ماموریت الکاظمی در تنش ایران و آمریکا

به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشی به بررسی آثار انتخاب مصطفی الکاظمی بر دومینوی روابط با ایران و واشنگتن در عراق و نیز چالش‌های داخلی این کشور پرداخت و نوشت: نگاهی به مدعوین مراسم نخست‌وزیری مصطفی الکاظمی نیز بر تهدیدهای پیش‌رو تاکید دارد. او با تکیه بر کرسی مطلای نخست‌وزیری عراق قرار است برای نخستین بار پس از اعتراضات خیابانی که منجر به سرنگونی دولت عادل عبدالمهدی شد، اتحاد دوباره در عراق را به نمایش بگذارد. الکاظمی سومین گزینه در نظر گرفته شده برای نخست‌وزیری عراق طی ۱۰ هفته اخیر است و در همین حال بی‌ثباتی سیاسی موجب ایجاد خلأ در رهبری عراق شده است آن هم درست در زمانی که این کشور توان پرداخت هزینه‌های چنین معضلاتی را ندارد. درحالی‌که ایران و ایالات‌متحده جنگی در سایه را علیه یکدیگر در منطقه به پیش می‌برند، عراق به مهم‌ترین زمین رویارویی دو طرف بدل شده است. مقامات و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که الکاظمی، یک افسر اطلاعاتی و باسابقه در همکاری با واشنگتن، تهران و کشورهای منطقه، عراق احتمالا خواهد توانست بر چالش‌هایی که دو نخست‌وزیر پیش از او را به پایین کشیده است غلبه کند؛ چراکه او فردی قابل پذیرش برای ایران و ایالات‌متحده است.

راندا اسلیم، رئیس موسسه برنامه حل بحران و گفت‌و‌گو در خاورمیانه در واشنگتن می‌گوید: «الکاظمی در این سال‌ها قادر بوده است تا به درستی بین همکاری با ایران و آمریکا توازن برقرار کند. او ممکن است بهترین گزینه ایران برای تصدی نخست‌وزیری عراق نباشد، اما قابل ‌پذیرش خواهد بود.»

در ماه‌های اخیر و پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران در بغداد و به دستور دونالد ترامپ، گروه‌های سیاسی هم‌پیمان با ایران فشار را بر نیروهای آمریکایی برای خروج از این کشور افزایش داده‌اند. گروه‌‌های شبه‌نظامی نیز از سوی دیگر کمپین حملات موشکی را علیه نیروهای تحت رهبری ائتلاف آمریکایی افزایش داده‌اند و چند تن کشته شده‌اند.

در مقابل، واشنگتن دولت عراق را تحت فشار قرار داده است تا فاصله خود را از ایران افزایش دهد و از افسران امنیتی عراقی خواسته است تا مسوولان حملات راکتی به نیروها و مکان‌های آمریکا را شناسایی کند. آمریکا از عراق می‌خواهد تا وابستگی خود را به واردات کالا از ایران که هدف تحریم‌های آمریکا است، کاهش دهد. دولت آمریکا معافیت‌‌های کوتاه‌مدتی را بر کالاهای وارداتی از ایران به‌دلیل وابستگی عراق به آنها اعمال کرده است و سعی دارد تا با کاهش زمان این معافیت به‌تدریج وابستگی عراق به واردات از ایران را بکاهد.

فشارهایی که از جانب تهران و واشنگتن بر بغداد وارد می‌شود روزافزون و شدید هستند.

کریستن فونتنروز، رئیس ابتکار امنیت اندیشکده شورای آتلانتیک نیز معتقد است: «نخستین وظیفه الکاظمی در صورت انتخاب به‌عنوان نخست‌وزیر آن است که بتواند آنچه عراق می‌تواند از ایران و آمریکا درخواست کند و در قبال آن‌چه امتیازاتی ارائه دهد را تعریف و اجرا کند.»

