«دنیای اقتصاد» تاثیر سفر نتانیاهو به مسقط را بر روابط ایران و عمان بررسی می‌کند
سلطان قابوس میانجی می‌ماند؟
سفر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به عمان درست یک روز پس از سفر محمود عباس به این کشور کوچک خاورمیانه‌ای، نگاه‌ها را به سمت مسقط معطوف کرده است. این درحالی است که این سفر دو روزه که روز پنج‌شنبه آغاز شد تا عصر جمعه و زمان به زمین نشستن هواپیمای نتانیاهو در اسرائیل رسانه‌ای نشد. نباید از نظر دور داشت که در میان کشورهای دنیای عرب، کشور عمان همواره دارای یک جایگاه بسیار مهم و استراتژیک در ایجاد روابط و مناسبات سیاسی بین کشورهای مختلف بوده و همان‌گونه که مشهود است عمان بارها به‌عنوان میانجی میان ایران و برخی کشورهای عربی و حتی غربی مانند آمریکا در دوره‌های پیشین نقش‌آفرینی کرده است.
به‌دنبال این سفر و دیدار نتانیاهو و سلطان قابوس این پرسش مطرح شد که اکنون نتانیاهو از سفر به این کشور بی‌طرف و اغلب در قامت میانجیگر چه اهدافی را دنبال می‌کند؛ آیا این مقام اسرائیلی درصدد همراه کردن مسقط در تحقق معامله قرن است و مهم‌تر اینکه مناسبات تهران-مسقط، که همواره مناسباتی حسنه بوده، آیا از این سفر متاثر خواهد شد یا خیر. دکتر رحمان قهرمانپور در پاسخ به «دنیای اقتصاد» در این رابطه می‌گوید: «حداقل تا زمانی که سلطان قابوس در قدرت است چنین به نظر نمی‌رسد که عمان نقش میانجیگرانه و بی‌طرف خود نسبت به مسائل را تغییر دهد. یعنی تصمیم استراتژیک ائتلاف حاکم بر مسقط این است که وارد منازعات و درگیری‌های منطقه‌ای نشود.» همچنین الشرق‌الاوسط در تحلیلی در این خصوص ضمن بیان اینکه هنوز پشت‌پرده این دیدار مشخص نیست، مدعی شد: «آنچه درباره وساطت عمان میان فلسطینی‌ها و اسرائیلی ها گفته شده، بسیار بعید به‌نظر می‌رسد به این دلیل که مصر این ماموریت را به عهده گرفته است.» از دیگرسو به گزارش الجزیره بنیامین نتانیاهو اخیرا مدعی شده است که مخالفت با ایران «کشورهای خلیج‌فارس و اسرائیل» را متحد کرده است.
واکنش ایران
سفر نتانیاهو به عمان به‌عنوان کشوری عربی که روابط خوبی با تهران دارد، با واکنش‌هایی از سوی مقامات جمهوری اسلامی ایران مواجه شد؛ بهرام قاسمی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی ضمن انتقاد از این سفر گفت: «از نظر ما کشورهای اسلامی منطقه نباید تحت فشار کاخ سفید به رژیم غاصب صهیونیستی فضای تحرک برای ایجاد مصائب و مشکلات جدید در منطقه دهند. بی‌شک این رژیم در پی ایجاد اختلاف میان کشورهای مسلمان و سرپوش نهادن بر ۷۰ سال غصب و تجاوز و کشتار مردم مظلوم فلسطین است.» همچنین به گزارش «ایسنا» حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس در امور بین‌الملل، دیدار نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با پادشاه عمان را به‌دور از حکمت شناخته شده در سلطان قابوس دانست. وی در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «دیدار نتانیاهو نخست‌وزیر جنایتکار رژیم نامشروع صهیونیستی با سلطان‌قابوس در کشور عمان، به دور از حکمت شناخته شده در سلطان قابوس است. برای ترامپ و نتانیاهو معامله‌قرن ثمری نخواهد داشت.»
