همه طرف‌های مذاکره برجامی از نشست جمعه ارزیابی مثبت ارائه کردند
توافق برای نشست سوم احیای برجام
عباس عراقچی: نشانه‌هایی بروز کرده است که آمریکایی‌ها درحال حرکت به سمت برداشتن کامل تحریم‌ها هستند
عکس: AFP
نمایندگان آمریکا هم در وین حضور داشتند، هرچند به‌طور مستقیم با ایران مذاکره نمی‌کنند. به گفته میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، نشست روز جمعه «پیشرفت اولیه» داشته و قرار است هفته آینده ادامه پیدا کند. نماینده چین هم در نشست کمیسیون برجام بعد از پایان این نشست گفت گفت‌وگوها درباره توافق هسته‌ای در مسیر درست پیش می‌رود و میزان اختلافات در حال کاهش است. وی تاکید کرد که ظرفیت رسیدن به یک اجماع تدریجی وجود دارد.محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران هم در توییتی تاکید کرد همه تحریم‌های ترامپ ضد برجام بوده و باید رفع شود؛ بدون توجه به تمایزات و نام‌گذاری‌های بی‌منطق و خودسرانه تحریم‌ها. او درخصوص تنها گام موجود برای حفظ توافق هسته‌ای ایران نوشت: «ایران مسیر منطقی برای پایبندی کامل به برجام را ارائه می‌کند: ایالات‌متحده-که این بحران را ایجاد کرد-اول باید به تعهد کامل بازگردد؛ ایران بعد از راستی‌آزمایی سریع، اقدام متقابل خواهد کرد.»
اتحادیه اروپا نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که در این نشست، ابعاد بازگشت احتمالی آمریکا به توافق هسته‌ای بررسی شد.
در عین حال عراقچی، رئیس هیات کشورمان در این نشست ضمن تاکید بر اراده جمهوری اسلامی ایران برای ادامه تعاملات جدی گفت: «این امر منوط به مشاهده اراده سیاسی و جدیت در طرف‌های مقابل است و در غیراین صورت، دلیلی برای ادامه مذاکرات وجود نخواهد داشت.»
وی مجددا تاکید کرد: «لغو کلیه تحریم‌های آمریکا که در دوران رئیس‌جمهور گذشته آن کشور وضع شده‌اند، گام ضروری برای احیای برجام بوده و تنها پس از راستی‌آزمایی لغو این تحریم‌ها، ایران آمادگی دارد تا اقدامات جبرانی خود را متوقف کرده و به اجرای کامل برجام بازگردد.»
در این بین برخی تحلیلگران مهم‌ترین مانع اصلی در مذاکرات جاری را برداشت متفاوت تهران و واشنگتن نسبت به لغو تحریم‌ها می‌دانند؛ درواقع براساس آنچه خبرگزاری کیودوی ژاپن به نقل از یک منبع ایرانی منتشر کرده آمریکا قصد دارد درصورت رسیدن به توافق فقط تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای را لغو کند درحالی‌که ایران تاکید دارد که واشنگتن باید «همه تحریم‌های اعمال‌شده، دوباره اعمال‌شده، یا دوباره نام‌گذاری شده» در دوران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین ایالات‌متحده را به‌صورت «یکجا» لغو کند. به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از کیودوی ژاپن، آمریکا نشان داده که ایده ایران را «درک» کرده اما توالی لازم اقدامات برای برداشته شدن تحریم‌ها همچنان در دست بحث و گفت‌وگو است.
در پایان جلسه روز گذشته توافق شد جلسه آتی کمیسیون در سطح معاونان در روز چهارشنبه آینده در وین برگزار شود و بلافاصله در چارچوب گروه‌های کارشناسی، رایزنی‌های فنی و تخصصی به‌صورت فشرده برای تهیه و ارائه فهرست اقداماتی که باید از سوی همه طرف‌ها در حوزه رفع تحریم و اقدامات هسته‌ای برای احیای برجام صورت گیرد، ادامه یابد. همچنین حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران روز پنج‌شنبه طی سخنانی در دهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی D۸ که به‌صورت مجازی و به میزبانی بنگلادش برگزار شد با اشاره به اینکه اقدامات غیرقانونی یک‌جانبه‌گرایانه آمریکا برای به زانو درآوردن ملت ایران کاملا ناکام مانده، تاکید کرد: «آمریکا موظف است با لغو کلیه تحریم‌ها و اتخاذ تدابیر عملی به برجام بازگردد چون این، تکلیف همان دولتی است که نقض عهد را انجام داده است. جمهوری اسلامی ایران نیز اقدام آمریکا را حتما با اقدام مثبت متقابل پاسخ خواهد داد.»