در نظر گرفتن الکاظمی برای نخست‌وزیری عراق تنها یک هفته پس از دیدار اسماعیل قاآنی، جایگزین قاسم سلیمانی از عراق اعلام شد. مقامات عراقی گفته‌اند که این ژنرال ایرانی در دیدارهایی تصریح کرده است که ایران و سپاه نمی‌خواهند که عدنان زرفی، گزینه مورد نظر واشنگتن در عراق نخست‌وزیر شود. برخی از مقامات آگاه عراقی همچنین خبر داده‌اند که الکاظمی موافقت کرده است که در امور گروه‌های شبه‌نظامی هم‌پیمان با ایران دخالتی نکند و درازای آن از حمایت بلوک سیاسی شیعیانی که از نخست‌وزیری دو نامزد پیشین ممانعت کرده بودند، منتفع شود. این مقامات آگاه به شرط فاش نشدن نامشان با واشنگتن‌پست گفت‌و‌گو کرده‌اند. زرفی همواره به‌عنوان مخالف شبه‌نظامیان معرفی می‌شد و در نتیجه نامزدی او در آخرین روزها به سرانجام نرسید. حامیان او یکی یکی با صدور بیانیه‌هایی به حمایت از الکاظمی روی آوردند درحالی‌که او هنوز برای نخست‌وزیری نامزد هم نشده بود. الکاظمی اندکی پس از اعلام نامزدی نخست‌وزیری عراق در توییتی نوشت: «با توجه به وظیفه‌ای که برای رهبری دولت عراق بر دوش دارم، خطاب به مردم پرافتخار خود سوگند یاد می‌کنم تا برای تشکیل یک دولتی تلاش کنم که تمایلات و خواسته‌های مردم عراق را در اولویت قرار می‌دهد.» یکی دیگر از مقامات آگاه عراقی می‌گوید که یکی از دلایل اصلی درنظر گرفتن الکاظمی برای این پست آن است که او را فردی می‌دانند که شاید بتواند واشنگتن را برای تمدید معافیت تحریمی نسبت به واردات کالا از ایران متقاعد سازد؛ در زمانی که سقوط بهای نفت اقتصاد عراق را در آستانه بحرانی عظیم قرار داده است. این مقام عراقی گفت: «آنها (شیعیان هم‌پیمان‌ با ایران) به‌طور کامل به الکاظمی اعتماد ندارند، اما او را فردی می‌دانند که اهل معامله است. در این مرحله همه تلاش خواهند کرد تا بتوانند معافیت‌ها را تمدید کنند.» اگرچه هادی العامری، رئیس شبکه نظامیان شیعه عراقی در مراسم اعلام نامزدی نخست‌وزیری الکاظمی حضور یافت اما برخی از گروه‌های شیعه از این تصمیم چندان راضی نیستند. کتائب حزب‌الله که اغلب حملات راکتی به نیروهای آمریکایی را طی چند ماه گذشته انجام داده است، الکاظمی را به همکاری اطلاعاتی در عملیات پهپادی آمریکا در ترور سردار سلیمانی متهم کرده است.

فونتنروز می‌گوید: «اکنون نخبگان سیاسی عراق برای برداشتن بار کنونی از دوش خود باید برنامه‌های شخصی خود را کنار گذاشته و تشکیل دولتی مناسب را تسریع ببخشند، چراکه به مقصود رساندن چنین وظیفه‌ای می‌تواند مانع از تبدیل عراق به زمین جنگ شود.»

درحالی‌که پزشکان و دانشمندان در سراسر جهان مشغول به ایجاد راهی برای درمان قطعی کرونا هستند، دولتمردان و مقامات عراقی نیز باید به دنبال راهی باشند تا اقتصاد این کشور را از یک فاجعه مالی که می‌تواند منجر به بروز اعتراضات گسترده‌ای شود، دور کنند.

رناد منصور، محقق موسسه چتم هاوس نیز می‌گوید: «ویروس کرونا و بهای نفت یک ترس عمیق را در ساختار سیاسی عراق ایجاد کرد. تنها راه نجات آنها موافقت برای برگزیدن الکاظمی به‌عنوان فردی است که وعده داده تا به قوانین متعهد بماند.» عراق هم‌اکنون ۹۰ درصد از درآمد خود را از محل صادرات نفتی تامین می‌کند و هیچ برنامه مشخصی برای کسری میلیاردها دلاری که به‌دلیل سقوط بهای نفت متحمل خواهد شد، در اختیار ندارد. در کنار دیگر چالش‌ها، این موضوع نیز تامین دستمزد حدود سه میلیون کارگر را به امری محال برای دولت عراق بدل می‌کند.  

زرفی در یکی از آخرین مصاحبه‌های خود این‌چنین به بیان مشکلات پیش‌روی عراق می‌پردازد: «در ماه آتی ما حتی قادر نخواهیم بود تا نیمی از دستمزد‌ها را نیز پرداخت کنیم و مردم با رنج زیادی مواجه خواهند شد.»