سناتور ارشد آمریکایی مطرح کرد
طرح صلح کرونایی میان ایران و آمریکا
سناتور دایان فاینستاین، نماینده ایالت کالیفرنیا در مطلبی در وب سایت بلومبرگ با عنوان «ایالات متحده و ایران نیازمند یک طرح صلح ویروس کرونا هستند» که روز پنجشنبه منتشر شده، تاکید کرده است چنین گام‌هایی می‌تواند زمینه را برای یک توافق فراگیرتر و جامع فراهم کند.
وی نسبت به پیامدهای بیماری همه‌گیر ویروس کرونا هشدار داد و گفت: «این بیماری همه‌گیر می‌تواند رویدادهای بی‌ثبات‌کننده بزرگی را مانند مرگ و میر بالا، وخامت وضعیت اقتصادی و موج پناهندگان را در خاورمیانه به دنبال داشته باشد.»
این سناتور دموکرات پیشنهاد کرده است که حداقل برای کوتاه مدت گام‌هایی برای کاهش تنش در منطقه برداشته شود تا کشورها بتوانند بر مقابله با ویروس کرونا در منطقه متمرکز شوند. سناتور دایان فاینستاین پیشنهاد کرده است که ایران و آمریکا در گام نخست بر سر دیدارهای دوجانبه رده بالا، از جمله در بهترین حالت ملاقات وزرای دفاع و خارجه توافق کنند. خانم دایان فاینستاین نوشته است: «باور دارم دو طرف با حسن نیت مذاکره خواهند کرد و هر دو طرف خواهان پرهیز از هرگونه جنگ هستند. ملاقات رودر‌رو می‌تواند اقدامات اشتباهی را که به طور ناخواسته ممکن است به جنگ منجر شوند٬ کاهش دهد.»
این سناتور دموکرات همچنین پیشنهاد کرده است که آمریکا به ایران معافیتهای جزئی و موقت از تحریم‌ها بدهد و زمینه لازم برای تسهیل اقدامات سازمان‌های بین‌المللی برای کمک‌های بشردوستانه به ایران را فراهم بکند تا این کشور بتواند به‌طور موثر با شیوع ویروس کرونا مقابله کند. وی تصریح کرده است که چنین اقدامی نه تنها بر افکار عمومی در ایران اثر خواهد گذاشت، بلکه به مهار شیوع این بیماری در سراسر منطقه کمک خواهد کرد. سناتور فاینستاین خواهان اعطای معافیتهای موقت از تحریم به مشتریان خرید نفت و فرآورده‌های نفتی ایران شده است. وی همچنین پیشنهاد کرده است که یک مجوز عمومی ۹۰ روزه برای تامین کالاها و تجهیزات پزشکی خاص داده شود. این سناتور دموکرات تاکید کرده است چنین گام‌هایی در راستای کاهش تنش و همچنین مذاکرات می‌توانند به دستیابی به یک چارچوب فراگیرتر برای مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک منجر شود. هنوز دولت دونالد ترامپ به پیشنهاد سناتور فاینستاین واکنشی نشان نداده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پیش‌تر گفته بود در صورتی که ایران درخواست کمک از آمریکا داشته باشد، واشنگتن آماده است به تهران کمک کند. این در حالی است که دولت ایران تاکنون به دفعات خواستار لغو تحریم‌های نفتی در دوره شیوع کرونا شده و این تحریم‌ها را ناعادلانه و ظالمانه توصیف کرده است. البته در عین حال مقام‌های ایران تاکنون هرگونه مذاکره مجدد درباره توافق هسته‌ای را رد کرده‌اند.
ادعاهای ابلهانه آمریکا
این پیشنهاد سناتور آمریکایی در شرایطی مطرح می‌شود که دولت ترامپ همچنان تلاش دارد تا از هر روشی برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که اول آبان ماه سال جاری به پایان می‌رسد استفاده کند. در این رابطه برایان هوک، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران تهدید کرده است که واشنگتن از هر روشی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه تهران استفاده خواهد کرد. همزمان محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران این تهدید را یکی از «ادعاهای ابلهانه» آمریکا خوانده و گفته برجام دیگر به آمریکایی‌ها ربطی ندارد.
اخیرا نماینده ویژه وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا تهدید کرده که آمریکا بالاخره «به طریقی» اطمینان خواهد یافت که تحریم‌های تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی تمدید می‌شوند.
مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که در ارتباط با توافق هسته‌ای سال ۱۳۹۴ و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تصویب شده، دوره محدودیت جمهوری اسلامی برای خرید و فروش ادوات نظامی پنج سال است که ابتدای آبان ماه خاتمه می‌یابد. برایان هوک در یادداشتی که چهارشنبه در وال استریت ژورنال منتشر شد تاکید کرد که آمریکا بر سر تمدید این محدودیت پافشاری می‌کند و برای رسیدن به آن مسیرهای مختلفی را در پیش خواهد گرفت. به گزارش خبرگزاری فارس، محمدجواد ظریف روز پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت (۱۴ مه) در واکنش به این سخنان در جمع خبرنگاران گفت: «ادعاهای ابلهانه توسط مقامات آمریکایی تازگی ندارد.» یکی از راه‌های مورد نظر آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ارجاع پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی به شورای امنیت از طریق فعال کردن راهکار رفع اختلاف موسوم به مکانیزم ماشه است.
