وزیر خارجه عربستان سعودی: از گفتوگو استقبال می‌کنیم
نگاه ریاض به مذاکره با تهران
عکس: AFP
در همین ارتباط، «فیصل بن‌فرحان» وزیر امورخارجه عربستان سعودی اخیرا در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی «لا رپابلیکا» به مساله ایران پرداخته است. براساس گزارش شبکه «الجزیره» به نقل از روزنامه مذکور، وزیر امورخارجه عربستان سعودی درخصوص ایران اظهار کرد که کشورش از گفتوگو با ایران استقبال می‌کند؛ «اما تهران باید پایبندی خود را به تضمین امنیت و ثبات منطقه با حقایق اثبات کند.»وزیر سعودی درحالی از امنیت منطقه صحبت می‌کند که کشورش بیش از شش سال است با آغاز جنگی همه‌جانبه علیه یمن، این کشور را محاصره و هزاران خانواده را آواره کرده است. فیصل بن‌فرحان در ادامه موضع ایران و عربستان سعودی در قبال گفت‌وگوهای اخیر را که چند ماه پیش در عراق آغاز شد، «مثبت» خواند و ابراز امیدواری کرد که این گفتوگوها منجر به بسته شدن صفحه پیشین شود.این مقام سعودی همچنین با اتهام‌زنی به ایران درباره حمایت این کشور از آنچه شبه‌نظامی و گروه‌های غیردولتی در منطقه خواند، اضافه کرد که نگرانی اول ریاض «حمایت ایران از این شبه‌نظامیان و بازیگران غیردولتی» است. وی مشخصا به جنبش انصارالله یمن و گروه مقاومت «کتائب حزب‌الله» عراق اشاره و بیان کرد که ریاض تمایل دارد «تغییری ملموس در روش ایران» ببیند.فیصل بن‌فرحان پیش‌تر نیز در اظهارنظری درباره انتخاب رئیس‌جمهوری جدید ایران گفته بود که ملاک عمل ریاض واقعیت‌های میدانی است و عربستان تنها اعمال ایران را مدنظر قرار می‌دهد.تغییر لحن عربستان در مقابل ایران را پیش‌تر «محمد بن‌سلمان» ولیعهد سعودی در مصاحبه‌ای که از تلویزیون رسمی عربستان سعودی پخش شد، عیان کرد. بن‌سلمان گفت: «سیاست خارجی عربستان متکی به منافع آن است و عربستان برای تقویت ائتلاف با تمامی شرکای خود در جهان تلاش می‌کند و علاقه‌مند به برقراری روابط خوب و متمایز با ایران است.»
محمد بن‌سلمان بامداد چهارشنبه ۲۸ آوریل (۸ اردیبهشت) در گفتوگو با شبکه العربیه در پاسخ به پرسشی درخصوص احتمال برقراری روابط بین ریاض و تهران، گفت: «ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم که رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم.» ولیعهد عربستان اضافه کرد، «ما خواهان آن نیستیم وضعیت در ایران سخت باشد، ما خواهان کامیابی ایران هستیم.» او تاکید کرد که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند. بن‌سلمان همچنین با بیان اینکه عربستان‌سعودی به‌دنبال خصومت دائمی با ایران نیست، گفت: «اما هرگونه بهبود در روابط بین دو کشور مشروط به تغییر رفتار ایران خواهد بود.»
