تحلیل سخنگوی وزارت امور خارجه از قطعنامه اخیر آژانس
دام اسرائیل و آمریکا برای اروپا
به گزارش «ایسنا»، محمدجواد ظریف ساعاتی پس از اقدام شورای حکام در توییتی در واکنش به بدعهدی اروپایی‌ها در اجرای تعهداتشان در برجام و اقدام اخیرشان در به تصویب رساندن یک قطعنامه علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران در جلسه شورای حکام و پیشنهادشان در مورد تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تا سال ۲۰۲۳ نوشت: سه کشور اروپایی باید از حفظ ظاهر نزد عموم دست بردارند و شجاعت به خرج داده و آنچه در ملاقات‌های خصوصی به آن اذعان دارند، علنا بیان کنند. ظریف افزود: «ناتوانی از حتی عمل به وظایف خود در برجام به دلیل ناتوانی مطلق در مقاومت در برابر زورگویی ایالات‌متحده. پشت نقاب موجود، سه کشور اروپایی همدست ترامپ و نتانیاهو هستند و به هیچ‌وجه در موضع توصیه به ایران نیستند.»
واکنش سخنگو
همزمان سخنگوی وزارت امورخارجه ایران نیز اقدام اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تصویب قطعنامه‌ای علیه ایران را اقدامی غیرسازنده، غیرمسوولانه و غیرقابل پذیرش توصیف کرد. سیدعباس موسوی گفت محتوای قطعنامه شورای حکام برای این کشور «مهم» نیست ولی آن را کاملا غیرسازنده و مایوس‌کننده خوانده است. موسوی به خبرگزاری صداوسیما گفته است اگرچه این قطعنامه از لحاظ محتوایی «آرام و توصیه‌ای» است اما ایران آن را غیرقابل قبول می‌داند. سخنگوی وزارت امورخارجه ایران، این قطعنامه را «دامی» دانسته که توسط آمریکا و اسرائیل «پهن» شده است و سه کشور اروپایی «وارد بازی جدیدی» شده‌اند.
سخنگوی وزارت‌خارجه جمعه شب نیز در یک موضع‌گیری مطبوعاتی، با رد کامل قطعنامه سیاسی و غیرفنی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اظهار کرد: درحالی‌که جمهوری اسلامی ایران بالاترین سطح از همکاری را با آژانس داشته است، صدور قطعنامه شورای حکام اقدامی کاملا غیرسازنده و مایوس‌کننده است.
او افزود: بزرگ‌نمایی درخواست‌های آژانس توسط برخی دولت‌ها و در راس آنها آمریکا، درحالی‌که اساس و مبنای چنین درخواست‌هایی از سوی آژانس زیرسوال است، تلاش آشکاری برای یک بحران‌آفرینی جدید بر سر راه همکاری‌های ایران و آژانس به‌شمار می‌رود. سخنگوی وزارت امورخارجه، اعضای شورای حکام را به هوشیاری در برابر تلاش آمریکا و رژیم صهیونیستی برای بازگشایی پرونده‌های جعلی قدیمی که بی‌اساس بودن آنها پیش از این اثبات شده و توسط خود شورای حکام مختومه شده بودند، دعوت کرد.
موسوی با تقدیر از دولت‌هایی که با تحلیل دقیق شرایط و شناخت اهداف سیاسی ورای این قطعنامه از همراهی با آن خودداری کرده‌اند، گفت: از آن دسته دولت‌های عضو شورای حکام که به این قطعنامه رای مثبت داده‌اند، انتظار می‌رفت با درک اهداف پنهان رژیم صهیونیستی و رژیم حاکم بر آمریکا، با تلاش آنها برای یک تنش غیرضروری جدید در عرصه بین‌المللی همراه نشوند.
