تحلیل فارن‌پالیسی از پیامدهای ترور سردار سلیمانی
آشوب در جبهه متحدان ترامپ
رفتار غیرقابل پیش‌بینی ترامپ و لفاظی‌های او - که منجر به افزایش التهابات شده است- این کشور‌ها را نگران کرده که هرچند رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در قبال جان آمریکایی‌ها با زور و نیروی نظامی پاسخ می‌دهد، در صورت تهدید منافع منطقه‌ای آنها ممکن است پشتشان را خالی کند؛ برای نمونه، ترامپ پس از حمله به تاسیسات مهم نفتی عربستان در سپتامبر گذشته، از پاسخ خودداری کرد و این واکنشی نرم و غیرمنتظره از سوی دولتی بود که ادعا می‌کند حمایت از عربستان سعودی در اولویت سیاست‌هایش است.
ایان گلدنبرگ، کارشناس مسائل خاورمیانه در مرکز مطالعات امنیت آمریکا، گفته است: از یک طرف، این متحدان خوشحال هستند که ترامپ مایل به تحریم و فشار و به زانو درآوردن ایران است؛ اما از طرف دیگر به‌خاطر بی‌ثباتی و افراطی‌گری او هم عصبی و مضطرب هستند... هیچ‌کس واقعا نمی‌داند دونالد ترامپ در نهایت چه خواهد کرد. مقامات فعلی و سابق سیاسی در این خصوص به فارن‌پالیسی گفته‌اند: هرچند در میان متحدان آمریکا، هیچ‌کس به‌خاطر درگذشت سردار سلیمانی ناراحت نیست، پشت در‌های بسته به‌ویژه در کشور‌های خلیج‌فارس، ایالات‌متحده را به‌خاطر تشدید بی‌رویه بحران سرزنش می‌کنند. پس از این حمله، محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی چنان نگران شده بود که برادر کوچک‌تر خود خالد بن‌سلمان، معاون وزیر دفاع را به واشنگتن اعزام کرد تا خواستار کاهش تنش شود.
آسیب‌پذیری ریاض در برابر ایران در ماه سپتامبر با حمله پهپادی و موشکی به تاسیسات فرآوری نفتی بقیق عربستان سعودی مشخص شد. مقامات سعودی نگرانند که دفعه دیگر تهران زیرساخت‌های مهم‌تری را هدف بگیرد؛ اهدافی مانند کارخانه‌های آب‌شیرین‌کن، که آب پاک را برای مردم عربستان تامین می‌کند. باربارا لیف، سفیر پیشین آمریکا در امارات‌متحده‌عربی می‌گوید، متحدان آمریکا در خلیج‌فارس، ترامپ را با ترس و وحشت زیر نظر دارند، به‌ویژه به‌خاطر اظهارات وی که نشان می‌دهد خواهان خروج سربازان آمریکایی از خاورمیانه و استقلال انرژی ایالات‌متحده است.
او گفته: ترور[شهید] سلیمانی نفسی تازه برای این متحدان بوده و حتی خوشحال هم شده‌اند. مطمئنم که در جلسات خصوصی این رویکرد وجود دارد؛ اما در دو مورد به شدت بی‌اطمینانی زیاد است. ایران در نهایت چگونه واکنش نشان می‌دهد - زیرا حمله موشکی فقط یک پاسخ کوتاه اولیه در فهرست پاسخ‌های ایران بود - و پس از واکنش ایران آمریکا چه می‌کند و استراتژی مهم‌ترش چیست؟ مقامات ارشد دولت آمریکا تاکید می‌کنند که ترور سردار‌سلیمانی باعث خواهد شد که ایران قبل از ضربه به مواضع و منافع ایالات‌متحده محتاط و اندیشناک باشد، اگرچه هنوز هم اذعان دارند که ایران تهدیدی جدی است.
وزیرخارجه آمریکا مایک پمپئو روز دوشنبه در یک سخنرانی در دانشگاه استنفورد گفت: ما اکنون از موقعیت بسیار خوبی در برابر ایران برخورداریم. موقعیت ما مانند گذشته بسیار خوب است و ایران هیچ وقت در جایگاه متزلزلی مانند جایگاه امروزش نبوده است. ما بازدارندگی را دوباره برقرار کردیم، اما می‌دانیم که این بازدارندگی همیشگی نیست، خطر ایران همچنان باقی است، ولی مصمم هستیم که این بازدارندگی را از دست ندهیم.
ژنرال بازنشسته جک‌کین، یکی از نزدیکان رئیس‌جمهور آمریکا گفته، حمله به سلیمانی یک «نقطه عطف» بود که باعث شده ایران در مورد معاملات خود در منطقه از نو تجدیدنظر کند. کین خاطرنشان کرده که حملات تلافی‌جویانه ایران علیه ایالات‌متحده و نیرو‌های ائتلاف در عراق، که به زیرساخت‌ها آسیب رسانده است - اما حتی یک نفر را هم نکشته - در مقایسه با آنچه حکومت ایران برای آن تبلیغ می‌کند «کاملا بی‌اهمیت» بود. او گفته: البته این نکته «قابل توجه» است که ایران مستقیم مسوولیت حمله را بر عهده گرفت و آن را به نایبان خود نسپرد، زیرا می‌خواست «نتیجه حمله را کنترل کند».
