نقش پررنگ‌تر باقری‌کنی در تیم سیاست خارجی رئیسی باشیم. درواقع با کنار هم قرار دادن عکس روز پنج‌شنبه و حضورش در کمیته «تطبیق متن نهایی توافق احتمالی ایران و گروه ۱+۴» حالا با اطمینان بیشتری می‌توان از نشستن او بر کرسی وزیرخارجه دولت سیزدهم سخن گفت هرچند که همچنان گزینه‌های دیگری هم برای نشستن بر این صندلی مطرح هستند.
باقری‌کنی در سال‌های دور
با این حال نگاهی به سوابق علی باقری‌کنی که اکنون ۵۴ سال دارد، می‌تواند تا حد زیادی نشانه‌های حضورش در دولت بعدی را بیش از دیگران تقویت کند. علی باقری‌کنی به‌عنوان یکی از چهره‌های اصولگرا در عرصه سیاست ایران شناخته می‌شود. او دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق(ع) و فرزند محمدباقر باقری‌کنی از اعضای مجلس خبرگان رهبری است. همچنین وی دارای نسبت خانوادگی با مقام معظم رهبری است. درواقع برادر علی باقری‌کنی به نام مصباح‌الهدی باقری‌کنی با یکی از دختران مقام معظم رهبری ازدواج کرده است.
او زمانی که سعید جلیلی معاونت اروپا و آمریکا وزارت امور خارجه را برعهده داشت، مدیرکل اروپای مرکزی و شمالی این معاونت بود و پس از سعید جلیلی مدتی به‌عنوان معاون اروپای وزیر امور خارجه فعالیت کرد. پس از حضور جلیلی در شورای‌عالی امنیت ملی، علی باقری‌کنی به‌عنوان معاون او منصوب شد و در جریان مذاکرات هسته‌ای در آن زمان از مذاکره‌کنندگان ارشد ایران بود.
باقری‌کنی به اندازه‌ای به سعیدجلیلی نزدیک است که حتی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ ریاست ستاد انتخاباتی او را برعهده داشت. هرچند آن حضور به‌دلیل ناکامی جلیلی در راهیابی به پاستور نتوانست برای او جامه وزارت خارجه بدوزد، اما به‌نظر می‌رسد که این بار بخت با او یارتر از گذشته باشد. درواقع چنانچه رئیس‌جمهور منتخب تصمیم گرفته باشد که علی باقری‌کنی را به‌عنوان وزیر خارجه خود در بحبوحه مذاکرات برجام معرفی کند، پست گرفتن سعید جلیلی در دولت رئیسی نیز دور از انتظار نیست؛ چراکه این دو نفر در جریان مذاکرات هسته‌ای بین سال‌های ۸۶ تا ۹۲ زوج همراهی برای یکدیگر در این گفت‌وگوها بودند؛ زوجی که به نوعی بارها مخالفت خود را با توافق هسته‌ای اعلام کرده‌اند و حتی پس از توافق هسته‌ای نیز در مخالفت با برجام کوتاه نیامده‌اند. همچنان که پس از توافق ژنو در سال ۹۳ نیز علی باقری‌کنی با حضور در مجلس به نقد محتوای مذاکرات و توافق مذکور پرداخت. یکی از سخنان معروف او در نقد برجام در سال ۹۹ بود که با حضور در برنامه «دستخط» با صراحت اعلام کرد «هیچ‌گاه تحت فصل ۷ منشور ملل متحد نبودیم که با برجام خارج شویم»؛ موضوعی که برخلاف نظر او و به باور کارشناسان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برجام به‌شمار می‌رود.
آن‌طور که «ایرنا» نوشته است او همچنین نقدهایش درباره برجام را در شبکه افق سیما و وب‌سایت مدرسه کالک وابسته به بسیج دانشجویی و مرکز رشد دانشگاه امام صادق منتشر کرده و حتی مقدمه‌ای هم بر نسخه فارسی کتاب خاطرات وندی شرمن، (کتاب بدون هراس) مذاکره‌کننده تیم هسته‌ای آمریکا نوشته است.
او در ۲۲ آبان‌ماه سال ۹۵ هم طی سخنانی در دانشگاه خواجه نصیر که خبرگزاری «ایسنا» آن را منتشر کرده با اشاره به بدعهدی آمریکا گفته است: «انتظار پایبندی آمریکا به تعهداتش فقط سیره و روش ساده‌اندیشان است؛ چراکه با وجود سابقه پر و پیمان پیمان‌شکنی آمریکا، این عده باز هم تصورات خود را مبنای حل مشکلات کشور قرار داده و انتظار دارند تا سایرین نیز به جای واقعیت‌های عینی، اوهام و خیال‌های آنها را به‌عنوان مبنا و معیار برای گذر از سد موانع و مشکلات بپذیرند... در چند سال اخیر برخی به مذاکره با آمریکا به‌عنوان راه‌حل مشکلات کشور اصرار داشته و با ساده‌اندیشی به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات خوش‌بین بودند.»
البته باقری‌کنی به غیر از فعالیت در وزارت خارجه و نقد سیاست خارجی دولت حسن روحانی، سابقه معاونت امور بین‌الملل و ریاست ستاد حقوق بشر قوه‌قضائیه در زمان ریاست ابراهیم رئیسی بر قوه‌قضائیه را در کارنامه خود دارد. درواقع ابراهیم رئیسی او را در هشتم دی ۱۳۹۸ با حکمی به این سمت منصوب کرد. همین انتصاب و حالا قرار گرفتنش در تیم سیاست خارجی رئیسی خود دلیل دیگری بر تقویت گمانه وزارت او در دولت سیزدهم است. در همین ارتباط روزنامه «دنیای‌اقتصاد» تلاش کرد که در گفت‌وگو با علی باقری‌کنی صحت و سقم این گمانه را جویا شود که موفق به گفت‌وگو با او نشد.
گزینه‌های دیگر وزارت خارجه
در این میان گمانه‌های دیگری هم مطرح است؛ گمانه‌ای که بر مبنای آن هرچند علی باقری‌کنی در وزارت خارجه مستقر شده است، اما این حضور تنها برای انجام امور انتقالی است و در نهایت ابراهیم رئیسی فرد دیگری را به‌عنوان وزیر خارجه معرفی خواهد کرد.
در همین راستا از عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران به‌عنوان یکی دیگر از گزینه‌های جدی رئیسی برای تصدی پست وزارت خارجه یاد می‌شود. عراقچی در زمانی که سعید جلیلی به‌عنوان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در دولت احمدی‌نژاد مسوولیت مذاکرات هسته‌ای را برعهده داشت نیز یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده بود. در کنار او از سعید جلیلی، مهدی صفری معاونت اسبق آسیا، اقیانوسیه و کشورهای مشترک‌المنافع وزارت امور خارجه، امیرعبداللهیان مشاور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، علی حسینی‌تاش معاون راهبردی شورای‌عالی امنیت ملی و منوچهر متکی یکی از وزرای خارجه دولت محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان مهم‌ترین گزینه‌های احتمالی حضور در وزارت امور خارجه نام برده می‌شود.
با این حال متکی خود اخیرا درباره احتمال حضورش در کابینه رئیسی گفته است: «من آرد سیاسی‌ام را بیخته‌ام و الکم را آویخته‌ام. حضور فعال و بی‌محابا و شبانه‌روزی من در انتخابات به‌خاطر دغدغه‌ای بود که به‌عنوان شهروند و عضوی از شورای وحدت نسبت به شرایط کشور داشتم.»