او اقدام سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان را در معرفی این قطعنامه به‌شدت محکوم کرده و آن را اقدامی تحت فشار آمریکا محسوب و تصریح کرد: این سه دولت که در اجرای تعهدات برجامی خود کاملا عاجز مانده‌اند با این اقدام قصد فرار به جلو و گریز از مسوولیت‌های برجامی خود در قبال ایران را دارند. سخنگوی وزارت امورخارجه در پایان اضافه کرد: این قطعنامه یک زیاده‌خواهی آشکار و طلب‌کاری سیاسی از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی است و جمهوری اسلامی ایران زیاده‌طلبی را از جانب هیچ کشور و سازمانی نمی‌پذیرد. وی در پایان تاکید کرد: مسوولیت تنش‌آفرینی در روابط جمهوری اسلامی ایران و آژانس بر عهده بانیان این قطعنامه است و این کشورها باید عواقب این اقدام خود را پذیرا باشند.
احتمال لطمه به همکاری ایران با آژانس
همچنین بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران نیز گفت: «بدون شک درخواست‌هایی فراتر از تعهدات مندرج در موافقت‌نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی به همکاری‌های دوجانبه ایران با آژانس لطمه خواهد زد.» کمالوندی در یادداشتی با عنوان «جنبه‌های حقوقی دسترسی آژانس» که در پایگاه اطلاع‌رسانی دولت منتشر شده است، ضمن تحلیل حقوقی گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از احتمال لطمه‌خوردن به همکاری دوجانبه ایران با آژانس خبر داد.
واکنش پمپئو
از سوی دیگر اما وزیر امورخارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای موضع کشورش را درباره قطعنامه تصویب‌شده در شورای حکام درباره ایران تشریح کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه اینترنتی وزارت امورخارجه آمریکا، مایک پمپئو در واکنش به قطعنامه تصویب شده در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران در بیانیه‌ای با مطرح کردن ادعاهایی گفت: شورای حکام آژانس قطعنامه‌ای را تصویب کرده و از ایران خواست اطلاعات و دسترسی لازم را برای بازرسان آژانس فراهم کند و ایران موظف به فراهم کردن آن است. عدم ایجاد دسترسی برای بازرسان آژانس و خودداری از همکاری در تحقیقات آژانس، مشکل‌ساز بوده و سوال‌هایی جدی درباره این ایجاد می‌کند که ایران در تلاش است چه چیزی را پنهان کند.
پمپئو همچنین مدعی شد: در چند ماه اخیر ایران نه‌تنها به گسترش تنش و-به ادعای او- اخاذی هسته‌ای ادامه داده است، بلکه از مذاکره با آژانس نیز رویگردان بوده و به آن پاسخ نداده است. این اقدامات غیرقابل قبول بوده و بیانگر یک تهدید مداوم ناشی از برنامه هسته‌ای ایران علیه صلح و امنیت بین‌المللی هستند.
وزیر امورخارجه آمریکا در ادامه مطرح کرد: آمریکا همچنان به ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای متعهد است و با شورای حکام آژانس همکاری خواهد کرد تا از آژانس برای حل این موضوعات مهم حمایت کند. ایران به‌طور قانونی موظف است به سوالات آژانس پاسخ داده و دسترسی لازم را ایجاد کند. او در بخش دیگری از این بیانیه مدعی شد: ما به‌دنبال راهکاری جامع و دیپلماتیک هستیم که نگرانی‌های هسته‌ای در ایران را در بر بگیرد.
ادعاهای پمپئو در پی این مطرح می‌شود که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه ۳۰ مرداد پس از رای‌گیری در جلسه‌ای حضوری، قطعنامه ارائه شده از جانب تروئیکای اروپا درباره ایران را تصویب کرد. شورای حکام در این قطعنامه از ایران خواست دسترسی به دو محل را برای آژانس فراهم کرده و به‌طور کامل با این نهاد همکاری کند. این قطعنامه با ۲۵ رای مثبت، ۲ رای منفی روسیه و چین، ۷ رای ممتنع و غیبت پاراگوئه به تصویب رسید. شورای حکام آژانس ۳۵ عضو دارد.