مسیری طولانی در پیش داریم
از سوی دیگر سیدعباس عراقچی چند ساعت پیش از آغاز نشست کمیسیون برجام در گفت‌وگو با شبکه خبری پرس تی‌وی فضای مذاکرات غیرمستقیم درخصوص توافق هسته‌ای موسوم به برجام در وین را «رو به جلو» و «سازنده» ارزیابی کرد و گفت که هنوز این مذاکرات به جمع‌بندی نرسیده است.
رئیس هیات مذاکره‌کننده ایران با اشاره به اینکه «نشانه‌هایی بروز کرده که آمریکایی‌ها درحال بررسی مواضع خودشان و حرکت به سمت برداشتن تحریم‌های کامل هستند»، تاکید کرد: «ولی ما هنوز در موقعیتی نیستیم که قضاوت کنیم و هنوز مذاکرات به جمع‌بندی نرسیده است.»
وی اضافه کرد: «تصور می‌کنم که ما مسیر طولانی‌تری را در پیش داریم؛ اگرچه که حرکت ما حرکت رو به جلوست و فضای مذاکرات فضای سازنده‌ای است.»
توقف غنی‌سازی در برابر لغو تمام تحریم‌ها
همچنین معاون سیاسی وزیر امورخارجه اعلام کرد که تا وقتی آمریکا تمام تحریم‌های خودش را لغو نکرده و به برجام برنگشته باشد، هیچ‌یک از فعالیت‌های هسته‌ای ایران به‌ویژه در حوزه غنی‌سازی نه متوقف می‌شود و نه حتی روند کاهشی پیدا می‌کند. به گزارش «ایرنا»، عراقچی افزود: «غنی‌سازی ۲۰ درصد ما اکنون با سرعتی حتی فراتر از سرعتی که مجلس شورای اسلامی در قانون خودش پیش‌بینی کرده بود، پیش می‌رود و مواد غنی شده ۲۰ درصد درحال تولید است.»
وی افزود: «این روند به همین منوال ادامه پیدا خواهد کرد تا زمانی که توافقی به دست بیاید و براساس آن آمریکا تمامی تحریم‌های خودش را بردارد و همان‌طور که بارها ذکر شده در یک مرحله همه تحریم‌ها باید برداشته شود.»
چگونگی گفت‌وگوها در وین
این دیپلمات ایرانی با اشاره به اینکه گفت‌وگوی ما با اروپایی‌ها، روسیه و چین ادامه دارد، گفت: «اینکه بعضا گفته می‌شود این گفت‌وگوها با اروپاست و اروپایی‌ها هم از آن‌سو با آمریکا صحبت می‌کنند، صحیح نیست. ما اینجا با مجموعه کشورهای عضو فعلی برجام یعنی سه کشور اروپایی، روسیه و چین و اتحادیه اروپا که هماهنگ‌کننده برجام است، مذاکره می‌کنیم و آنها هم از سمت دیگر با آمریکایی‌ها به شیوه‌ای که خودشان می‌دانند، گفت‌وگو و نتایج را منتقل می‌کنند.»
دستور کار مذاکرات روز جمعه
دور تازه مذاکرات درباره احیای توافق برجام از روز سه‌شنبه در وین آغاز شده و روز جمعه بار دیگر برگزار شد؛ نشستی که میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین پیش‌تر دستور کار آن را برای ارزیابی کلی فعالیت‌های این هفته و تصمیم‌گیری درباره اقدامات بعدی عنوان کرده بود. همچنین روز گذشته و بعد از برگزاری این نشست، نماینده روسیه در برجام در پیامی توییتری با اشاره به نتیجه جلسه روز جمعه کمیسیون مشترک برجام، خبر از برگزاری دور بعدی مذاکرات کمیسیون مشترک در هفته آینده داد. به گزارش «ایسنا»، میخائیل اولیانوف نوشت: «جلسه کمیسیون مشترک برجام در وین به پایان رسید. شرکای برجام یک ارزیابی کلی از فعالیت‌های انجام شده کارشناسان در سه روز گذشته به عمل آورده و از پیشرفت اولیه اعلام رضایت کردند.» اولیانوف افزود: «اعضای کمیسیون در هفته بعد دوباره گرد هم خواهند آمد تا این رویه موثر را حفظ کنند.»
