بررسی آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۵ حجم معاملات صورت‌گرفته در بازار بین بانکی بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که نرخ مرجع معاملات در سال ۱۳۹۵ در مقایسه با سال پیشین حدود ۲۴ درصد کاهش یافته است. نرخ ماهانه معاملات بازار بین بانکی در سال ۱۳۹۵ نیز در بازه ۷/ ۱۷ تا ۲۴/ ۱۹ درصد در نوسان بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد مشکلات ترازنامه‌ای باعث کاهش سپرده‌گذاری و صعود نرخ بهره در بازار بین بانکی در نیمه دوم سال گذشته شده‌ است.

دنیای اقتصاد: آمار نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۵ سهم سپرده‌گذاری بانک‌های خصوصی در بازار بین بانکی ۴۷ درصد بوده، اما سپرده‌پذیری این گروه بانکی به حدود ۷۵درصد رسیده است. این روند در بانک‌های دولتی بر عکس بوده است، بر اساس آمارهای بانک مرکزی در سال ۱۳۹۵، حدود ۵۲ درصد در بازار بین بانکی سپرده‌گذاری و تنها ۲۴ درصد از این گروه بانکی، از بازار بین بانکی سپرده‌پذیری کردند. از سوی دیگر مقایسه آمار بازار بین بانکی در سال ۹۴ و ۹۵ نشان می‌دهد تعداد و ارزش معاملات به ترتیب ۷/ ۳۶ درصد و ۶/ ۴۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۹۴ افزایش داشته است؛ در حالی که نرخ مرجع معاملات با ۹/ ۲۳ درصد کاهش رو به رو بوده است.

حجم معاملات بازار بین بانکی

براساس آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی، در سال گذشته، ۳۱ هزار و ۴۰۳ فقره معامله به ارزش ۳۰۹۶ هزار میلیارد تومان با محدوده نرخ سود ۱۶ تا ۲۸ درصد و با میانگین نرخ سود ۶۲/ ۱۸ درصد در بازار بین بانکی انجام شده است. به این ترتیب با تقسیم رقم کل بر تعداد معاملات، متوسط ارزش هر معامله ۶/ ۹۸ میلیارد تومان بدست می‌آید. از سوی دیگر، تعداد روزهای معامله شده در سال گذشته، ۲۹۰ روز بوده است که به‌طور میانگین در هر روز آن ۱۱ هزار میلیارد تومان معامله شده است. از رقم کلی معاملات انجام شده، نیمی از آن در بانک‌های خصوصی و نیمی دیگر در بانک‌های دولتی سپرده‌گذاری شده است. در تقسیم بندی بانکی، سه دسته کلی وجود دارد، بانک‌های خصوصی، بانک‌های دولتی و موسسات اعتباری. بانک‌های خصوصی نیز به دو دسته بانک‌های غیردولتی و بانک‌های خصوصی شده تقسیم می‌شوند.

براساس گزارش منتشر شده، حجم سپرده‌گذاری بانک‌های خصوصی در سال ۹۵ در بازار بین بانکی، حدود ۱۴۵۰ هزار میلیارد تومان بوده که ۴۷ درصد کل سپرده‌های این بازار را شامل می‌شود. این رقم با میانگین نرخ سود ۵۸/ ۱۹ درصد در سیستم بانکی سپرده‌گذاری شده است. در واقع ۶۸۵ هزار میلیارد از کل حجم سپرده‌گذاری شده در بازار بین بانکی، از سوی بانک‌های غیردولتی با میانگین نرخ ۱/ ۲۰ درصد و ۷۷۵ هزار میلیارد آن از سوی بانک‌های خصوصی شده با میانگین نرخ ۰۸/ ۱۸ درصد سپرده‌گذاری شده است. بانک‌های دولتی نیز ۵۲ درصد از کل سپرده‌گذاری انجام شده را به خود اختصاص داده‌اند. ۱۶۲۴ هزار میلیارد از حجم سپرده‌های بانکی از سوی بانک‌های دولتی با نرخ سود متوسط ۰۵/ ۱۸ درصد سپرده‌گذاری شده است.

