دونالد ترامپ به‌رغم مخالفت بسیاری از جمهوری‌خواهان و اعضای کابینه‌اش، همچنان به‌دنبال لغو توافق هسته‌ای با ایران است. بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا چند روز آینده نتیجه بررسی‌های خود را درباره تاسیسات هسته‌ای ایران به دولت‌هایی در سراسر جهان گزارش خواهند کرد. به این ترتیب باید منتظر زنجیره‌ای از اتفاقات باشیم. مهم‌ترین اتفاق قابل پیش‌بینی این است که دور جدیدی از چالش سیاسی میان دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده و جمهوری‌خواهان کنگره یا حتی میان ترامپ با مشاوران عالی‌اش به‌وجود‌ آید. این گزارش عمدتا فنی را آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تهیه کرده و ظاهرا بیان می‌کند که ایران، اگرهم مرتکب لغزش‌هایی خیلی جزئی شده باشد، به‌طور کلی به توافق هسته‌ای ایران مصوب سال ۲۰۱۵ عمل کرده است. اتفاقا مشکل دولت ترامپ هم از همین جا نشأت می‌گیرد.

ترامپ بدون آنکه اصلا برایش مهم باشد که گزارش بازرسی آژانس چه می‌گوید، اعلام کرده است که تا ماه اکتبر (مهر) ثابت خواهد کرد ایران توافق را نقض کرده است. ترامپ آخر ماه ژوئیه هم عنوان کرد؛ «اگر با من بود، همان ۱۸۰ روز قبل ثابت می‌کردم که آنها توافق را زیر پا گذاشته‌اند.» اگر ترامپ ثابت کند که ایران توافق را زیر پا گذاشته است، این یعنی آخر کار توافق هسته‌ای. این توافق برای مدت ۱۵ سال محدودیت‌هایی را بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال و در ازای آن تحریم‌های ایران را لغو کرد. ترامپ این توافق را یک بذل و بخشش افتضاح به ایران خوانده است. اما به هر حال او این ‌قدرت را دارد که شخصا و به‌صورت یکجانبه توافق را به هم بزند و تحریم‌های ایران را مجددا برقرار کند. اما نکته اساسی در این روند این است که جمهوری‌خواهان کنگره علامت داده‌اند که دوست ندارند رئیس‌جمهوری آمریکا توافق را لغو کند. حتی نظر مشاوران خود ترامپ هم همین است. حتی کاخ سفید هم به سهم خود درحال بررسی این موضوع است تا شاید ترامپ بتواند به‌نحوی درباره توافق تصمیم‌گیری کند که به رها کردن آن منجر نشود. یکی از گزینه‌های ممکن این است که دولت ترامپ اعلام کند ایران دارد توافق را زیر پا می‌گذارد، اما در عین حال همین دولت اعلام کند که آمریکا فعلا می‌خواهد توافق حفظ شود و در حال حاضر تصمیم ندارد تحریم‌های ایران را بازگرداند.

اگر دولت ترامپ این سیاست را در قبال توافق برگزیند، آنگاه کنگره ۶۰ روز مهلت خواهد داشت تا رأسا تصمیم بگیرد که آیا تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای را دوباره برقرار کند یا نه. بسیاری از جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا موافق این شیوه نیستند ولو آنکه همین قانون‌گذاران دو سال پیش به شدت توافق را محکوم می‌کردند. باب کورکر سناتور جمهوری‌خواه از ایالت تنسی و رئیس کمیته روابط خارجی سنا هم که رهبری جمهوری‌خواهان معترض سنا به توافق هسته‌ای را در سال ۲۰۱۵ برعهده داشت، همین اواخر به ترامپ تذکر داد؛ «شما فقط یک بار می‌توانید توافق را بر هم بزنید و اگر الان این کار را بکنید، بحرانی را به‌وجود خواهید آورد که خود خالق آن بوده‌اید.» بارها با سناتورهای مخالف توافق تماس گرفته شده‌ است تا بلکه نظر قطعی‌شان را درباره به هم خوردن یا نخوردن توافق اعلام کنند، اما هر بار همه این سناتورها از اظهار نظر در این قضیه طفره رفته‌اند. این واقعیت به سهم خود ثابت می‌کند که جمهوری‌خواهان از واکنش تند ترامپ در قبال توافق ناراحتند. حتی همان افراد و گروه‌هایی که زمانی حریصانه با توافق مخالفت می‌کردند امروز در مقابل آن مشخصا سکوت اختیار کرده‌اند.