مانع پیشبرد مذاکرات
همزمان با برگزاری نشست کمیسیون، یک مقام رسمی جمهوری اسلامی در گفت‌وگویی که روز جمعه، ۲۰ فروردین، منتشر شد «مقاومت» ایالات‌متحده در برابر لغو تحریم‌های غیرهسته‌ای ایران را «اصلی‌ترین مانع» در پیشبرد مذاکرات احیای برجام معرفی کرد. خبرگزاری کیودوی ژاپن به نقل از این مقام جمهوری اسلامی که نخواسته است نامش فاش شود، نوشت: «مقاومت در واشنگتن در برابر لغو تحریم‌های غیرهسته‌ای، مانع اصلی حرکت در مذاکرات است.» در واقع درحالی‌که ایران خواستار لغو تمام تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای و غیرهسته‌ای است، اما ظاهرا آمریکا در برابر این خواست تهران مقاومت می‌کند.
این مقام ایرانی در عین حال به طرف‌های مقابل ایران در توافق برجام هشدار داده که «زمان اندکی» برای رفع شکاف‌ها و اختلاف‌ها میان طرفین باقی مانده است.
طرح بازی آخر
آن طور که این مقام گفته، جمهوری اسلامی در تلاش برای دستیابی به یک اجماع درباره طرح خود است، طرحی که در این گزارش با عنوان «طرح بازی آخر» معرفی شده است. براساس این طرح، آمریکا باید «همه تحریم‌های اعمال‌شده، دوباره اعمال‌شده، یا دوباره نام‌گذاری شده» در دوران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین ایالات‌متحده را به‌صورت «یکجا» لغو کند.
این مقام ایرانی اضافه کرده با وجودی که آمریکا درک خود از این طرح ایران را نشان داده، اما کماکان، مذاکرات درباره تدابیری که برای لغو تحریم‌ها ضروری است، ادامه دارد. براساس اظهارات این مقام ایرانی، جمهوری اسلامی ۱۰ روز پیش یعنی در روز ۲۹ ماه مارس در نشستی در فرانکفورت آلمان طرح خود را ارائه کرده و همه طرف‌ها در نشست مجازی روز جمعه گذشته موافقت خود را با آن اعلام کرده‌اند. ند پرایس، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا روز ۱۸ فروردین به صراحت گفته بود که ایالات‌متحده در راستای احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام، آماده برداشتن گام‌های لازم و تحریم‌های ناسازگار با این توافق است.
مذاکرات فنی و سازنده است
در همین حال، سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا نیز گفته است که انتظارات از مذاکرات هسته‌ای در وین نباید از روند واقعی مذاکرات فراتر برود. ند پرایس، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در کنفرانسی خبری با «سازنده» تلقی کردن مذاکرات وین درباره احیای توافق هسته‌ای، گفت که آمریکا نمی‌گذارد انتظارات درباره این مذاکرات از موقعیت فعلی‌اش پیشی بگیرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از روزنامه نشنال، ند پرایس در کنفرانس روزانه خود اضافه کرد: «این مذاکرات سازنده و حرفه‌ای توصیف شده و درحال دستیابی به آن چیزی است که برای آن در نظر گرفته شده است. ما هم همین‌طور آن را توصیف می‌کنیم. با این حال ما نیز عجله نمی‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم انتظارات از جایی که هستیم فراتر رود. به هر حال، ما قبلا هم گفته‌ایم که این کار (مذاکرات) دشوار خواهد بود.» سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا با این حال تاکید کرده که این مذاکرات کاملا «فنی» است.