ارقام گزارش شده نشان می‌دهد که میانگین نرخ سود سپرده‌گذاری در بانک‌های غیردولتی از سایر بانک‌ها بیشتر است. بر اساس این گزارش میانگین نرخ سودی که بانک‌های دولتی در بازار بین بانکی سپرده‌گذاری کرده‌اند، ۱/ ۲۰ درصد، موسسات اعتباری ۷۳/ ۱۹ درصد، بانک‌های خصوصی شده ۰۸/ ۱۸ درصد و بانک‌های دولتی ۰۵/ ۱۸درصد بوده است که به‌طور میانگین نرخ ۶۲/ ۱۸ درصد را برای کل سپرده‌ها ایجاد کرده است. با توجه به این گزارش، بانک‌های دولتی با کمترین میانگین نرخ سود بیشترین مقدار سپرده‌گذاری را در این بازار انجام داده‌اند.

از سوی دیگر، سهم سپرده‌پذیری بانک‌های خصوصی در سال ۹۵، حدود سه برابر بانک‌های دولتی و موسسات اعتباری گزارش شده است. از مبلغ ۳۰۹۶ هزار میلیارد تومان سپرده‌های شبکه بین بانکی، ۲۳۰۷ هزار میلیارد آن از سوی بانک‌های غیر دولتی و بانک‌های خصوصی شده جذب شده است که ۷۵ درصد کل سپرده‌ها را شامل می‌شود. بر اساس این گزارش، حجم سپرده‌پذیری بانک‌های غیر دولتی ۱۳۶۱ هزار میلیارد تومان با میانگین نرخ سود ۱۴/ ۱۹ درصد بوده است که ۴۴ درصد کل سپرده‌ها را شامل می‌شود. بانک‌های خصوصی شده نیز، ۹۴۷ هزار میلیارد تومان با نرخ متوسط ۶۲/ ۱۸ درصد را جذب کرده‌اند که سهم ۳۱ درصد از کل سپرده‌ها را شامل می‌شود. بنابراین بانک‌های غیر دولتی بیشترین سهم را در سپرده‌پذیری داشته‌اند. سهم بانک‌های دولتی از جذب کل سپرده‌های شبکه بین بانکی، ۲۴درصد و با میانگین نرخ سود ۰۶/ ۱۸ درصد گزارش شده است. براساس این گزارش، موسسات اعتباری ۵۲ هزار میلیارد تومان را با نرخ ۶/ ۱۹ درصد جذب کرده است.

در گزارش منتشر شده بانک مرکزی، آمار معاملات بازار بین بانکی به تفکیک ماه‌های سال و تعداد روزهای معامله شده در ماه گزارش شده است. بر اساس این گزارش در سال ۹۵، در میان ماه‌های سال گذشته، بیشترین مبلغ معاملات انجام شده در شهریورماه و معادل ۳۸۹ هزار میلیارد تومان بوده است. از سوی دیگر کمترین مبلغ ماهانه معاملات نیز در بهمن ماه رخ داده است. در واقع روند ماهانه مبلغ معاملات انجام شده نشان می‌دهد که معاملات ماهانه از فروردین ماه تا شهریور ماه روند صعودی داشته و پس از آن روند کاهشی به خود می‌گیرد و در بهمن ماه به کمترین مقدار خود می‌رسد. از سوی دیگر، نرخ ماهانه معاملات انجام شده در سال ۹۵، نشان می‌دهد که در بازه ۷/ ۱۷ درصد تا ۲۴/ ۱۹ درصد در نوسان بوده است. کمترین نرخ سود معاملات ماهانه به اردیبهشت ماه و بیشترین آن به اسفند ماه سال گذشته اختصاص داشته است.

