در یک بیانیه اعلام شد
موضع ریاض درباره توافق با ایران
در همین ارتباط خبرگزاری رسمی عربستان (واس) می‌گوید دولت سعودی در بیانیه‌ای که روز چهارشنبه اعلام کرد، هرگونه توافق هسته‌ای با ایران باید به عدم اشاعه تسلیحات (اتمی) و عاری‌سازی منطقه از سلاح کشتار جمعی بینجامد. در این بیانیه که در پایان نشست کابینه دولت عربستان صادر شده، آمده است: «چنین توافقی باید رفتارهای بی‌ثبات‌کننده ایران و حمایت این کشور از تروریسم در منطقه را مورد رسیدگی قرار دهد تا مانع اقدامات تحریک آمیز (ایران) در آینده شود.» این ادعای کابینه عربستان در حالی است که روز سه شنبه، حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران در نشست مجازی مجمع عمومی سازمان ملل ضمن رد این ادعاها گفت: «به دروغ ما را متهم به تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای می‌کنند و به بهانه اشاعه، این یا آن را تحریم می‌کنند؛ در حالی که جرمِ استفاده از سلاح هسته‌ای در تاریخ بشریت را، تنها به نام خود ثبت کرده‌اند و تنها رژیم دارنده سلاح هسته‌ای در منطقه غرب آسیا، بازیگر خیمه‌شب‌بازی آنهاست.»
ایران و شش قدرت جهانی شامل آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا همراه با آلمان در سال ۱۳۹۴ در وین به توافقی موسوم به برجام برای حل‌وفصل ابهامات برنامه هسته‌ای ایران دست یافتند که براساس آن ایران برخی از فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را محدود کرد و در مقابل تحریم‌های هسته‌ای علیه تهران تعلیق شد. دونالد ترامپ که بارها این توافق را «بدترین» توافق در تاریخ آمریکا توصیف کرده، در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ خروج آمریکا از این توافق را اعلام کرد و تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند. ایالات متحده مرداد ماه سال جاری تلاش کرد قطعنامه‌ای را به تصویب شورای امنیت سازمان ملل برساند تا تحریم تسلیحاتی ایران را که ۲۷ مهر امسال به پایان می‌رسد تمدید کند؛ ولی موفق نشد. به‌دنبال آن آمریکا اعلام کرد که مکانیزم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فعال کرده است.
از سوی دیگر، کارشناسان منع اشاعه سلاح همگی بارها اذعان کردند که توافق هسته‌ای ایران یا همان برجام، موجب ارتقای منافع امنیتی همه طرف‌های مذاکره‌کننده و به‌طور کلی جامعه بین‌المللی خواهد شد. در همین چارچوب، جو بایدن نامزد دموکرات‌ها در انتخابات نوامبر آمریکا بر بازگشت دوباره به برجام تاکید کرده است. در همین خصوص ماه گذشته حزب دموکرات آمریکا سیاست‌های خود را در قالب سندی ۸۰ صفحه‌ای منتشر کرد. بخشی از این سند به موضوع ایران اختصاص یافته است. در بخش مرتبط با ایران بااشاره به مساله برجام آمده است: «ما معتقدیم برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) بهترین روش برای قطع تمامی مسیرهای حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای، به نحو قابل راستی‌آزمایی است. خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام ما را از متحدانمان جدا و راه را برای از سرگیری حرکت ایران به سمت قابلیت ساخت سلاح هسته‌ای باز کرد. به همین دلیل است که بازگشت به پایبندی دوجانبه به این توافق تا این حد اضطراری است.» در این سند تاکید شده است که باید به‌رغم دائمی کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران، خسارت محض برجام به دیگر مولفه‌های قدرت ایران از جمله توان موشکی و قدرت منطقه‌ای تعمیم داده شود.
در واقع بایدن به‌دنبال آن است تا نگرانی متحدان عرب خود در شورای همکاری خلیج‌فارس را در توافق جدید مدنظر قرار دهد تا علاوه بر کاستن از مخالفت‌ها، موفقیت این گفت‌وگوها را در یک فرآیند اجماعی و مشارکتی تضمین کند. به‌عبارت دیگر بایدن به‌دنبال مرتفع کردن انتقاداتی است که دولت‌های عربی خلیج فارس و در راس آنها عربستان از باراک اوباما رئیس‌جمهور دموکرات سابق آمریکا هنگام امضای توافق هسته‌ای با ایران در تیر ماه ۹۴ به‌عمل آوردند. همچنین ادعای کابینه عربستان درباره توافق هسته‌ای جدید با ایران علاوه بر تاکید بر حضور دولت‌های عربی در هر گونه توافق با ایران نشان از بخش دیگری از تلاش‌های عربستان برای دستیابی به انرژی و تکنولوژی هسته‌ای است که پیش‌تر محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی بر آن تاکید کرده بود. بن‌سلمان سال ۲۰۱۷ در اظهاراتی از تلاش عربستان برای ساخت بمب در صورت دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خبر داد و ایران را متهم به ایفای نقش مخرب در خاورمیانه کرد.