همچنین ند پرایس روز چهارشنبه گفته بود که آمریکا هیچ‌گونه مشوق یک‌جانبه‌ای به ایران نخواهد داد تا این کشور به پایبندی به تعهدات برجامی خود بازگردد. سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا تاکید کرده بود که آمریکا «به‌دنبال توافقی طولانی‌تر و قوی‌تر» است تا در دراز مدت به نگرانی‌ها درخصوص اقدامات ایران رسیدگی شود.
چگونگی ادامه مذاکرات
سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امورخارجه از ادامه مذاکرات ایران و گروه ۱+۴ طی هفته آتی در وین خبر داد و گفت روز جمعه یک جمع‌بندی خواهیم داشت، جلسه کمیسیون مشترک یک بار دیگر تشکیل می‌شود و کار این کارگروه‌ها را ارزیابی می‌کند و تصمیم داریم بعد از آن، چند روزی را تنفس بدهیم و هیات‌ها به پایتخت‌های خود برگردند. این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران پنج‌شنبه شب گفت: «ما نیز در تهران نتیجه مذاکرات را منتقل خواهیم کرد، ان‌شاءالله ظرف هفته آینده برای ادامه مذاکرات به وین خواهیم آمد. ممکن است لازم باشد چند بار این کار را تکرار بکنیم تا بتوانیم نهایتا به آن جمع‌بندی‌ای که مطلوب ماست و منافع ما را تامین می‌کند، برسیم.»
تشریح وظایف کارگروه‌ها
عراقچی همچنین در بخشی دیگر از مصاحبه خود با خبرنگار صداو سیما در وین گفت: «ظرف روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه هر دو کارگروهی که در حوزه تحریم‌ها و هسته‌ای تشکیل دادیم به‌صورت فشرده کار کردند. کارشناسان همه کشورها دخیل بودند و خیلی جامع همه مسائل را مدنظر قرار دادند و همان‌طور که قبلا هم عرض کردم هدف آنها تنظیم اقداماتی است که دو طرف باید در یک مرحله انجام دهند.» وی در ادامه بار دیگر تاکید کرد: «بحث گام به گام، اقدامات اولیه و اقدامات میانی و اینها مدت‌هاست که کنار گذاشته شده است. کاری که ما الان انجام می‌دهیم طبق مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران بر این مبناست که در مورد برداشته شدن یکجای تحریم‌ها به‌صورت دقیق مذاکره می‌کنیم، اینکه چه تحریم‌هایی با چه مشخصاتی و چگونه؛ همه اینها باید به‌صورت دقیق روشن شود.» این دیپلمات ارشد کشورمان افزود: «همه این موارد را کارگروه‌ها انجام می‌دهند تا زمانی که آماده و توافق شد که این مجموعه تحریم‌ها باید برداشته شود که از نظر ما شامل همه تحریم‌های برجامی و همه تحریم‌های دوران آقای ترامپ می‌شود، در آن صورت آماده می‌شود برای اینکه یکجا این عمل صورت بگیرد.»
عراقچی در مورد فعالیت کارگروه دوم نیز توضیح داد: «در این کارگروه مجموعه اقداماتی که ایران باید انجام بدهد تا به پایبندی کامل برگردد مشخص می‌شود و بعد ما تنظیم و بحث خواهیم کرد که ترتیب و توالی اقدامات چگونه باید باشد. از نظر ما آمریکا باید همه اقداماتش را به‌صورت یکجا انجام بدهد، سپس ایران راستی‌آزمایی می‌کند و بعد ما اقدامات خود را انجام خواهیم داد.» عراقچی با اشاره به اهمیت بحث راستی‌آزمایی نیز گفت: «اینکه دوره زمانی آن چقدر باشد، چه ابعادی دارد و چگونه صورت می‌گیرد مورد بحث واقع خواهد شد و امیدوار هستم در ادامه مذاکرات بتوانیم در این موارد به جمع‌بندی برسیم.»
تداوم همکاری ایران و آژانس
عراقچی در مورد اخبار منتشر شده در مورد توقف همکاری‌های فنی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز گفت: «خبر توقف همکاری‌های فنی ایران و آژانس صحت ندارد و همکاری‌های ما همچنان جریان دارد. هم همکاری‌هایی که مربوط به عملیات راستی‌آزمایی آژانس است و هم همکاری‌هایی که مربوط به کمک‌های فناوری تکنولوژیک آژانس در حوزه‌های مختلف به ایران می‌شود، ادامه دارد.» وی افزود: «ما حتی در موضوع ویروس کرونا هم همکاری‌هایی را با آژانس داشتیم یعنی آژانس همکاری‌هایی را با ایران داشت و در بعضی تجهیزات موردنیاز کمک‌هایی را صورت داد.»