ابراز خرسندی هوک
همزمان با پمپئو، نماینده ویژه وزارت‌خارجه آمریکا در امور ایران نیز ضمن ابراز خرسندی از قطعنامه شورای حکام علیه ایران مدعی شد در صورتی‌که ایران در مقابل آژانس سنگ‌اندازی کند، انزوای خود را بیشتر خواهد کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، «برایان هوک» روز (جمعه) طی یک نشست مطبوعاتی که به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، قطعنامه اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران را «بسیار مهم» توصیف کرد.
هوک با متهم کردن ایران به عدم شفافیت در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای‌اش و با اشاره به قطعنامه ضدایرانی تروئیکای اروپایی گفت: «اخباری که از وین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیرون آمد، بسیار مهم است و نگرانی‌هایی را درباره برنامه هسته‌ای ایران و عدم شفافیت این کشور برمی‌انگیزاند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد ایران تقریبا برای یک‌سال از ارائه پاسخ به سوالات آژانس درباره مکان‌های مختلفی در ایران که به برنامه پیشین هسته‌ای این کشور مرتبط می‌شده است، امتناع ورزیده است.»
نماینده آمریکا در امور ایران به پیام توییتری «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه ایران اشاره کرد که تاکید کرده بود: «ایران چیزی برای پنهان کردن ندارد» و ادعا کرد: «ظریف وزیرخارجه ایران در پیامی توییتری گفت که ایران هیچ چیز برای پنهان کردن ندارد. درحقیقت به نظر می‌رسد که ایران چیزی برای پنهان کردن دارد و به همین دلیل است که برای تقریبا یک‌سال، از پاسخ به سوالات آژانس امتناع ورزیده است و هم‌اکنون نیز مانع از دسترسی بازرسان به مکان‌های هسته‌ای حساس می‌شود. اگر واقعا ایران چیزی برای پنهان کردن ندارد، پس نباید مشکلی برای دادن دسترسی کامل به بازرسان آژانس داشته باشد.»
«محمدجواد ظریف» وزیرخارجه ایران، پیش‌تر در واکنش به پیش‌نویس این قطعنامه گفته بود: «شورای حکام آژانس نباید به دشمنان برجام اجازه دهد که منافع عالی ایران را به‌خطر بیندازند. ما چیزی برای پنهان کردن نداریم.» نماینده آمریکا در امور ایران درحالی چنین اتهاماتی را علیه ایران مطرح کرده است که «کاظم غریب‌آبادی» نماینده دائم ایران پیش‌تر در این خصوص توضیح داده بود: ما مفصلا در تهران و وین با مقامات آژانس صحبت کردیم که هر درخواست دسترسی باید طبق پروتکل الحاقی مبتنی بر اسناد و دلایل منطقی و متقن و همچنین اطلاعات و ارزیابی مستقل آژانس باشد. این درحالی است که درخواست آژانس مبتنی بر ادعاهای رژیم صهیونیستی به‌عنوان دشمن جمهوری اسلامی ایران است. آژانس اخیرا تلاش کرد تا اطلاعات متفاوت دیگری را به‌عنوان مبنای درخواست خود ارائه کند که صرفا شامل چند تصویر ماهواره‌ای تجاری است که این تصاویر نیز حاوی اطلاعات منطقی و متقنی که بتواند به‌عنوان مبنایی برای اثبات مشروعیت درخواست‌های آژانس قرار گیرد، نیست.»
او همچنین تاکید کرده بود: «درست است که همکاری‌های گسترده و شفافی با آژانس داریم، اما این به آن معنا نیست که هر درخواست آژانس را آن هم بر مبنای ادعاهای واهی دشمنانمان اجابت کنیم، هیچ کشور دیگری هم این چنین عمل نمی‌کند. در این چارچوب، وی به آژانس و کشورهای عضو توصیه کرد تا فضای کلی روابط و همکاری‌های ایران و آژانس را در نظر بگیرند و از ایجاد بحران غیرضروری، پرهیز کنند.»
برایان هوک در ادامه ایران را موظف به ارائه دسترسی به بازرسان آژانس دانست و گفت: «ایران از نظر حقوقی موظف است که به آژانس اجازه دسترسی به سایت‌هایی را بدهد که بازرسی از آنها ضروری است. این تعهد ناشی از تعهدات ایران به معاهده منع گسترش و توافقات پادمانی است.»
