به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، پایگاه تحلیلی پروجکت سیندیکیت در مطلبی به قلم امین صیقل استاد مطالعات عربی دانشگاه ملی استرالیا با تاکید بر ناکارآمدی تحریم‌ها در دستیابی آمریکا به اهدافش در قبال ایران نوشت: تحریم‌هایی که در ماه نوامبر علیه ایران اجرایی شد با هدف منزوی کردن این کشور از منظر اقتصادی و همچنین تغییر رژیم یا تغییر اساسی در رفتار تهران اعمال شدند. اجرایی شدن تحریم‌های نفتی و بانکی ایران در نوامبر پس از آن بود که دور نخست این تحریم‌ها نیز در آگوست وارد فاز اجرایی شدند. با این حال به‌رغم شرایط دشواری که این تحریم‌ها می‌تواند برای شهروندان عادی ایرانی ایجاد کند، بعید به‌نظر می‌رسد که این استراتژی نخ‌نما بتواند اهداف مد‌نظر ترامپ را محقق سازد.

دور ثانویه تحریم‌ها به‌دنبال آن انجام گرفت که دونالد ترامپ در ماه مه از توافق هسته‌ای با ایران موسوم به برجام به‌صورت یک‌جانبه خارج شد. براساس این توافق ایران موافقت کرد تا تنها از فناوری هسته‌ای برای دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای استفاده کند. تا در ازای آن تحریم‌های هسته‌ای آمریکا و سازمان‌ملل علیه تهران برداشته شوند. اما ترامپ هرگز از امضای چنین توافقی خرسند نبود، او ضمن اینکه برجام را بدترین توافق ممکن خطاب کرده معتقد است که این توافق نمی‌تواند مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای در آینده شود و همچنین در محدود ساختن نفوذ ایران در منطقه و برنامه موشکی بالستیک این کشور ناتوان است. اسرائیل و عربستان‌سعودی به‌عنوان دشمنان اصلی منطقه‌ای ایران نگرانی‌های مشترکی در این زمینه با ترامپ دارند. تاکنون مقامات ایران تنها نشانه‌های ایستادگی در برابر تحریم‌های ترامپ را از خود نشان داده‌اند. آنها با وجود آنکه توسعه برنامه موشکی بالستیک خود را ادامه داده‌اند اما به اجرای برجام نیز متعهد هستند. اعضای باقی مانده در برجام نیز بارها رضایت خود را از موضع ایران عنوان کرده و تاکید دارند که تهران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند مانده است.

نمی‌توان تاثیر تحریم‌های آمریکا را نادیده گرفت. درحالی‌که رهبران اروپایی و آسیایی در تلاشند تا با ایجاد مکانیزم‌هایی در برابر تحریم‌های ثانویه آمریکا بایستند اما تنها اعلام خبر خروج ترامپ کافی بود تا بسیاری از شرکت‌های تجاری چند‌ملیتی که پس از برجام راهی بازار ایران شده بودند از واهمه تحریم‌های آمریکا از ایران خارج شوند. انتظار می‌رود نمونه‌های بیشتری از خروج شرکت‌های خارجی از ایران را پس از اجرایی شدن دور دوم تحریم‌ها شاهد باشیم. در نتیجه اقتصاد شکننده ایران قرار است یکبار دیگر با ضربات شدیدی مواجه شود که می‌تواند به کاهش بیشتر ارزش ریال و افزایش بهای کالا منجر شود. کاهش سریع در کیفیت شاخص زندگی شهروندان ایران اکنون نیز موجب نگرانی‌هایی در جامعه این کشور شده است. با این حال توانایی ایران در فائق آمدن بر تحریم‌ها نباید نادیده‌ گرفته شود، به‌خصوص آنکه این کشور روابط اقتصادی و تجاری قدرتمندی با برخی شرکا شامل روسیه، چین و هند دارد. در مورد روسیه، مراودات دو کشور از قراردادهای تسلیحاتی و مشارکت‌های استراتژیک – به‌خصوص در سوریه – به سرمایه‌گذاری‌های مستقیم گسترش یافته است. به‌عنوان مثال، شرکت‌های انرژی روسی تعهد بیش از ۵۰ میلیارد دلاری برای اکتشاف نفت و گاز در ایران دارند که شامل توسعه بزرگ‌ترین میدان گازی جهان، میدان گاز طبیعی پارس‌جنوبی، است.  چین، دیگر شریک ایران، برای بسیاری از پروژه‌ها در ایران – از راه‌آهن گرفته تا بیمارستان‌ها – کمک‌های مالی و فنی فراهم می‌کند. سال گذشته، بازوی سرمایه‌گذاری دولتی چین، گروه «سیتیک»، خط اعتباری ۱۰ میلیارد دلاری را برای ایران ایجاد کرد و بانک توسعه چین اعطای ۱۵ میلیارد دلار دیگر را تعهد کرده است. به‌علاوه با توجه به اینکه چین یکی از هشت کشوری است که به مدت ۶ ماه از تحریم‌های آمریکا علیه ایران معاف شده، به خرید حدود ۱۱ درصد از نفت مورد نیاز خود از ایران ادامه خواهد داد. در نهایت هند، دیگر کشوری که معافیت تحریم‌های ایران را از دولت آمریکا دریافت کرده، به روابط خوب خود با ایران به دو دلیل پایبند خواهد ماند. اول، هند بیش از ۱۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از ایران وارد می‌کند، موضوعی که جایگزینی فروشنده نفت را برای آنها هزینه‌بر می‌کند.

دوم، هند در ساخت بندر چابهار – بندر آب‌‌عمیق ایران که در خلیج عمان واقع است – تاکنون با ایران همکاری کرده است. موقعیت این بندر به‌گونه‌ای است که به هندی‌ها کمک می‌کند برای دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی، از رقیب منطقه‌ای خود، پاکستان، بی‌نیاز شوند. برای ترامپ، هند موردی مشکل‌ساز است. از یک طرف، او از هندی‌ها خواسته به‌عنوان بخشی از استراتژی حضور آمریکا، نقش پررنگ‌تری در افغانستان داشته باشد. از طرف دیگر اما ترامپ نمی‌تواند بر مراودات استراتژیک هند با ایران صحه بگذارد.  این عوامل – در کنار اراده اتحادیه اروپا برای حفظ برجام، امکان فروش نفت ایران به اروپا از طریق روسیه و فعالیت‌های اقتصادی ایران در عراق و کشورهای دیگر – به ایران در تلطیف اثرات تحریم‌ها کمک خواهد کرد. البته هیچ‌یک از این موارد به معنای شرایط مطلوب تحت تحریم‌ها نیست. گرچه ایران با محدودیت‌های مالی شدید مواجه است، اما بعید به‌نظر می‌رسد که تحریم‌های آمریکا تغییراتی در نظام ایران ایجاد کند. برای نمونه در دهه ۱۹۹۰ میلادی دولت آمریکا به منظور سرنگونی رژیم صدام که به مراتب متزلزل‌تر از حاکمیت کنونی ایران بود، تحریم‌هایی را بر عراق وضع کرد، تحریم‌هایی که اهداف دولت آمریکا را به بار ننشاند.