ایران محور سفر برادر ولیعهد به واشنگتن
همزمان با اظهارنظر وزیرخارجه عربستان سعودی درباره روابط با ایران، یک روزنامه آمریکایی به نقل از «منابع آگاه» گزارش داد که برادر ولیعهد عربستان قرار است به‌زودی به واشنگتن سفر کند تا در جریان این سفر درباره موضوعات مختلف، ازجمله مذاکرات هسته‌ای ایران گفتوگو کند. به گزارش روزنامه وال‌استریت‌ژورنال، چند مقام آمریکایی و غیر آمریکایی گفته‌اند که خالد بن‌سلمان، معاون وزیر دفاع عربستان سعودی برای رایزنی درباره مسائل مهم منطقه ازجمله بازگشت واشنگتن به توافق هسته‌ای با ایران به جای محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی عازم آمریکا می‌شود.او که پیش‌تر سفیر عربستان در آمریکا بوده است، بالاترین مقام سعودی خواهد بود که از زمان روی کار آمدن جو بایدن در کاخ سفید به واشنگتن سفر می‌کند و قرار است با مقامات وزارت امورخارجه، وزارت دفاع و همچنین مشاور امنیت ملی آمریکا دیدار کند. به گفته این منابع آگاه، وضعیت امنیتی سوریه، عراق، برقراری آتش‌بس در یمن، وضعیت کنونی در سرزمین‌های اشغالی و فلسطین، علاوه بر مذاکرات دولت بایدن درخصوص برنامه هسته‌ای ایران، از موضوعاتی است که در جریان این دیدارها مورد بحث و رایزنی قرار خواهد گرفت.ریاض بارها و طی مذاکرات احیای برجام در گرند هتل وین خواستار حضور در مذاکرات ایران و آمریکا و گروه ۱+۴ شده است.
واکنش ایران
سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری منتخب ایران چند روز پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ در اولین کنفرانس خبری درباره روابط با عربستان سعودی گفت: از دید ایران روابط و گفتوگو با عربستان و همه کشورهای منطقه مانعی ندارد و بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور با هیچ مانعی مواجه نیست.
محمد جواد ظریف وزیرخارجه ایران نیز اواخر خرداد در نشست خبری انجمن دیپلماسی آنتالیا درباره روابط ایران با عربستان گفت: من حاضرم همین فردا به عربستان سعودی سفیر بفرستم اما به خودشان بستگی دارد. هیچ دلیلی وجود ندارد که ما نتوانیم اختلافاتمان را با سعودی‌ها حل و فصل کنیم.» ظریف همچنین گفت که تا به حال سه دور با عربستان در بغداد مذاکره کرده‌ایم و طرف سعودی منتظر روشن شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری است.در ادامه این واکنش‌ها سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امورخارجه ایران نیز در واکنش به این اظهارات مقامات سعودی گفته بود که ایران با ارائه پیشنهادها و طرح‌هایی برای گفتوگو و همکاری در منطقه خلیج‌فارس، پیشگام مسیر مودت و همکاری منطقه‌ای بوده و از تغییر لحن عربستان سعودی استقبال می‌کند.خطیب‌زاده در اظهارنظر دیگر اعلام کرد که عربستان سعودی باید تصمیم بگیرد که آیا واقعا می‌خواهد از ادبیات و کلام ملال‌آور گذشته استفاده کند یا اینکه می‌خواهد یک شریک سازنده در کنار کشورهای دیگر منطقه باشد و از آن سیاست‌های توسعه‌طلبانه و جنگ افروزانه فاصله بگیرد.او گفت که ما منتظر اقدامات و تغییر رفتار ریاض هستیم. البته سیاست‌های ایران در خصوص گفتوگوها و ترتیبات منطقه‌ای جدید نیست و از حضور عربستان سعودی هم استقبال کرده‌ایم. جمهوری اسلامی ایران همواره از گفتوگو با همسایگان خود استقبال کرده است و عربستان هم از این امر مستثنی نیست.طی سالیان گذشته حتی زمانی که عربستان علاقه‌ای برای گفتوگو نداشت، تهران مدام اعلام کرده است که بهترین راه برای حل و فصل موضوعات گفتوگو و دستیابی به نتیجه عملی است.
آغاز گفتوگوها
روزنامه «فایننشال‌تایمز» گزارش داد که مقامات ارشد جمهوری اسلامی و عربستان‌سعودی، ۹آوریل ۲۰۲۱- ۲۰ فروردین۱۴۰۰، ۶ سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور در دی ماه ۱۳۹۴، در بغداد مذاکرات «مستقیم» انجام داده‌اند. «فایننشال‌تایمز» در گزارشی به نقل از «سه مقام» از مذاکره مقام‌های ارشد عربستان سعودی و ایران در راستای تلاش برای بهبود روابط بین این دو کشور رقیب در منطقه، خبر داد که مقامات سعودی، عراقی و ایرانی در واکنش به این گزارش آن را تایید کردند.