سخنگوی کمیته روابط‌عمومی آمریکا- اسرائیل موسوم به آیپک هم که یک کارزار تبلیغات ملی چند میلیون دلاری بر ضدتوافق هسته‌ای ایران راه انداخته بود، از اظهارنظر راجع به اینکه آیا مایل است توافق لغو شود یا نه خودداری می‌ورزد. مارک دوبوویتز مدیر عامل بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها نیز که از مخالفان تند و تیز توافق هسته‌ای است می‌گوید که ابدا علاقه ندارد این توافق این‌طور شتابزده و بدون تفکر به هم بخورد. سناتور دموکرات ریچارد جی. داربین از ایلینویز که از موافقان توافق و همواره برای حفظ آن کوشا بوده است؛ سیاستی را که هم اکنون در کاخ سفید و کنگره پیرامون توافق هسته‌ای ایران جریان دارد، با سیاست‌گذاری‌ها در مورد «پیمان مراقبت‌های درمانی مقرون به صرفه» قابل مقایسه دانسته است و می‌گوید: «این هم موضوعی است که اگر در تالار سنا مطرح شود و به شور گذاشته شود مطمئنا بحث‌ها و جدل داغی را به‌وجود خواهد آورد و عامل ایجاد دودستگی در میان سناتورها خواهد شد.»

اما به هرحال همچنان عده‌ای در سنا وجود دارند که کما فی‌السابق به‌شدت مخالف توافق هسته‌ای ایران هستند و دلشان می‌خواهد که این توافق لغو شود. سناتور جمهوری‌خواه تام کاتن از آرکانزاس چندی پیش در صحبت‌هایی گفت: «من فکر نمی‌کنم ما چیز زیادی از توافق عایدمان بشود. بنابراین اگر توافق به هم بخورد هم از نظر من هیچ مشکلی نیست.» دولت ترامپ هم اکنون مشغول مرور کردن سیاست‌هایش در قبال ایران است، اما به باور صاحب‌نظران امر، ترامپ الان به‌دنبال راهی می‌گردد تا بلکه بتواند پای آمریکا را از توافق بیرون بکشد. دولت ترامپ در نیمه ماه ژوئیه ناچار و از سر استیصال راضی شد که تایید کند ایران به شروط توافق هسته‌ای عمل کرده است اما ضمن آن هشدار داد که تیم امنیتی او تا ابد چنین چیزی را تایید نخواهد کرد. در آن هنگام مقامات دولت ترامپ اعلام کردند که قصد دارند ضمانت اجرایی توافق را محکم کنند و تحریم‌های جدیدی درباره موضوعاتی غیرمرتبط با هسته‌ای علیه تهران اعمال کنند. اما در عین حال جمعی از مشاوران ارشد امنیت ملی ترامپ از او خواستند که توافق را حفظ کند. از جمله این شخصیت‌ها رکس تیلرسون وزیر امور خارجه، جیمز متیس وزیر دفاع، هربرت مک مستر مشاور امنیت ملی و ژنرال جوزف دانفورد جونیور رئیس ستاد کل نیروهای مسلح آمریکا بودند. و اما نکته قابل‌توجه دیگر در این بحث، سایر طرف‌های امضاکننده توافق هستند که عبارتند از انگلیس، آلمان، فرانسه، روسیه، چین و آلمان که اعلام کرده‌اند معتقدند توافق خوب کار می‌کند. حتی بعضی از این کشورها طی هفته‌های گذشته دیپلمات‌هایشان را به کنگره آمریکا فرستاده‌اند تا درباره لغو توافق به قانون‌گذاران کنگره هشدار بدهند. این کشورها معتقدند که اگر توافق به هم بریزد، آمریکا منزوی خواهد شد.

منبع نیویورک‌تایمز