ژاپن و کره‌جنوبی از جمله کشورهایی هستند که تلاش دارند همزمان با حفظ روابط خود با آمریکا، برای وارد کردن نفت خام از ایران معافیت‌هایی دریافت کنند. اما چین، هند و ترکیه به‌عنوان سه مشتری بزرگ نفت خام ایران اعلام‌ کرده‌اند ازتحریم‌های آمریکا پیروی نخواهند کرد. دولت آمریکا به متحدانش هشدار داده بود که در صورت صفر نکردن خرید نفت از ایران تا ۴ نوامبر (۱۳ آبان)، با تحریم‌های آمریکا مواجه خواهند شد. پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام و فشار دولت ترامپ بر متحدانش برای صفر کردن خرید نفت خام از ایران، این نخستین بار بود که یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا با لحنی نرم در رابطه با اعطای معافیت تحریمی به برخی کشورها سخن می‌گفت. به گزارش «دنیای اقتصاد» در حالی‌که نگرانی بازار جهانی نفت از کاهش عرضه نفت خام ایران باعث شده بود قیمت‌ نفت برنت به محدوده ۸۰ دلار بر بشکه نزدیک شود، صحبت‌های پمپئو بهای این نفت شاخص را روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶:۳۰ به وقت تهران) حدود ۲ دلار بر بشکه کاهش داد و به ۸۳/ ۷۶ دلار بر بشکه به فروش رسید. نفت خام آمریکا نیز ۶۰ سنت کاهش قیمت داشت و به ۵۱/ ۷۳ دلار بر بشکه رسید.

روشن شدن نقش نفت ایران برای آمریکا

پمپئو طی دیدار خود از ابوظبی در روز سه‌شنبه، به اسکای نیوز عربی اعلام کرد: «تعداد اندکی از کشورها به آمریکا آمده‌اند و درخواست معافیت داشته‌اند. ما این درخواست‌ها را در نظر می‌گیریم.» این اظهارات مدتی پس از واکنش وزیر انرژی امارات به انتقادهای آمریکا از اوپک مطرح شد. سهیل المزروعی که ریاست دوره‌ای اوپک را نیز بر عهده دارد؛ روز دوشنبه در واکنش به توییت‌های پی‌درپی ترامپ که اوپک را مسوول رشد قیمت نفت و سوخت می‌داند، گفت: «نباید اوپک را مقصر همه اتفاقات بازار دانست، اوپک نسبت به مشکلات بازار در حد توان واکنشی مسوولانه داشته است.»

«دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «شکاف در جبهه نفتی علیه ایران» که به تحلیل گفته‌های رئیس دوره‌ای اوپک می‌پرداخت، اظهارات او را ناشی از شکست جبهه ضد ایرانی تشکیل شده در اوپک یا بالا گرفتن اختلافات بین ترامپ و همراهانش در اوپک ارزیابی کرد. پس از خروج آمریکا از توافق بین‌المللی برجام؛ آمریکا لابی سنگینی را با برخی تولیدکنندگان نفت خام در اوپک آغاز کرد تا بابت جبران کاهش عرضه نفت خام از سمت ایران و به هم نخوردن تعادل بازار، اطمینان حاصل کند. ترامپ در آخرین اظهارنظرهای خود خطاب به اوپک و عربستان گفت «باید تولید نفت را ۲ میلیون بشکه افزایش دهید» تا به این ترتیب قیمت جهانی نفت کاهش یافته و از رشد بیشتر قیمت سوخت در آمریکا جلوگیری شود.

بر اساس آخرین آمار رسمی، ایران روزانه چیزی حدود ۶/ ۲ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی به بازارهای جهانی صادر می‌کند. به عقیده کارشناسان، صفر شدن این حجم از صادرات، (جدا از غیرممکن بودن به لحاظ فنی) به معنای بازگشت قیمت‌ها به بیش از ۱۲۰ دلار بر بشکه است. بسیاری از کارشناسان عقیده دارند با وجود چراغ سبزی که عربستان برای افزایش تولید به آمریکا نشان داده است، این کشور توان افزایش تولید مداوم ۲ میلیون بشکه‌ای را دارا نیست. به این ترتیب به نظر می‌رسد با روشن‌تر شدن این واقعیت که نفت خام ایران به راحتی قابل حذف شدن از بازار نیست و همچنین تاکیدات رئیس‌ دوره‌ای اوپک، آمریکا راهی جز تغییر موضع در مقابل ایران و کشورهایی که خواستار تداوم خرید نفت از ایران هستند، پیدا نکرده است.  هرچند پمپئو در بخش دیگری از سخنان خود بر اجرای حداکثری تحریم‌های نفتی ایران از تاریخ ۴ نوامبر تاکید کرده است، اما عقب‌نشینی فعلی آنها و همچنین همراهی نکردن اروپا و سایر مشتریان نفتی ایران با اقدامات آمریکا، راهی جز انعطاف در مقابل آمریکا قرار نداده است. همچنین در بسته پیشنهادی اروپا به ایران بر تداوم خرید و فروش نفت میان اروپا و ایران و انتقال پول آن تاکید شده است. طبق این بسته، طراحی مسیرهایی برای انتقال پول نفت ایران از دیگر کشورها نیز مورد بحث قرار گرفته است.

دیگر اهرم‌های کاهش قیمت‌ها

به گزارش رویترز، بازگشایی چهار ترمینال صادرات نفت خام در لیبی نیز از جمله عوامل اثرگذار بر بازار نفت در روز گذشته بود. بر این اساس شرکت ملی نفت لیبی روز گذشته اعلام کرد: تولید و صادرات نفت خام طی چند ساعت به مدار بازمی‌گردد.  بر اساس گزارش‌های موجود، اختلاف دولت شرقی با دولت مرکزی لیبی و تسلط آنها بر ترمینال‌های صادرات نفت خام، تولید روزانه لیبی را به حدود نصف رسانده بود. تا پیش از این اتفاقات، لیبی روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد. در حال حاضر بازگشت تولیدات لیبی به بازار جهانی، تبدیل به اهرمی برای فشار بر قیمت‌ها شده است. از دیگر سو، تهدید تازه رئیس‌جمهور آمریکا برای اعمال تعرفه‌های بیشتر بر کالاهای چینی، موجب افزایش فشارها بر قیمت نفت شد. روز گذشته با بالا گرفتن نزاع تعرفه‌ای میان دو قدرت بزرگ اقتصادی و سایه تعرفه‌های ۲۰۰ میلیارد دلاری آمریکا بر محصولات چینی، تمام بازارهای کالایی از جمله نفت، تحت تاثیر منفی قرار گرفتند. نگرانی اصلی در این زمینه، کند شدن رشد اقتصاد جهانی با اعمال تعرفه‌های متقابل و کم شدن تقاضای جهانی نفت است.