الزامات ارتقای روابط اقتصادی میان ایران و کویت
در این نشست اباذر براری، عضو اتاق مشترک بازرگانی ایران و کویت با تاکید بر جذابیت‌های کویت برای تجار و بازرگانان ایرانی گفت: کویت از دیرباز مورد توجه تجار ایرانی بوده و این مساله ناشی از نزدیکی به استان‌های جنوبی، سابقه تجارت و پیوند قومی و زبانی، حضور ایرانیان در کویت و جمعیت شیعه این کشور باعث شده است تا مولفه‌های همگرایی بین جوامع دو کشور نقش مهمی در شکل‌دهی به روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور داشته باشد. براری در این نشست اهمیت تغییرات سیاسی جدید در کویت، حل منازعه میان قطر و عربستان سعودی با وساطت کویت و زمزمه‌های بازگشت آمریکا به برجام را سه متغیری دانست که می‌تواند به ارتقای روابط تجاری میان دو کشور در دوره جدید منجر شود.
کامران کرمی نیز در این نشست با تبیین روابط تاریخی ایران و کویت گفت: بعد از روابط خوب و پایدار ایران و عمان، روابط ایران و کویت فارغ از یک دوره جنگ ایران و عراق و حمایت کویت از رژیم بعث، دومین رابطه نسبتا خوب و کمتر تنش‌زای ایران با مجموعه شورای همکاری خلیج‌فارس بوده است. هرچند در این میان نباید نقش سیاست بی‌طرفی فعال و مبتنی بر مصلحت‌بینی کویت را که سال‌ها ثمره خردگرایی مرحوم شیخ صباح خالد الصباح، امیر سابق کویت بود، نادیده گرفت که هویت و شأنیت ویژه‌ای به سیاست خارجی کویت بخشید.
کرمی افزود: در این میان اما به‌دلیل محذوراتی چون وسعت، جمعیت، قدرت نظامی و فقدان عمق استراتژیک سرزمینی، کویت همواره از رقابت‌های منطقه‌ای، منازعات و جنگ و حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای همچون آمریکا تاثیر پذیرفته و در نتیجه در صورت بروز یک بحران روابط ایران و کویت به سرعت می‌تواند دچار تغییر شود؛ کما اینکه در دوره ۲۰۱۷-۲۰۱۵ این رابطه به سردی گرایید. پژوهشگر میهمان مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه در ادامه این نشست به نقش چند متغیر در روابط ایران و کویت پرداخت و گفت: متغیر اول تحولات داخلی کویت است که بعد از مرگ شیخ صباح از چند منظر قابل اهمیت است: اهمیت اول تغییرات سیاسی و روی کار آمدن امیر و ولیعهد جدید است که با وجود این تغییرات بعید به‌نظر می‌رسد در زمان حکومت شیخ نواف الاحمد، امیر جدید، کویت از مسیری که شیخ صباح برای این کشور در ایجاد توازن در روابط با همسایه‌های کویت ترسیم کرده است، خارج شود.
کامران کرمی در بیان اهمیت دوم تحولات داخلی کویت اظهار کرد: برگزاری انتخابات پارلمانی در آذر ماه نیز در شرایط سیاسی جدید کویت اهمیت دارد. این انتخابات منجر به تغییر ۶۲درصدی ترکیب پارلمان شد؛ به نحوی که هیچ‌یک از نامزدهای زن به پیروزی نرسیدند. در این انتخابات، شیعیان نیز موفق شدند ۶ کرسی کسب کنند. از آنجا که مجلس أمه کویت نقش مهمی در ساختار سیاسی و اقتصادی کویت دارد، تغییر آن می‌تواند منجر به تغییر نخست‌وزیر و طبیعتا تغییر برخی اولویت‌ها و جهت‌گیری‌ها به‌خصوص در شرایط کاهش قیمت نفت و همه‌گیری کرونا شود.»