این دیپلمات آمریکایی همچون گذشته، رویه شرط‌گذاری برای ایران را در پیش گرفت و گفت: «ایران یک گزینه دارد: می‌تواند به سوالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاسخ دهد و با درخواست‌های قانونی برای دسترسی مطابقت داشته باشد و به بازرسان اجازه دهد آزادانه رفت‌و‌آمد کنند و درخصوص فعالیت‌هایش شفافیت داشته باشد یا اینکه مسیر فعلی سنگ‌اندازی و فریبکاری را ادامه دهد که این مسیر تنها انزوای ایران را افزایش می‌دهد.»
برایان هوک در ادامه به تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام اشاره و نسبت به آن ابراز خرسندی کرد و گفت: «ما خرسندیم که شورای حکام آژانس امروز قطعنامه‌ای را به تصویب رسانده که این مساله را روشن کرد که ایران باید به سوالات آژانس پاسخ داده و اجازه دسترسی و همکاری کامل را بدهد. من می‌خواهم به‌طور خاص از شرکای اروپایی خود از جمله پادشاهی متحده (انگلیس)، فرانسه و آلمان برای نقش رهبری که در تصویب این قطعنامه داشتند، قدردانی کنم.»
او همچنین در ادامه خواستار همکاری روسیه و چین برای پیشبرد اهداف ضدایرانی تروئیکای اروپایی شد و گفت: «روسیه و چین تلاش کردند که مانع از زیرذره‌بین قرار گرفتن ایران شوند. چین و روسیه به‌عنوان قدرت‌های هسته‌ای مسوولیت ویژه‌ای برعهده دارند تا از کشورهایی که با آژانس موش و گربه بازی درمی‌آورند، همکاری نکنند. رای آنها غیرمسوولانه بود و جامعه بین‌الملل سزاوار رفتار بهتری است. همان‌طور که تقریبا تمامی کشورها گواهی می‌دهند، آژانس با مهارت و کفایت این موضوع را مدیریت کرد. ایالات‌متحده آمریکا همچنان به حرفه‌ای بودن و استقلال آژانس، ایمان و اعتقاد کامل دارد.»
استقبال وزیر جنگ رژیم صهیونیستی
همچنین وزیر جنگ رژیم صهیونیستی دیگر مقامی بود که از تصمیم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر بازرسی برخی مکان‌ها در ایران استقبال کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، «بنی گانتس» درحساب کاربری خود در این خصوص نوشت که جامعه بین‌الملل با پافشاری بر سیاست نظارت موثر، اقدامی بسیار خوب انجام داده است.
حمایت عربستان از قطعنامه ضدایرانی
در ادامه عربستان سعودی دیگر کشوری بود که از قطعنامه ضدایرانی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حمایت کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رسمی عربستان (واس)، عبدالله بن‌خالد بن‌سلطان بن‌عبدالعزیز، سفیر عربستان در اتریش و نماینده این کشور در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: عربستان سعودی از تصویب قطعنامه شورای حکام که توسط سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس ارائه شد و از ایران می‌خواهد که به‌طور کامل و فوری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند و به آژانس اجازه دهد که به برخی سایت‌های مشخص دسترسی داشته باشد، استقبال می‌کند. نماینده سعودی گفت که ریاض از تلاش و شفافیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دبیرکل آن تمجید می‌کند. او با متهم کردن ایران به نقض قوانین و معاهدات بین‌المللی مربوط به برنامه هسته‌ای گفت: عربستان سعودی به‌منظور حفظ امنیت و صلح بین‌المللی از این قطعنامه حمایت می‌کند و آن را گامی مهم و جدی برای مقابله با ایران می‌داند.
