پنج مانع ترامپ در خروج از برجام

دنیای اقتصاد: با وجود آنکه ترامپ از زمان به قدرت رسیدنش تاکنون دوبار تایید کرده است که ایران به برجام پایبند بوده است، اما گزارش‌ها حکایت از آن دارند که او بار دوم با اکراه زیادی این کار را انجام داد و نمی‌خواست پایبندی ایران به برجام را تایید کند. تحلیلگران اما هشدار داده‌اند که ترامپ در تلاش برای خروج از برجام با ۵ مانع روبه‌رو خواهد شد و در برابر کنگره، نهادهای مالی، متحدان واشنگتن، رهبران سایر کشورهای جهان و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهد گرفت. این در شرایطی است که ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا هم دیروز نسبت به انزوای آمریکا در صورت خروج یک‌جانبه این کشور از برجام هشدار داد.

شادی آذری: یک سایت تحلیلی آمریکایی به نام «اسلیت» هشدار داده است در صورتی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا تصمیم بگیرد آمریکا را از توافق برجام خارج کند، روابطش با کنگره، مشاورانش، بانک‌ها و متحدان واشنگتن دچار بحران خواهد شد. در این تحلیل که به قلم «فرد کاپلان»، یکی از تحلیلگران لیبرال آمریکایی نوشته شده، هشدار داده شده است که ترامپ هنوز در جایگاهی است که دستاوردهای دیپلماتیک برجسته اوباما را نابود کند و به‌نظر می‌رسد بی‌هیچ دلیلی تنها به‌خاطر اینکه دلش می‌خواهد، قصد دارد از برجام خارج شود. در این تحلیل آمده است بخش اعظم عداوت او با برجام به دلیل سوءبرداشت او از این توافق است اما این سوءبرداشت ترامپ نمی‌تواند به این معنا باشد که آمریکا می‌تواند از تعهداتش در قبال این توافق سرباز زند. اما عداوت ترامپ با برجام می‌تواند آغازگر فرآیندی باشد که در آن کنگره آمریکا که اغلب اعضایش مخالف برجام هستند، به خروج از برجام رای دهد.

به دلیل آنکه برجام یک توافق چند ملیتی است و نه یک معاهده رسمی بین دو کشور، بنابراین کنگره آمریکا در جایگاه تصویب آن نیست اما کنگره آمریکا طرح بررسی توافق هسته‌ای ایران را تصویب کرده است که براساس آن رئیس‌جمهوری آمریکا هر ۹۰ روز یک بار باید تایید کند که ایران به مفاد توافق پایبند است و به بازرسان بین‌المللی اجازه بازرسی می‌دهد. اگر رئیس‌جمهوری این تاییدیه را امضا نکند، کنگره ۶۰ روز برای وضع مجدد تحریم‌ها وقت خواهد داشت. ترامپ از زمان به قدرت رسیدنش تا کنون دوبار تایید کرده است که ایران به برجام پایبند بوده اما بار دوم که در روز ۱۷ ژوئیه بود، با اکراه این موضوع را تایید کرد. در نشریه نیویورک‌تایمز آمده است که ترامپ ۵۵ دقیقه از جلسه طولانی با مشاوران امنیت ملی خود را به غرولند در این باره اختصاص داد که «نمی خواهد» این تاییدیه را امضا کند اما چاره دیگری نداشت جز اینکه پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید کند. زیرا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا همگی موافق بودند که ایران به این توافق پایبند بوده و اجازه دسترسی کامل بازرسان به تاسیسات خود را داده است.