مقایسه عملکرد بازار در سال 94 و 95

بر اساس گزارش منتشر شده، معاملات این بازار از ۲۲ هزار و ۹۷۵ فقره به ارزش ۲۱۷۱ هزار میلیارد تومان در سال ۹۴ به رقم ۳۱ هزار و ۴۰۳ فقره به ارزش ۳۰۹۶ هزار میلیارد تومان در سال ۹۵ رسیده است که به این ترتیب تعداد و ارزش معاملات به ترتیب ۷/ ۳۶ درصد و ۶/ ۴۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد داشته است. در مقابل نرخ مرجع معاملات از ۴۷/ ۲۴ درصد در سال ۹۴ به ۶۲/ ۱۸ درصد در سال ۹۵، رسیده که ۹/ ۲۳ واحد درصد کاهش را نشان می‌دهد.

مقایسه حجم معاملات و نرخ سود موزون در ماه‌های سال ۹۴ و ۹۵ نشان می‌دهد که حجم معاملات بین بانکی در سال ۹۴ تقریبا روندی صعودی داشته است. این در حالی است که در ۶ ماه نخست سال ۹۵ روند معاملات صعودی بوده و بعد از حجم معاملات کاسته می‌شود. به‌طوری که در ابتدای سال ۹۵، حجم معاملات رشد قابل توجهی به نسبت مشابه سال ۹۴ داشته است و رشد حجم معاملات در فروردین و اردیبهشت حدود ۱۱۷ درصد و ۲/ ۱۱۶ درصد بوده است. اما در ماه‌های پایانی سال، مانند بهمن و اسفند رشد حجم معاملات به نسبت ماه مشابه سال ۹۴ منفی ۸/ ۴۳ درصد و منفی ۳۲ درصد گزارش شده است. از سوی دیگر، روند ماهانه نرخ سود موزون در سال ۹۴ نشان می‌دهد که از ۳/ ۲۸ درصد در فروردین ماه به ۷۶/ ۱۸ درصد در اسفند ماه رسیده است. در واقع از مهر ماه سال ۹۴، روند نزولی نرخ سود بین بانکی شدت گرفته است. اما بررسی روند این نرخ در سال ۹۵ نشان می‌دهد که تنها در سه ماه اردیبهشت، خرداد و تیر به زیر ۱۸ درصد رسیده و پس از آن مجددا به بالای ۱۸ درصد بازگشته است و در ماه پایانی سال به بیشترین مقدار خود در سال یعنی ۲۴/ ۱۹ درصد رسیده است. ثابت ماندن نرخ سود در بازار بین بانکی و کاهش حجم در بازار بین بانکی نشان دهنده این موضوع است که تقاضا برای دریافت منابع بازار بین بانکی افزایش یافته است. در حقیقت مشکلات ترازنامه‌ای بانک‌ها باعث شده است که نسبت به سال قبل سپرده‌گذاری کمتری در بازار بین بانکی صورت بگیرد و به همین دلیل نرخ سود نیز در بازار بین بانکی در نیمه دوم سال ۱۳۹۵ روند صعودی داشته باشد.

عملکرد بانک مرکزی در بازار بین بانکی

براساس گزارش بانک مرکزی، بانک مرکزی در کل ۱۸ هزار میلیارد تومان در شبکه بانکی با میانگین نرخ ۴۱/ ۱۸ درصد سپرده‌گذاری کرده است. از این مبلغ، حدود ۶/ ۵ هزار میلیارد تومان آن را با نرخ ۲۱/ ۱۸ درصد در بانک‌های غیر دولتی، ۲/ ۱ هزار میلیارد تومان را با نرخ میانگین ۵۱/ ۱۸ درصد در بانک‌های خصوصی شده و ۳۰۰ میلیارد تومان آن را با نرخ ۱۸ درصد در بانک‌های دولتی سپرده‌گذاری کرده است. بنابراین، از کل مبلغ سپرده‌گذاری شده، ۰۸/ ۶۷ درصد آن در بانک‌های خصوصی شده، ۱۵/ ۳۱ درصد آن در بانک‌های غیر دولتی و ۶۷/ ۱ درصد آن در بانک‌های دولتی سپرده‌گذاری شده است. به این ترتیب بانک مرکزی بیشتر سرمایه خود را در بانک‌های خصوصی شده سرمایه‌گذاری کرده است.

جریان استقراضی در بازار بین بانکی