اندیشکده «شورای آتلانتیک» در گزارشی چهار فرصت تاریخی کنونی در خاورمیانه را که می‌تواند موجب تغییر نگرش‌ها و سیاست دولت «جو بایدن» در ایالات‌متحده نسبت به منطقه شود، مورد بررسی قرار داده که در ادامه به صورت خلاصه به آن پرداخته می‌شود.

طبق این تحلیل، تجربه طولانی جو بایدن در سنا و کاخ‌سفید به وی آموخته که خاورمیانه می‌تواند همچون ریگ روانی در مسیر بلندپروازی‌های ریاست جمهوری وی مانع‌آفرینی کند. از این رو بی‌دلیل نبود که اهداف خاورمیانه‌ای وی متعادل طراحی شد تا از انحراف توجه‌ها از اهداف داخلی و اولویت‌های خارجی پیشگیری شود؛ برای بایدن ترمیم و بازسازی اقتصاد آمریکا و انسجام متحدان آسیایی و اروپایی برای برخورد با چین مهم‌تر از دیگر مسائل است.

منطق کهن و سنتی ایالات‌متحده این بود که عقب کشیدن از امور خاورمیانه موجب بروز خلأ قدرت خطرناکی می‌شود. بعدها تفکر جدیدی به وجود آمد که حفظ فاصله می‌تواند موجب تقویت اعتماد به نفس این کشورها شود. با این وجود نکته غافلگیرکننده برای دولت بایدن این است که فرصت تاریخی فوق به سرعت حاصل شد؛ مجموعه‌ای از رخدادهای مثبت به هم پیوسته در سراسر منطقه به وقوع پیوست که بهترین فرصت را برای کاهش تنش‌ها، پایان دادن به منازعات، پیگیری پیشرفت اقتصادی و پیشبرد همگرایی در خاورمیانه ارائه کرده است.

طبق این تحلیل، ترکیبی از چند رویداد دولت بایدن را وادار به ارزیابی مجدد و تقویت رویکردهای بی‌ضرر در منطقه و کاستن از جاه‌طلبی‌های کاخ‌سفید کرده است. برای گام ابتدایی، دولت آمریکا باید بر شاخص‌های اصلی تغییر تمرکز کرده و چگونگی اجرای سیاست خود را بر مبنای آنها بررسی کند. در این گزارش عنوان شده است:

دو رقیب در منطقه یعنی ایران و عربستان وارد مذاکرات در مورد مسائل مهم منطقه شده‌اند.

ترکیه، مصر را در فهرستی در کنار عربستان، امارات و اسرائیل قرار داد و روند تنش‌زدایی با آنها را در دستور کار قرار داده است.

مصر، اردن و عراق در حال مذاکرات سه‌جانبه برای تعمیق روابط اقتصادی با تاکید بر ظرفیت‌های همگرایی منطقه‌ای برای ایجاد رشد هستند.

بر این اساس دیگر نیازی نیست ایالات‌متحده برای کمک به هر یک از این موضوعات اقدام به ارسال نیروی نظامی کند یا تعهدات بی‌پایان و سرمایه‌گذاری پرهزینه‌ای را انجام دهد. لازم است سطح خلاقیت‌های اقتصادی و دیپلماتیک افزایش یابد و موسسات و عادات همکاری‌جویانه‌ای که هنوز وجود دارند، تقویت شود. این فرآیند باید با مطالعات پویایی رخدادها، توجه به اقدامات و تعامل در مورد مسائلی که از پیشرفت‌های شکننده حمایت می‌کند، انجام شود.

مهم‌ترین رخداد؛ چرخش ریاض به سوی ایران است

کشورهایی هستند که مدت‌هاست با هم اختلاف دارند و مایل به برطرف کردن هزینه‌ها و ماهیت تنش هستند؛ عربستان با ایران، ترکیه با مصر، امارات با قطر و... شورای آتلانتیک تاکید کرد: جذاب‌ترین موضوع میان عربستان و ایران مطرح است که از ژانویه مذاکراتی را بدون دخالت ایالات‌متحده و با میانجی‌گری عراق انجام داده‌اند. محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی با تغییر لحنی آشکار عنوان کرد که مایل نیست شرایط با ایران بدتر شود و به شکوفایی منافع دو طرف علاقه‌مند است که به ایجاد رفاه و رشد در منطقه و جهان کمک خواهد کرد. وی دلایل زیادی برای این دگرگونی دارد که یکی از آنها شوک حمله پیچیده به تاسیسات نفتی عربستان در سپتامبر ۲۰۱۹ بود که حدود ۲ میلیارد دلار هزینه برای این کشور در بر داشت. این رویداد نه‌تنها آسیب‌پذیری دربار سعودی را آشکار ساخت بلکه تردیدها نسبت به تضمین‌های امنیتی ایالات‌متحده را نیز افزایش داد. کریستن فونتنروز، کارشناس شورای آتلانتیک بر این باور است که نگرانی از اینکه بایدن هنگام خروج از منطقه رابطه خوبی با ایران برقرار خواهد ساخت نیز در محاسبات عربستان که دیگر اولویتی در روابط دوجانبه با واشنگتن ندارد، موثر بوده است.

اخبار مرتبط