ترامپ در پایان آن جلسه گفته بود که نمی‌خواهد هر ۹۰ روز یک‌بار این توافق را تایید کند. او به روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گفته بود: اگر دست من بود همان ۱۸۰ روز قبل اعلام می‌کردم که آنها به این توافق پایبند نبوده‌اند. اسلیت در این تحلیل نوشت: نکته این است که ترامپ کاری به این موضوع ندارد که ایران واقعا به مفاد برجام پایبند است یا نه. این موضوع برای او مهم نیست. ۱۸۰ روز پیش هم ایران به مفاد برجام پایبند بود اما اگر دست ترامپ بود، خودش گفت: «اعلام می‌کردم که ایران پایبند نیست.» او بدون توجه به حقایق این‌کار را می‌کرد و حالا انتظار می‌رود در روز ۱۶ اکتبر که زمان بازبینی بعدی است، اعلام کند که ایران پایبند نبوده است. بنا به تحلیل اسلیت، ترامپ مانند روشی که در بسیاری از موضوعات دیگر به‌کار می‌گیرد، ابتدا خود اقدام به ساخت حقیقت می‌کند و بعد هیچ اشکالی در آن نمی‌بیند. اگر او اعلام کند که ایران به برجام پایبند نبوده است یا حتی اگر صرفا از تایید پایبندی ایران سرباززند، موضوع اعمال دوباره تحریم‌ها به کنگره محول می‌شود، کنگره‌ای که اکثریت جمهوری‌خواه آن هرگز با برجام موافق نبوده است و دلیل آن تا حدود زیادی به این واقعیت مربوط می‌شود که برجام یک دستاورد برجسته باراک اوباما بوده است. ترامپ بار دیگر در هفته گذشته اعلام کرد که برجام «بدترین توافقی است که تاکنون انجام شده.» به گزارش «ایرنا» اسلیت نوشت: اگر ترامپ در ماه اکتبر پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکند، آیا به معنای آن است که این توافق به پایان رسیده است؟ نه لزوما. اول اینکه کنگره شاید به اعمال دوباره تحریم‌ها علیه ایران رای ندهد. بسیاری از شرکت‌های آمریکایی به‌خصوص شرکت‌های هواپیمایی تجارت با ایران را شروع کرده‌اند و علیه قطع این روابط تجاری لابی خواهند کرد، مخصوصا از این جهت که رقبای خارجی آنها از این وضعیت (قطع روابط) سود خواهند برد.

دلیل دیگری که شاید کنگره با ترامپ همراه نشود این است که کشورهای دیگری که توافق با ایران را امضا کرده‌اند احتمالا پشت‌سر ترامپ قرار نمی‌گیرند و تحریم‌هایی علیه ایران وضع نمی‌کنند. ترامپ شاید دستور بدهد بانک‌های آمریکایی از همکاری با سایر شرکت‌های خارجی که به نقض تحریم‌ها ادامه می‌دهند، امتناع کنند. اما این اقدام با مقاومت گسترده نهادهای مالی مواجه می‌شود، مخصوصا اگر ایران به توافق هسته‌ای پایبند باشد.

اگر سایر کشورها با ترامپ همراه شوند و اگر تحریم‌ها دوباره وضع شود، در آن صورت ایران احتمالا برنامه هسته‌ای خود را از سر خواهد گرفت. در چنین شرایطی، بسیاری از رهبران دنیا ایران را مقصر نمی‌دانند بلکه ایالات‌متحده را مقصر محسوب خواهند کرد. کاپلان در این تحلیل خود هشدار داد: اگر ترامپ از احساسات خود تبعیت کند، بحران وسیعی - با کنگره، مشاورانش، کسب‌وکارها، بانک‌ها و متحدان آمریکا - ایجاد خواهد کرد؛ فقط به این دلیل ساده که از ایران، موفقیت‌های باراک اوباما یا چیزهای پیچیده‌ای که درک نمی‌کند، خوشش نمی‌آید. این بحث در شرایطی مطرح شده است که ریچارد هاس، رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا خروج از توافق هسته‌ای را یک خطای راهبردی توصیف کرده که موجب منزوی شدن آمریکا خواهد شد.

به گزارش «ایسنا»، ریچارد هاس، با انتشار پیامی در صفحه توییتر خود تاکید کرد: خروج از توافق هسته‌ای یک خطای راهبردی است که آمریکا را منزوی و بحرانی غیرموجه با ایران ایجاد خواهد کرد، درحالی‌که آمریکا باید روی کره‌شمالی متمرکز باشد. دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا بارها با انتقاد از توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ مبنی بر اینکه این توافق امتیازات زیادی را به ایران می‌دهد، گفته است که آن را توافقی وحشتناک می‌داند و آمریکا باید از آن خارج شود. اما دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای تاکید می‌کنند که این یک توافق چندجانبه و مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل است و هیچ‌یک از طرف‌ها نمی‌توانند به‌طور یکجانبه از آن خارج شوند.

پیش از این نیز سایت اسلیت در تحلیل دیگری به نقل از جفری لویس، کارشناس مسائل هسته‌ای دانشکده میدل‌بری، هشدار داده بود در صورتی که اتحاد کشورهای مذاکره‌کننده با ایران از بین برود، همه حفظ و حراست‌هایی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این توافق انجام داده از بین خواهد رفت، دسترسی این آژانس به فعالیت‌های اتمی ایران قطع خواهد شد و ایران می‌تواند ادعا کند که این آژانس دیگر در جایگاهی نیست که بخواهد ماهیت صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را محک بزند.