اما در محافل خصوصی، برخی از مقامات فعلی و سابق آمریکا می‌گویند متحدان این کشور چندان از این وضعیت فعلی مطمئن نیستند. یکی از مقامات سابق دولت آمریکا گفته: هیچ‌یک از متحدان این تصور را ندارند که ما ایران را مهار کرده‌ایم. آرین طباطبایی تحلیلگر موسسه رند، یک اندیشکده مستقر در ایالات‌متحده می‌گوید: بسیاری از شرکای آمریکا در خلیج‌فارس و اروپا وحشت‌زده هستند، زیرا هیچ‌کس استراتژی ایالات‌متحده را نمی‌فهمد و نمی‌تواند پیش‌بینی کند که ایران در آینده چه خواهد کرد. وی گفته که خود او نیز به‌دلیل حجم عدم هماهنگی قبل از حمله و پیام‌های گیج‌کننده دولت پس از آن شوکه شده است.
ایالات‌متحده با اقدامات خود در ۶ ماه گذشته و از زمان شروع تنش‌ها با ایران، تنها سیگنالی که ارسال کرده این بوده که تنها در صورت تهدید منافع ایالات‌متحده واکنش نشان خواهد داد و حتی در همین حد هم خط قرمز‌ها مشخص نیست. از نظر متحدان آمریکا، پیش‌بینی پاسخ دولت ترامپ به اقدامات ایران دشوار است. پس از اینکه ایران در ژوئن سال ۲۰۱۹ یک هواپیمای بدون سرنشین ایالات‌متحده را ساقط کرد، ترامپ گفت که دستور حمله علیه برخی اهداف را در ایران صادر و بلافاصله آن را لغو کرده است. طباطبایی می‌گوید: اگر جان یک آمریکایی تلف شود، از صفر به صد می‌رسیم؛ اما اگر ایران به تاسیسات زیرساختی حمله کند، ترامپ نمی‌خواهد کاری کند.
طباطبایی معتقد است عربستان سعودی و بحرین، دو کشوری که رویکرد تندی در برابر ایران در پیش گرفته‌اند، احتمالا بیشتر از سایر کشور‌ها از حملات آمریکا علیه ایران حمایت می‌کنند، اما همچنان نگرانی از تاثیر این حملات بر کل منطقه وجود دارد. اماراتی‌ها هم رویکرد تندی برابر ایران دارند، ولی منافع اقتصادی آنها - به‌عنوان مثال گردشگری و جریان انرژی - می‌تواند با هرگونه افزایش تنش در منطقه صدمه ببیند. در عین حال، عمان و قطر با ایران همراهی بیشتری دارند و برای متعادل کردن منافع متضاد در خلیج‌فارس بسیار کوشیده‌اند.
در میان متحدان غربی آمریکا، کشور‌هایی که دارای نیرو‌هایی نظامی در منطقه هستند، مانند انگلیس و کانادا، نگران از تلافی‌جویی‌های بیشتر ایران، اقداماتی را صورت داده‌اند تا موقتا نیرو‌های خود را عقب کشیده یا دوباره به منطقه اعزام کنند. ناتو هم با ابراز نگرانی از ایمنی پرسنل خود پس از ترور سردار سلیمانی، ماموریت آموزشی خود را در عراق متوقف کرد. این اقدامات باعث افزایش تنش بین واشنگتن و متحدان اروپایی اش شده، زیرا به گفته چند مقام اروپایی، آنها به‌ویژه از این امر خشمگین هستند که چرا از قبل مطلع نشده بودند که ایالات‌متحده قرار است سردار سلیمانی را ترور کند.
تام توگندات، عضو ارشد محافظه‌کار پارلمان انگلیس، از اینکه متحدان آمریکا در مورد چنین اقداماتی هیچ اطلاعی کسب نمی‌کنند، شاکی است. وی در مصاحبه با بی‌بی‌سی پس از این ترور گفته: برای مدت‌ها اعتقاد داشتم که هدف از اتحاد‌ها این است که بتوانیم دشمنان خود را غافلگیر کنیم نه خودمان را، و این در همه اتحاد‌ها همیشه یک الگو بوده که متاسفانه اکنون شرم‌آور است که دولت ایالات‌متحده در این مورد اخیر آن را کنار گذاشته و این باعث نگرانی است. ریچل ریتزو، متخصص در امور روابط ترانس آتلانتیک در مرکز امنیت آمریکایی گفته: متحدان اروپا به شکلی قابل درک ناامید شده‌اند. عدم اطلاع‌رسانی به متحدان در تصمیم‌های مهم سیاسی بخشی از الگوی دولت جدید آمریکاست.
او گفته: این واقعیت که هیچ‌یک از متحدان از ترور قریب‌الوقوع به سردارقاسم سلیمانی آگاه نبودند، دقیقا همان نوع غافلگیری از طرف دولت ترامپ است که بر روابط ایالات‌متحده و اروپا فشار می‌آورد. این شرایط دقیقا مانند شرایطی است که در آن دولت آمریکا ناگهانی اعلام کرد که نیرو‌های خود را از سوریه بیرون می‌کشد و اروپایی‌ها کاملا شوکه شدند. هرچند در روز‌های اخیر فتیله تنش پایین کشیده شده است، کارشناسان سخنان و تعابیر تهران را با احتیاط دنبال می‌کنند و آن را به معنی پایان تعارض تفسیر نمی‌کنند. درحالی‌که اذعان دارند تلافی مستقیم ایران انجام شده است، اما بر این باورند که ایران احتمالا بسیاری از متحدان و هم‌پیمانان خود را در سراسر جهان برای انجام حملات علیه نیرو‌های غربی به خط می‌کند. لیف می‌گوید: ایران می‌خواهد زمان بخرد و می‌خواهد ورق را به سمت اقدامات غیرمستقیم برگرداند؛ این همان جایی است که ایران در آن دست برتر دارد.