خبرگزاری فرانسه نیز ۱۹آوریل- ۳۰فروردین ضمن تایید این خبر، به نقل از یک مقام عراقی و یک دیپلمات غربی نوشت که هیات‌های دو کشور به ریاست سعید ایروانی نماینده علی شمخانی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران و خالد بن‌علی الحمیدان، رئیس وزارت اطلاعات عربستان، در بغداد با یکدیگر دیدار کرده‌اند و قرار است دور دوم این گفتوگوها که عمدتا بر سر بحران یمن است از سر گرفته شود.
خبرگزاری رویترز نیز روز جمعه ۷ مه (۱۷ اردیبهشت) به نقل از رائدبن‌خالد‌قرملی مقام وزارت‌خارجه عربستان سعودی گزارش‌ها درباره گفتوگو بین تهران و ریاض را تایید کرد و گفت هدف از آن کاستن از تنش‌ها در منطقه است. طبق این گزارش، قرملی، رئیس برنامه‌ریزی سیاست‌های وزارت‌خارجه سعودی ضمن تایید گفتوگوها، افزود: هنوز برای قضاوت درباره نتیجه آنها خیلی زود است و ریاض به‌دنبال مشاهده «اقدامات قابل بررسی» از سوی ایران است. این مقام سعودی اظهار کرد: امیدواریم گفتوگوها نتیجه دهد، اما برای رسیدن به جمع‌بندی قطعی بسیار زود است.
عراق میزبان مذاکرات
میزبانی مذاکرات ایران و عربستان سعودی را عراق بر عهده دارد. اگرچه برخی منابع عمان را نیز میانجی و میزبان دور بعدی مذاکرات میان تهران و ریاض می‌دانند. پیش‌تر رئیس‌جمهورعراق در مصاحبه با یک اندیشکده لبنانی گفت ایران و عربستان بیش از یک بار در بغداد گفتوگو کرده‌اند. برهم صالح روز چهارشنبه ۵ مه (۱۵ اردیبهشت) در گفتوگو با یک اندیشکده لبنانی ضمن اشاره به گفت‌وگوهای تهران و ریاض به میزبانی بغداد، از نقش مهم ایران در مبارزه با گروه تروریستی داعش در عراق تمجید کرد. صالح در این گفتوگو درخصوص مذاکرات تهران و ریاض گفت که بغداد بیش از یک‌بار میزبان گفت‌وگوهای ایران و عربستان سعودی بوده است. او تاکید کرد که عراق در برابر چالشی درازمدت برای بازگشت به وضعیت عادی سیاسی و اقتصادی قرار دارد. منطقه شاهد تنش‌هایی است اما نشانه‌هایی از تلاش برای کاهش این تنش دیده می‌شود و عراق می‌کوشد که همه طرف‌های درگیر را پشت میز مذاکره بنشاند.
جزئیات مذاکرات
از زمان انتشار خبر مذاکرات ایران و عربستان، رسانه‌ها به گمانه‌زنی از جزئیات این مذاکرات پرداخته‌اند. روزنامه الاخبار چاپ بیروت نیز روز پنج‌شنبه ۶ مه (۱۶ اردیبهشت) در مطلبی به گمانه‌زنی جزئیات مذاکرات ایران و عربستان پرداخت و نوشت: عربستان برای برگزاری دور دوم مذاکرات با ایران عجله دارد و چه بسا مهم‌ترین دلیل این تغییر سیاست سعودی‌ها، تصمیم دولت بایدن برای کاهش فشارهای سخت بر ایران در منطقه خاورمیانه است. طبق اطلاعاتی که به الاخبار رسیده، پیشنهادهایی که سعودی‌ها در جریان مذاکرات بغداد ارائه داده‌اند، حاکی از تحول بزرگی در سیاست آنهاست که مهم‌ترین بخش آن، توقف قطار عادی‌سازی با اسرائیل است. منابع آگاه از گفت‌وگوهای سعودی-ایرانی در بغداد، به الاخبار گفتند که طرف سعودی به ایرانی‌ها تاکید کرده عربستان سعودی نه تنها به‌دنبال عادی‌سازی با اسرائیل نیست، بلکه درصدد گشودن صفحه تازه‌ای از روابط با تهران است.