پیش از این برخی مقام‌های ارشد آمریکا از جمله وزیر خارجه، مایک پمپئو ادعا کرده بودند که ایالات متحده گرچه اردیبهشت ۱۳۹۷ از برجام خارج شده اما هنوز از «مشارکت‌کنندگان» در آن محسوب می‌شود و به این اعتبار می‌تواند مکانیزم ماشه را فعال کند.
برایان هوک در یادداشت خود نوشته که آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای ارائه به شورای امنیت را آماده کرده و تلاش می‌کند با بهره‌گیری از دیپلماسی، زمینه حمایت از آن را فراهم کند. هفته پیش منابع خبری به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی که نامش فاش نشده گزارش داده بودند که واشنگتن برای پیشبرد اهداف خود با سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای (بریتانیا، فرانسه و آلمان) رایزنی‌هایی داشته است. در مقابل وزیر خارجه جمهوری اسلامی تاکید کرد که با توجه به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، این مساله به آنها و برایان هوک «ربطی ندارد» و «آنچه مهم است بین ایران و اعضای باقیمانده برجام است.»
چنانچه آمریکا تمدید تحریم‌های تسلیحاتی را در قالب قطعنامه به شورای امنیت ارائه کند باید دست‌کم ۹ عضو شورا به آن رای موافق بدهند و هیچ یک از اعضای دارای حق وتو با آن مخالف نباشند. چین و روسیه به‌عنوان دو عضو دارای حق وتو پیشاپیش مخالفت خود با چنین قطعنامه‌ای را اعلام کرده‌اند. در این راستا به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری اسپوتنیک، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در کنفرانس خبری روز پنج‌شنبه‌اش گفت که برنامه‌های آمریکا برای اعمال تحریم تسلیحاتی نامحدود بر ایران هیچ چشم‌اندازی ندارد. همچنین حساب توییتری نمایندگی چین در سازمان ملل متحد روز پنجشنبه نوشت: «آمریکا با خروج از برجام نتوانست به تعهداتش ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل عمل کند. این کشور حق ندارد که تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید کند، چه برسد به فعال کردن مکانیزم بازگشت! راه درست پیش‌رو، حفظ برجام است.»
راه‌های دیگر واشنگتن
هوک در یادداشت روز چهارشنبه نوشته اگر تلاش دیپلماتیک ایالات متحده با وتو ناکام بماند آمریکا این حق را برای خود محفوظ می‌داند که تمدید تحریم تسلیحاتی را از راه‌های دیگر پیگیری کند. یکی از این راه‌ها فعال کردن مکانیزم ماشه توسط خود آمریکاست که احتمالش ضعیف است. واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در آمریکا روز سه‌شنبه گفته بود «مضحک است» که آمریکا از برجام خارج شده اما خود را مشارکت‌کننده در آن بداند. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز چندی پیش گفته بود که از نظر اروپایی‌ها آمریکا دیگر مشارکت‌کننده در برجام نیست.
راه دیگر، فعال کردن مکانیزم ماشه توسط کشورهای اروپایی طرف برجام است که هنوز نشانه‌ای از آن مشاهده نشده است. راه سوم می‌تواند اثبات نقض برجام توسط جمهوری اسلامی باشد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده چند بار و از جمله به تازگی به خاطر پرتاب یک ماهواره نظامی به مدار زمین آن را مطرح کرده است. اخیرا نیز دفتر نمایندگی آمریکا در سازمان ملل پرتاب ماهواره توسط ایران به فضا را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل ارزیابی کرده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی، بیش از هر چیز به جلب همکاری و مشارکت کشورهای اروپایی نیاز دارد که خبرهای غیررسمی درباره آن منتشر شده و برایان هوک هم در یادداشت خود به‌طور تلویحی به آن اشاره کرده است.
ایران آماده اجرای کامل برجام
ظریف روز پنجشنبه در این باره گفت: «ما اقدامات خودمان را در چارچوب برجام انجام داده‌ایم و اعضای باقیمانده برجام می‌توانند رفتار خود را اصلاح کنند و ما هم به اجرای کامل برجام برگردیم.» مسوولان جمهوری اسلامی نیز بارها اعلام آمادگی کرده‌اند به شرایط پیش از اردیبهشت سال گذشته و کاهش تعهدات بازگردند و شرط آن را تلاش اروپا برای تسهیل مبادلات بازرگانی و مالی ایران عنوان کرده‌اند.
