نقش پوتین در پایبندی ترامپ به برجام

همزمان با آن که حامیان جنگ با ایران از این گله دارند که از کاخ سفید بیرون رانده شده‌اند، طرفداران توافق هسته‌ای نیز اطمینان ندارند که بر رئیس‌جمهور چیره خواهند شد.

پیش از فرارسیدن مهلت بعدی ارائه گزارش به کنگره درباره تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای در ١٥ اکتبر، نیات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای منتقدان و مدافعان این توافق به یک اندازه مبهم است. آغاز به‌کار جان کلی، رئیس کارکنان کاخ سفید در حدود یک ماه پیش و در پی آن، جدایی استیو بنن، مشاور راهبردی ترامپ، سباستین گورکا، معاون گزافه‌گوی او و چند مقام جنگ‌طلب در شورای امنیت ملی همراه با بنن، باعث شده که برخورد رئیس‌جمهوری آمریکا با افرادی که طرفدار کناره‌گیری صریح آمریکا از توافق هسته‌ای هستند، کاهش بیابد. به گزارش المانیتور، جان کلی، دریاسالار چهارستاره بازنشسته، تشریفات سختی مقرر کرده است که براساس آن هر اطلاعاتی پیش از آنکه در اختیار رئیس‌جمهور قرار گیرد، باید برای بررسی ابتدا به راب پورتر، مسوول دفتر ستاد کارکنان کاخ سفید ارائه شود. کلی سیاست «در باز» دفتر رئیس‌جمهور را نیز متوقف کرده و شمار افرادی را که اجازه ملاقات حضوری با رئیس‌جمهور دارند، کاهش داده است.

یکی از مقامات ارشد کاخ سفید به «پولیتیکو» گفت هدف کلی در اصل این است که «رئیس‌جمهور باید گزارش‌های خوب و اطلاعات مناسب دریافت کند.» این مقام مسوول افزود: «ما باید وی را در موقعیتی قرار دهیم که تصمیمات خوب و درستی بگیرد.»

در واقع جان بولتون، نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد، این هفته در مقاله‌ای که در آن به تشریح برنامه‌اش برای کنار رفتن از توافق هسته‌ای ایران پرداخته بود، از اینکه به وی اجازه داده نشده است پیشنهاد خود را به ترامپ ارائه کند، گله کرد.

بولتون در «نشنال ریویو» نوشت: «من اکنون پیشنهاد ایران را به‌عنوان خدمتی عمومی ارائه می‌کنم؛ زیرا تغییر کارمندان در کاخ سفید تقدیم این برنامه را به دونالد ترامپ ناممکن کرده است... اگر چه وی زمانی آن قدر به من لطف داشت که گفت «هر زمان که خواستی بیا و مرا ببین»، اما آن روزها اکنون به سر آمده است.» به گفته جان بولتون، بنن در اواخر ژوئیه از وی خواسته بود «نقشه راهی» با این محور که ترامپ چگونه می‌تواند از توافق هسته‌ای کنار برود، تهیه کند. براساس برنامه بولتون، آمریکا نه فقط باید از توافق کنار برود و تحریم‌هایی یکجانبه بر ضد ایران تصویب کند، بلکه باید بمب‌های سنگرشکنی در اختیار دشمنان ایران، از جمله رژیم صهیونیستی قرار دهد. متحدان اروپایی واشنگتن نیز با اینکه بر ادامه پایبندی شدید به تعهدات خود در توافق هسته‌ای ٢٠١٥ تاکید می‌کنند، اما درباره عملکرد ترامپ در این زمینه در آینده تردید دارند.

ریچارد نفیو، عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای به «المانیتور» گفت: «اوضاع بدتر می‌شود.» براساس بحث‌های او با برخی از طرف‌ها در دولت آمریکا، ترامپ همچنان بر این نظر خود اصرار دارد که توافق باید به هم بخورد و مدعی است که ایران در این توافق فریبکاری می‌کند بنابراین باید واکنش مناسبی نشان دهند. نفیو که اکنون در «دانشگاه کلمبیا» تدریس می‌کند، گفت چنین به‌نظر می‌رسد که احتمال عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای در ماه اکتبر ٥٠ - ٥٠ باشد. اما حتی اگر ترامپ پایبندی ایران را تایید کند، این اطمینان که او در آینده به این توافق پایبند بماند، همچنان اندک خواهد بود؛ وی به ایجاد مانع بر سر راه گشایش اقتصادی و سرمایه‌گذاری بین‌المللی که ایران احساس می‌کند، براساس توافق باید از آنها برخوردار شود، ادامه خواهد داد.

فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، این هفته در هشداری آشکار به واشنگتن گفت اتحادیه اروپا با ٢٨ عضو از توافق ایران در برابر تلاش‌های احتمالی آمریکا برای طرح ادعاهای ساختگی و دارای انگیزه سیاسی مبنی بر اینکه ایران به این توافق پایبند نیست، دفاع می‌کند. موگرینی در سخنرانی روز دوشنبه خود در جمع سفرای اتحادیه اروپا گفت: «بنابراین اکنون که دو سال از توافق هسته‌ای می‌گذرد، پایبندی به توافق ازسوی «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.».... و نه هریک از کشورها به تنهایی، تایید می‌شود.... و ما باید در ماه‌های آینده این را بارها و بارها در همه جا تکرار کنیم.» موگرینی در ادامه گفت: «از اینکه در ابتدای این ماه از زبان حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران که برای بار دوم نیز انتخاب شد، شنیدم ادامه اجرای تعهدات این کشور را در توافق هسته‌ای تعهد شخصی خود می‌داند، خوشحال شدم.»

امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز روز سه‌شنبه گذشته به سفرای فرانسه گفت: «گزینه دیگری وجود ندارد.... در شرایطی که ما در آن به سر می‌بریم، توافق ٢٠١٥ همان چیزی است که امکان ایجاد گفت‌وگویی سازنده و دشوار را با ایران برای ما فراهم می‌کند.»

ژرار آرود، سفیر فرانسه در واشنگتن هم همان روز در صفحه خود در «توییتر» نوشت: «فرانسه از لغو توافق هسته‌ای ایران حمایت نمی‌کند و با این کار موافقت نخواهد کرد.»

او با استناد به صحبت‌های ماکرون ادامه داد: «گزینه‌ای غیر از «برجام» وجود ندارد. فرانسه از لغو توافق ایران حمایت نمی‌کند و با این کار موافقت نخواهد کرد.»

فرانسه همچنین به دولت ترامپ نشان داده است که این کشور بسیار علاقه‌مند است برای شروع مذاکره‌ای دیگر با ایران که در آن به موضوع برنامه این کشور در زمینه موشک‌های بالستیک پرداخته شود، تلاش کند؛ احتمالا مشروط به اینکه آمریکا از توافق کنونی خارج نشود. اگنس روماتت اسپاگنه، سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه، در نشست اخیر خود به خبرنگاران گفت:« ماکرون روز سه‌شنبه نشان داد که «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) را می‌توان با تلاش برای زمان پس از سال ٢٠٢٥ و با تلاش لازم درباره بررسی مساله موشک‌های بالستیک تکمیل کرد... چنین تلاشی باید موضوع رایزنی‌های آینده با شرکای ما باشد.»

کلسی دونپورت از «انجمن کنترل تسلیحاتی» نیز گفت: «گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پایبندی ایران به برجام روز جمعه در اختیار کشورهای عضو هیات رئیسه آژانس قرار گرفت. جلسه بعدی هیات رئیسه آژانس نیز قرار است در روز‌های ١١ تا ١٥ سپتامبر و چند روز پیش از آمدن سران کشورهای جهان به نیویورک برای برگزاری نشست افتتاحیه «مجمع عمومی سازمان ملل متحد» برگزار شود. ترامپ قرار است در ١٩ سپتامبر در این گردهمایی سخنرانی کند.»

براساس گزارش‌ها، ایران و روسیه نیز درخواست کرده‌اند در حاشیه «مجمع عمومی سازمان ملل»، نشستی با حضور وزرای هفت کشور حاضر در مذاکراتی که به توافق هسته‌ای انجامید، برگزار شود. اگر چنین نشستی برگزار شود، این نخستین دیدار میان رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران خواهد بود. وزارت امور خارجه آمریکا اظهارنظری در این باره نکرده است که آیا تیلرسون آمادگی حضور در چنین نشستی را که به‌نظر می‌رسد هنوز برنامه رسمی برای برگزاری آن اعلام نشده است، دارد یا خیر. نفیو گفت یکی از رهبران خارجی که به نظر او شاید بتواند بر ترامپ درباره ویژگی‌های مثبت توافق هسته‌ای با ایران اثر بگذارد، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه است؛ اما عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای از اینکه پوتین از انگیزه بالایی برای انجام دادن چنین کاری برخوردار باشد، اطمینان ندارد. نفیو گفت: «تنها پرسشی که باقی می‌ماند این است که آیا رهبری بین‌المللی که ترامپ به دیدگاه‌های او اعتماد کند، در جایگاهی است که وی را به کار دیگری متقاعد کند؟ تنها نامی که شنیدم... پوتین است.»

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، این هفته گفت روسیه در واقع از دولت آمریکا خواسته است در توافق باقی بماند. اسپوتنیک به‌نقل از ریابکوف نوشت: «روسیه درحال حاضر برای متقاعد کردن مقامات ارشد آمریکا به ادامه «برنامه جامع اقدام مشترک» تلاش می‌کند... ما تلاش‌های خود را روی متقاعد کردن همپیمانان خود در دولت آمریکا به اینکه باید به وظایف خود براساس توافق هسته‌ای با ایران عمل کنند، متمرکز کرده‌ایم.»

در همین حال، انتظار می‌رود مقاماتی که روی مسائل ایران کار می‌کنند هرگونه برنامه اجتماعی را لغو کنند و برای عصر ١٥ اکتبر آماده شوند.