مخالفت تروئیکای اروپا با تلاش آمریکا برای تمدید تحریم‌ها
وزرای امورخارجه تروئیکای اروپا که قرار بود روز جمعه دیدار کنند، بیانیه‌ای درباره موضع فعلی‌شان در برابر برنامه هسته‌ای ایران و پایان یافتن تاریخ تحریم تسلیحاتی ایران منتشر کردند. به گزارش «ایسنا» در بیانیه وزرای امورخارجه فرانسه، آلمان و انگلیس که در پایگاه اینترنتی وزارت امورخارجه انگلیس منتشر شد آمده است که وزرای امورخارجه این سه کشور به همراه دیگر شرکای اروپایی دارای منافع امنیتی مشترکی هستند؛ یکی از این منافع، حمایت از مقررات عدم اشاعه هسته‌ای و اطمینان حاصل کردن از این است که ایران هیچ گاه سلاح هسته‌ای تولید نکند. برنامه جامع اقدام مشترک، نقشی مهم در این باره دارد.
این سه کشور در بیانیه‌شان مطرح کردند: ما به اتفاق هم، به وضوح تاسف و نگرانی‌مان را درباره خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های دوباره بر ایران ابراز و از مه سال 2018 بی‌وقفه برای حفظ توافق فعالیت کرده‌ایم. تروئیکای اروپا در بخشی از این بیانیه مدعی اجرای کامل تعهداتشان نسبت به برجام شده و از اقداماتی مانند ایجاد سازوکار اینستکس که تاکنون ناکارآمد بوده است به‌عنوان اقداماتی فراتر از توافق در راستای حمایت از آن یاد کردند. در این بیانیه درباره برنامه هسته‌ای ایران ادعا شده است: ایران از سال 2019 اقداماتی متضاد با تعهداتش تحت برجام انجام داده است. ما عمیقا راجع به این اقدامات که به‌طور جدی پیمان عدم اشاعه تسلیحاتی توافق را تضعیف می‌کند، نگران هستیم. به همین خاطر است که در 14 ژانویه با امید به اینکه راهی دیپلماتیک پیدا کرده، توافق را حفظ کرده و ایران را به پایبندی کامل به تعهدات برجامی‌اش بازگردانیم، مکانیزم حل اختلاف برجام[توافق هسته‌ای] را فعال کردیم.
این سه کشور اروپایی همچنین از ایران خواستند مذاکرات و اقداماتی «قابل‌توجه» در هماهنگی با آنها و دیگر کشورهای عضو برجام در این زمینه انجام دهد. آنها علاوه بر این ابراز کردند که آماده اتخاذ رویکردی کارآمد و واقع‌بینانه بوده و حاضرند منتظر واکنشی سازنده از جانب ایران باشند و به‌دنبال برگزاری نشستی درسطح وزرا خواهند بود تا در جریان آن از ایران بخواهند همکاری کند.
در ادامه این بیانیه آمده است که این کشورها نگران عدم ایجاد دسترسی از جانب ایران به دو محل تعیین‌شده از جانب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند و با توجه به قطعنامه‌ای که روز گذشته در شورای حکام درباره ایران تصویب شد، از ایران خواستند به موقع و کامل با آژانس همکاری کرده و برای این دو محلی که ادعا می‌کنند، دسترسی ایجاد کند. در بخش دیگری از این بیانیه که پایان تاریخ تحریم تسلیحات ایران را مورد توجه قرار داده است، اعضای تروئیکای اروپا ادعا کردند که این امر تاثیرات زیادی در امنیت و ثبات منطقه‌ای خواهد داشت و درخواستشان این است که تحریم‌های اتحادیه اروپا در زمینه صادرات تسلیحات و فناوری موشکی به ایران تا سال 2023 پابرجا باشند. این سه کشور همچنین در عین حال بیان کردند: ما سرسختانه باور داریم که هرگونه تلاش یک‌جانبه برای فعال کردن سازوکار بازگردانی تحریم‌های سازمان ملل عواقب زیان‌آور جدی در شورای امنیت سازمان ملل در پی خواهد داشت. ما از چنین اقدامی که با تلاش‌های کنونی‌مان برای حفظ برجام مغایر خواهد بود، حمایت نخواهیم کرد.