سفر نتانیاهو ارتباطی با ایران ندارد
دکتر رحمان قهرمانپور، کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در گفت‌وگویی با روزنامه «دنیای اقتصاد» به بررسی اهداف سفر نتانیاهو به مسقط پرداخت و گفت: «سفر اخیر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بنا بر آنچه افشا شده اولین سفر مقامات اسرائیلی به عمان نبوده و در دهه ۹۰ نیز رفت‌وآمدهایی میان مقامات اسرائیلی و مقامات عمانی صورت گرفته بود اما به دلیل شرایط آن زمان، علنی نشده بود. بنابراین این سفر اولین سفر نبوده و احتمالا آخرین سفر هم نخواهد بود.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا ایران نیز در دستور کار دیدار سلطان قابوس و نتانیاهو قرار داشته است، توضیح داد: «به نظر می‌رسد که این سفر مستقیما ارتباطی با موضوع ایران ندارد اما ممکن است در آینده اگر ارتباطات میان مسقط-تل‌آویو ادامه داشته باشد، تاثیراتی بر سیاست خارجی عمان داشته باشد که البته طبیعی است. اما براساس آنچه حداقل در رسانه‌ها علنی شده این سفر ارتباط مستقیم چندانی با ایران ندارد. هرچند در ملاقات‌های دیپلماتیک مرسوم است که طرفین درخصوص موضوعات مختلف بحث کنند ولی این صحبت کردن الزاما به این معنا نیست که هدف سفر، مقابله با ایران است.»
وی با اشاره به روابط خوب تهران و مسقط گفت: «باید توجه داشت که عمان یکی از متحدان دیرینه ایران در خلیج‌فارس چه در دوران گذشته و چه در دوران پس از انقلاب محسوب می‌شود. مساله حمایت ایران از عمان در جنگ ظفار نیز مساله‌ای نیست که بتوان فراموش کرد. ضمن اینکه بخش قابل‌توجهی از جمعیت عمان، بلوچ‌هایی هستند که ریشه و تبار ایرانی دارند. بنابراین عمان انگیزه‌ای برای مقابله با ایران یا گشودن جبهه‌ای جهت مقابله با تهران ندارد.»
این کارشناس در عین حال تاکید کرد که عمان بی‌میل نیست که در صورت لزوم نقش میانجیگر را در منطقه ایفا کند.
همچنین قهرمانپور در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است در صورت تداوم این مناسبات میان مسقط-تل‌آویو یا فشار اسرائیل، عمان از موضع بی‌طرفی و میانجیگرانه‌اش در قبال ایران فاصله بگیرد، توضیح داد: «حداقل تا زمانی که سلطان قابوس در قدرت است چنین به نظر نمی‌رسد. یعنی تصمیم استراتژیک ائتلاف حاکم بر مسقط این است که وارد منازعات و درگیری‌های منطقه‌ای نشود. زیرا عمان به لحاظ داخلی شکننده است و آسیب‌پذیری‌های زیادی دارد. بنابراین همواره سعی کرده که فاصله متوازنی را میان عربستان و ایران به‌عنوان دو قدرت بزرگ در منطقه حفظ کند و در عین حال با آمریکا و بسیاری کشورهای دیگر نیز روابط حسنه‌ای داشته باشد. از این‌رو بعید است که عمان سیاستش را تغییر دهد و قرینه‌ای هم مبنی بر اثبات چنین ادعایی فعلا وجود ندارد.»