کرمی در بیان متغیر دوم تاثیرگذار بر روابط ایران و کویت به تحولات منطقه‌ای اشاره کرد و گفت: در این سطح چند عامل حائز اهمیت است. عامل اول انشقاق در شورای همکاری خلیج‌فارس و چگونگی حل اختلافات است که اخیرا این اختلافات میان قطر و عربستان و امارات و بحرین با وساطت کویت حل و فصل شد. عامل دوم نوع روابط ایران و عربستان سعودی است که نقش مهمی در افزایش و کاهش سطح روابط تهران و کویت و بقیه اعضای شورای همکاری دارد. پیشنهاد اخیر مقامات کویت برای میانجی‌گری میان تهران و ریاض ناظر به تاثیرپذیری کویت از تنش ایران و عربستان است که در چند سال اخیر منجر به قطع روابط سیاسی و اقتصادی میان تهران و ریاض شده است. عامل سوم نیز چگونگی حل اختلافات بر سر برجام و رویکرد آمریکا در چهار سال آینده است که نقش بسیار مهمی در روابط ایرانی-عربی در خلیج‌فارس دارد و عنصری مهم در نگاه بازیگران عربی است. عامل چهارم نیز که متغیر به نسبت جدیدی است، عادی‌سازی روابط اسرائیل با دولت‌های عربی خلیج‌فارس است که سطح روابط و تبدیل آن به یک روند می‌تواند در نوع روابط آتی ایران با دولت‌های عربی هم تاثیرگذار باشد. البته ذکر این نکته ضروری است که کویت مواضع روشنی داشته و برخلاف سایر بازیگران که ارتباطات امنیتی با اسرائیل داشته و دارند، کویت تاکید ویژه‌ای بر راه‌حل عربی برای تحقق صلح دارد.
این پژوهشگر در پایان این نشست به نقش متغیرهای یادشده در چشم‌انداز روابط تجاری ایران و کویت پرداخت و اظهار کرد: «در تقویت روابط اقتصادی ایران و کویت دو دسته از عوامل نقش مهمی ایفا می‌کنند. دسته اول عوامل سیاسی است که شامل تحولات داخلی دو کشور از حیث تغییرات سیاسی، عوامل منطقه‌ای و تغییرات در سطح بین‌المللی است که به‌دلیل تاثیرپذیری کویت از تنش ایران و عربستان از یکسو و تنش ایران و آمریکا از سوی دیگر نمی‌توان انتظار داشت که بدون حل تنش‌های سیاسی و فروکش کردن بحران، روابط تجاری میان دو کشور بهبود پیدا کند.»
کامران کرمی اضافه کرد: فارغ از مسائل سیاسی و امنیتی که بر روابط اقتصادی دو کشور تاثیرگذار است، در خود متغیرهای اقتصادی نیز باید شاهد تغییر و تحولاتی باشیم تا نتیجه آن افزایش تجارت میان دو کشور باشد. کرمی در بیان این متغیرها اظهار کرد: ۶ متغیر در این میان حائز اهمیت و توجه است. متغیر اول، کاهش قیمت نفت است که طبیعتا درآمدهای ایران و کویت را تحت‌تاثیر قرار داده است و همزمان به‌دلیل عدم اصلاحات اقتصادی در دو کشور، اقتصادهای نامکمل ایران و کویت به‌عنوان مانعی در گسترش روابط اقتصادی نقش‌آفرینی می‌کند.
کرمی افزود: متغیر دوم همه‌گیری کروناست که باعث شده است تجارت میان دو کشور کاهش چشم‌گیری در سال ۲۰۲۰ داشته باشد. متغیر سوم فقدان یک نقشه راه اقتصادی میان ایران و کویت برای ارتقای روابط تجاری و بازرگانی است. متغیر چهارم مشکلات نقل‌وانتقالات بانکی است که ناشی از تحریم‌های آمریکاست. متغیر پنجم عدم زیرساخت‌های مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری‌ها، عدم توجه به مقوله کیفیت و ذائقه کویتی‌ها برای ارسال کالا و خدمات است و متغیر ششم هم وجود رقبا برای به دست گرفتن بازار کویت است که در این میان ترکیه گوی سبقت را از ایران ربوده و تجارت خود با کویت را به رقم ۸۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ رسانده است که تقریبا ۵ برابر تجارت میان ایران و کویت است.
