بریتانیا، فرانسه و آلمان در نامه مشترک به شورای امنیت، «ماشه» را غیرقانونی اعلام کردند
اروپا: تحریم‌ها برنمی‌گردد
تروئیکای اروپایی روز جمعه ۲۸ شهریور در نامهای به رئیس شورای امنیت اعلام کردند که تعلیق تحریم‌ها علیه ایران در چارچوب برجام، بعد از تاریخ ۲۰ سپتامبر ادامه خواهد یافت. این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که روز پنج‌شنبه وزیرخارجه آمریکا ادعا کرده بود که کلیه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که بر مبنای قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شده بودند، بامداد یکشنبه به وقت ایران به‌طور اتوماتیک بازمی‌گردند. این در حالی است که محمدجواد ظریف نیز اعلام داشته در این تاریخ یعنی ۲۰ سپتامبر هیچ اتفاق جدیدی نمی‌افتد. در همین ارتباط، بریتانیا، آلمان و فرانسه تاکید کرده‌اند، هرگونه تصمیم یا اقدام در راستای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، فاقد «اثر قانونی» است. خبرگزاری رویترز می‌گوید نسخه‌ای از نامه این سه کشور اروپایی حاضر در برجام را رویت کرده است. آمریکا در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ از برجام خارج شد و تمامی تحریم‌های تعلیق شده خود را علیه ایران بازگرداند. اما سه کشور اروپایی به همراه روسیه و چین همچنان به توافق هسته‌ای با ایران پایبند مانده‌اند. نمایندگان بریتانیا، فرانسه و آلمان در سازمان ملل در ادامه این نامه گفته‌اند: ما تلاشی بی‌وقفه برای حفظ توافق هسته‌ای داشته‌ایم و همچنان به آن پایبند هستیم.
این سه کشور اروپایی تاکید کرده‌اند که همچنان به «اجرای کامل» قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که سال ۱۳۹۴ در پیوند با توافق هسته‌ای ایران و ۶ قدرت جهانی تصویب شد، پایبند هستند. در بخشی از این نامه آمده است: «هرگونه اقدام با هدف بازگرداندن قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (مصوب ۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (مصوب ۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (مصوب ۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (مصوب ۲۰۰۸)، ۱۸۴ (مصوب ۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (مصوب ۲۰۱۰) فاقد تاثیر قانونی خواهند بود.»
پیش‌تر مایک پمپئو وزیرخارجه آمریکا گفته بود که بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بخشی از مسوولیت آمریکا در قبال صلح در خاورمیانه است. پمپئو ششم شهریور اعلام کرد که ایالات‌متحده فرآیند ۳۰ روزه بازگرداندن کامل تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را کلید زد و این تحریم‌ها از نیمه‌شب ۲۰ سپتامبر (یکشنبه) به وقت گرینویچ به‌طور خودکار بازمی‌گردند. دولت آمریکا همچنین تاکید کرده که تحریم تسلیحاتی ایران دیگر از اواسط ماه اکتبر تمام نمی‌شود و پابرجا خواهد ماند. تحریم تسلیحاتی علیه ایران قرار است ۲۷ مهرماه امسال به پایان برسد. الیوت آبرامز، نماینده ویژه ایران در دولت آمریکا گفته تمامی تحریم‌های ایران بار دیگر اجرایی خواهند شد. این اقدام آمریکا ممکن است به انزوای دیپلماتیک بیشتر این کشور منجر شود.
در واکنش به این اظهارات، محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران پنج‌شنبه شب در توییتی خطاب به همتای آمریکایی خود نوشت: «پمپئو! بازهم اشتباه می‌کنی. هیچ اتفاق جدیدی در ۲۰ سپتامبر رخ نمی‌دهد. کافی است قطعنامه ۲۲۳۱ را بخوانی. حتی بولتون که رئیست را قانع کرده بود تا به تو دستور دهد «به مشارکت آمریکا در برجام خاتمه دهی» این قطعنامه را خوانده بود. به تعبیر بولتون: فرآیند «ساده»، خودکار یا سریع نیست، بلکه به‌صورت تعمدی، «پیچیده و طولانی‌مدت» طراحی شده است. آمریکا یک عضو برجام نیست.» حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز چهارشنبه هفته گذشته در جلسه هیات دولت گفت روز شنبه و یکشنبه آینده روز پیروزی ملت ایران و روز شکست مفتضحانه آمریکاست. آمریکایی‌ها درباره مکانیزم بازگشت تحریم‌ها علیه ایران شکست خوردند.
سازوکار موسوم به بازگشت خودکار تحریم‌ها که با نامهای دیگری مثل «مکانیزم ماشه» یا «اسنپ‌بک» نیز شناخته می‌شود به‌دنبال احیای تمامی قطعنامه‌های تحریمی علیه تهران است که پس از حصول برجام میان ایران و گروه موسوم به ۱+۵ تصویب رساندن قطعنامه‌ای که خواستار جلوگیری از انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران بود، صورت می‌گیرد. قطعنامه‌ای که روز ۲۵ مرداد به رای گذاشته شد با ۱۱ رای ممتنع، ۲ رای موافق (آمریکا و جمهوری دومینیکن) و ۲ رای مخالف (روسیه و چین) رد شد. واشنگتن از قبل اعلام کرده بود چنانچه در تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران موفق نشود، قصد دارد برحسب تفسیر خود از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و توافق هسته‌ای برجام، برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران اقدام کند.