میانجیگری عمان میان اسرائیل و فلسطین
قهرمانپور از جمله اهداف این سفر را براساس آنچه به‌صورت جسته و گریخته از سوی مقامات اسرائیلی و عمانی اعلام شده، در راستای روند صلح و آشتی میان فلسطینیان و اسرائیلی‌ها عنوان کرد و گفت: «چراکه پیش از نتانیاهو، محمود عباس مهمان سلطان قابوس بود. بنابراین نزدیک بودن فاصله زمانی این دو سفر این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند که احتمالا سفر نتانیاهو با هدف موضوع فلسطین انجام گرفته است.» او در پاسخ به این پرسش که چرا اسرائیل به گزینه عمان روی آورده، گفت: «این مساله جای تامل است؛ باید در نظر داشت که در خاورمیانه به‌صورت سنتی، مصر واسط اصلی میان فلسطین و اسرائیل بوده و همواره تلاش داشته میان آنها میانجیگری کند و در ادوار مختلف نیز این اقدام را انجام داده است. اما تحولاتی که بعد از بهار عربی سال ۲۰۱۱ در مصر اتفاق افتاد باعث شد که مصر جایگاه گذشته خود را در جهان عرب از دست بدهد و گرفتار مشکلات داخلی‌اش شود که همچنان نیز ادامه دارد. بنابراین برداشت اسرائیلی‌ها این است که قاهره دیگر نمی‌تواند مانند دهه‌های گذشته نقش موثری در میانجیگری میان اسرائیل و اعراب ایفا کند.» وی در رابطه با موقعیت عربستان نیز با اشاره به مشکلاتی که ریاض بر سر مساله یمن، قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد سعودی و یکسری مشکلات ساختاری دارد تاکید کرد: «بنابراین عربستان سعودی در این شرایط نمی‌تواند جایگزین نقش مصر در جهان عرب شود.» این کارشناس ادامه داد: «در نتیجه یکی از گزینه‌ها که البته خیلی هم قابل اعتماد نیست، عمان است. عمان سابقه میانجیگری بین آمریکا و برخی کشورهای منطقه را در کارنامه خود دارد و از گذشته نوعی سیاست بی‌طرفی را در منطقه در پیش گرفته است. اما این به آن معنا نیست که واقعا عمان این پتانسیل را داشته باشد که بتواند مانند مصر بین اعراب و اسرائیل و حتی فلسطین و اسرائیل میانجیگری کند.»
پررنگ شدن نقش کشورهای حاشیه خلیج‌فارس
به گفته این پژوهشگر، تحول دیگری که خیلی حائز اهمیت است این است که به‌دلیل مشکلات در کشورهای شمال آفریقا مانند مصر، تونس، لیبی، الجزایر و حتی مراکش و مشکلات در زیرمنطقه شامات شامل اردن، سوریه و عراق، اهمیت این دو زیر منطقه در معادلات خاورمیانه رو به کاهش است. در ادامه قهرمانپور افزود: «شاید بتوان گفت که اکنون زیرمنطقه خلیج‌فارس و کشورهای حاضر در این زیرمنطقه در تلاش هستند نقش خود را بیشتر کنند و بنابراین اهمیت این منطقه درحال افزایش است. در این میان تحلیل استراتژیک غرب و احتمالا اسرائیل این است که در آینده آن چیزی که آن را خاورمیانه می‌نامیم به تعبیری بر خلیج‌فارس و تحولات آن متمرکز خواهد شد.» این کارشناس چند دلیل را برای اهمیت یافتن خلیج‌فارس عنوان کرده و گفت: «نخست اینکه کشورهای پیرامون خلیج‌فارس از ثبات سیاسی نسبتا خوبی برخوردار هستند؛ دوم اینکه سرمایه و پول کافی در این کشورها وجود دارد که به هرحال برای بازسازی خاورمیانه بسیار اهمیت دارد. دیگر اینکه از آنجایی که کشورهای این منطقه به‌جز ایران، کوچک و آسیب‌پذیر هستند، خیلی انگیزه غرب ستیزانه ندارند و تلاش می‌کنند که با تمام طرف‌ها به نوعی روابط خوبی داشته باشند. به‌عنوان مثال قطر و کویت هم با ایران روابط خوبی دارند، هم با آمریکا و هم با ترکیه. این کشورها مراوداتی پنهانی با اسرائیل نیز دارند. بنابراین از آنجایی که کشورهای پیرامون خلیج‌فارس از جمله عمان خیلی جهت‌گیری‌های ضدغربی و ایدئولوژیک ندارند، این مساله فرصتی برای غرب و آمریکا است تا اهمیت ویژه‌ای برای این منطقه قائل شوند.»
سعیده سادات فهری
ارسال نظر