اخیرا گزارش‌هایی از غنی‌سازی اورانیوم عربستان با برخی شرکای هسته‌ای مثل چین منتشر شده است. در همین ارتباط نشریه «نیویورک تایمز» اوایل سپتامبر ۲۰۲۰ در گزارشی ضمن اعلام این خبر، نوشت «آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا در حال بررسی تلاش‌های عربستان سعودی در جهت افزایش توانایی خود در تولید سوخت هسته‌ای است؛ این انرژی می‌تواند عربستان را در مسیر ساخت سلاح‌های هسته‌ای قرار دهد.» بر اساس این گزارش، «سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا طی هفته‌های گذشته تحلیل‌های محرمانه‌ای در مورد تلاش‌های در حال انجام در داخل عربستان سعودی با همکاری چین برای ساخت تاسیساتی در جهت تولید انرژی هسته‌ای داشته‌اند.» به گفته مقامهای آمریکایی، «این تحلیل‌ها هشدار‌ها را مبنی بر احتمال وجود تلاش‌های مخفیانه عربستان سعودی برای غنی‌سازی اورانیوم به شکلی که بتوان بعدا از آن برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده کنند، افزایش می‌دهد.» همچنین «نیویورک تایمز» در بخش دیگری مینویسد «سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا یک تاسیسات هسته‌ای تکمیل شده را در نزدیکی شهر ریاض، پایتخت عربستان شناسایی کرده‌اند.» «رابرت کلی»، مدیر سابق بخش بازرسی هسته‌ای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیش از این اعلام کرده بود «تصاویر جدید ماهوارهای نشان میدهند که عملیات احداث تاسیسات هسته‌ای در عربستان به سرعت پیش میرود.»
ریاض سال ۹۷ پروژه ساخت نخستین رآکتور تحقیقات هسته‌ای خود را افتتاح کرد. پیش از آن یک مقام سعودی گفته بود که ریاض در نظر دارد استخراج اورانیوم داخلی و فرآوری آن را آغاز کند. بنابر اعلام ریاض، عربستان به‌دنبال ساخت ۱۶ نیروگاه اتمی تا ۲۰ سال آینده است و انجمن جهانی انرژی هسته‌ای، هزینه این کار را بیش از ۸۰ میلیارد دلار برآورد کرده است. برنامه هسته‌ای عربستان ابتدا با مشارکت برخی کشورهای منطقه و سپس با حضور آمریکا و بدون تصویب کنگره این کشور در حال گسترش است؛ مطابق گزارش‌ها آمریکا تجهیزات حساس هسته‌ای به عربستان داده است تا جایی که برخی نمایندگان کنگره آمریکا معتقد هستند که کمک‌های هسته‌ای واشنگتن به عربستان مغایر سیاست عدم اشاعه هسته‌ای آمریکا در خاورمیانه است. در گزارشی که سال گذشته مجلس نمایندگان آمریکا منتشر کرد، فاش شده که دولت دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا روند انتقال فناوری‌های «بسیار حساس» هسته‌ای به عربستان را سرعت بخشیده است.
همچنین انتشار خبر ساخت تاسیسات مخفی تولید کیک زرد در عربستان در رسانه‌های غربی، نگرانی‌ها در مورد برنامه غیرشفاف هسته‌ای عربستان و دستیابی ریاض به تسلیحات هسته‌ای را آن هم در شرایطی که این کشور با وجود عضویت در «ان پی تی» و «توافق‌نامه جامع پادمان آژانس انرژی اتمی»، از پذیرش بازرسی‌های پادمانی خودداری می‌کند، افزایش داده است. در همین خصوص سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی در ۱۸ مرداد ماه ۹۹، از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواست درباره برنامه پنهانی هسته‌ای این کشور شفاف‌سازی و گزارشی را به اعضای آژانس ارائه کند.