کشورهای عضو توافق هسته‌ای می‌گویند آمریکا از برجام خارج شده و نمی‌تواند از این مکانیزم استفاده کند ولی وزیرخارجه آمریکا می‌گوید از آنجا که این کشور در قطعنامه ۲۲۳۱ مشارکت داشته، همچنان می‌تواند برای فعال‌سازی این سازوکار درخواست دهد. سفیر نیجر، رئیس دوره‌ای جدید شورای امنیت هم ۱۱ شهریور گفته بود، در موضع ما نسبت به درخواست آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، تغییری ایجاد نشده است. سفیر نیجر هرگونه اقدام ریاست شورای امنیت برای به جریان انداختن پیش‌نویس قطعنامه‌ای ذیل «مکانیزم ماشه» برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را رد کرد. سخنگوی وزارت امورخارجه ایران هم در واکنش به اظهارات مایک پمپئو گفته بود، آمریکا «چون عضو برجام نیست، هیچ جایگاه قانونی» برای متوسل شدن به قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل ندارد. همزمان دبیرکل سازمان ملل نیز گفته که باید طبق تعبیری که شورای امنیت از قطعنامه‌هایش ارائه می‌دهد، عمل کرد.
از سوی دیگر، یک مقام سازمان ملل متحد آمریکا گفته که شاید آمریکا با ارسال نامهای به رئیس شورای امنیت، خواستار تشکیل کمیته ناظر بر اجرای تحریم‌ها و هیات کارشناسان شود، اما شورای امنیت درخواست آمریکا برای ایجاد کمیته ناظر بر اجرای تحریم‌های ایران را نخواهد پذیرفت. این مقام مسوول که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگویی کوتاه با پایگاه خبری «دیپلماتیک» اظهار کرد: «هیچ‌کدام از این اتفاقات رخ نخواهد داد، چون هیچ اجماعی در شورای امنیت وجود ندارد.» به نوشته رویترز، ترامپ پس از ناکامی‌های متعدد در شورای امنیت و اقدام علیه ایران، قصد دارد فرمانی اجرایی صادر کند که براساس آن، ناقضان تحریم تسلیحاتی علیه ایران تحریم شوند.
درخواست سناتورها برای تحریم مالی ایران
همزمان با نامه تروئیکای اروپایی به رئیس شورای امنیت سازمان ملل، ۶ سناتور جمهوری‌خواه در نامهای به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا از وی خواستند براساس فرمان اجرایی صادره اوایل سال‌جاری میلادی، کل بخش مالی جمهوری اسلامی ایران را تحریم کند. سناتور تام کاتن از ایالت آرکانزاس، جان کرنین و تد کروز از تگزاس، مارکو روبیو و ریک اسکات از فلوریدا و تام تیلی از کارولینای شمالی این نامه به دونالد ترامپ را امضا کرده‌اند. این نامه در حالی روز جمعه منتشر شده است که روز پنج‌شنبه منابع مطلع به خبرگزاری رویترز گفتند دونالد ترامپ قصد دارد با صدور فرمان اجرایی جدیدی هر کسی که تحریم تسلیحاتی علیه ایران را نقض کند، مورد تحریم قرار دهد.
براساس فرمان اجرایی ۱۳۹۰۲ که دونالد ترامپ آن را در ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰ (۲۰ دی‌ماه ۱۳۹۸) امضا کرد، وزرای خارجه و خزانه‌داری آمریکا اجازه دارند بخش‌های بیشتری از اقتصاد ایران را مورد تحریم قرار دهند. این سناتورهای جمهوری‌خواه از رویکرد دولت دونالد ترامپ در قبال جمهوری اسلامی تقدیر کرده و از رئیس‌جمهوری آمریکا خواسته‌اند تا فشارها علیه ایران را تشدید کرده تا این کشور مجبور شود بر سر میز مذاکره حاضر شود.
در این نامه ادعا شده، به‌رغم تحریم‌های مالی علیه ایران، «دست‌کم ۱۴ بانک ایرانی همچنان به شبکه پیام‌رسان مالی سوئیفت برای انجام نقل و انتقالات مالی بدون تحریم متصل هستند و آنها برای حکومت به‌مثابه یک شریان مهم اقتصادی هستند.» این سناتورهای جمهوری‌خواه در ادامه به تحریم‌های ایالات‌متحده علیه بانک‌مرکزی ایران اشاره کرده وی مدعی شده‌اند: «اگر این ۱۴ بانک باقی مانده نیز هدف تحریم‌های ایالات‌متحده قرار بگیرند، ارتباط ایران به‌طور کامل از سیستم مالی جهانی قطع خواهد شد و توانایی آن برای تامین مالی نفوذ شرورانه‌اش در منطقه محدودتر خواهد شد.»