همچنین معاون وزیر امورخارجه ایران گفت در جریان دیدار با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، او را در جریان آخرین مذاکراتی که در وین بین ایران و گروه ۱+۴ در جریان است، قرار داده است. به گزارش «ایسنا» سیدعباس عراقچی بعد از ظهر روز پنج‌شنبه بعد از دیدار با گروسی در جمع خبرنگاران در تشریح نتایج این دیدار گفت: «ملاقات خوبی با آقای گروسی داشتم. در جریان مذاکراتی که اکنون درحال انجام است وقتی به جمع‌بندی برسیم وظایفی هم برای آژانس وجود دارد که آژانس باید به موقع به وظایف خود عمل کند و بنابراین لازم بود که ایشان را در جریان آخرین مذاکرات قرار دهیم تا هماهنگی بیشتری بین ما به وجود آید برای زمانی که لازم است آژانس ورود پیدا کند و نقش خود را ایفا کند.» در عین حال مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در توییتی با اشاره به گفت‌وگوی خود با سیدعباس عراقچی بر تداوم راستی‌آزمایی‌های آژانس اتمی در ایران تاکید کرد. به گزارش «ایسنا» رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنج‌شنبه در توییتر نوشت: «تبادل‌نظر کاملی با سیدعباس عراقچی، معاون وزیرخارجه ایران درخصوص گفت‌وگوها و فعالیت‌های دوجانبه جاری در ایران داشتم. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حمایت از برجام و دیگر مسائل، به نظارت و راستی‌آزمایی‌های فنی و حرفه‌ای خود در ایران ادامه خواهد داد.»
بررسی ابعاد بازگشت احتمالی آمریکا به برجام
پس از برگزاری نشست روز جمعه، اتحادیه اروپا نیز در بیانیه‌ای تاکید کرد سازوکارها برای تضمین بازگشت به برجام و اجرای موثر آن مورد بحث قرار گرفته و هفته آینده مجددا نشستی در وین برگزار می‌شود. به گزارش خبرگزاری فارس، اتحادیه اروپا گفت در این گفت‌وگوها ابعاد بازگشت احتمالی آمریکا به توافق هسته‌ای بررسی شد. در این بیانیه آمده است: «نشست کمیسیون مشترک برجام (جمعه) به‌صورت حضوری ادامه پیدا کرد. کمیسیون مشترک، مسوولیت نظارت بر برجام را بر عهده دارد. این جلسه به ریاست «انریکه مورا»، معاون «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شد که در آن نمایندگان ایران، فرانسه، انگلیس، چین و روسیه حضور داشتند.»
اتحادیه اروپا با اشاره به بحث‌هایی که درباره بازگشت احتمالی آمریکا به برجام صورت گرفت، توضیح داد: «سازوکارها جهت تضمین بازگشت به برجام و اجرای موثر آن نیز مورد بحث قرار گرفت. دو گروه کارشناسی رفع تحریم و اجرای مقدمات هسته‌ای نیز اقدامات خود را به اطلاع کمیسیون مشترک رساندند.» به نوشته وبگاه سرویس خارجی اتحادیه اروپا، در ادامه این بیانیه آمده است: «با توجه به بیانیه مشترک وزرای خارجه کشورهای عضو برجام در تاریخ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰، اعضای [کمیسیون مشترک] بر اراده خود جهت تداوم تلاش‌های مشترک دیپلماتیک تاکید کردند.» اتحادیه اروپا همچنین افزود: «هماهنگ‌کننده [بورل] به تماس‌های جداگانه با تمام کشورهای عضو برجام و همچنین آمریکا ادامه خواهد داد. کمیسیون مشترک، گروه‌های کارشناسی را ملزم کرد تا اقدامات خود را ادامه داده و توافق کرد تا در هفته آینده مجددا در وین نشست برگزار کنند.»
