تحریم‌های «سنا» نشانگر استیصال آمریکا

حمید بعیدی‌نژاد
سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن

مجلس سنای آمریکا روز گذشته بعد از چند هفته مذاکرات فشرده با اکثریت نزدیک به‌اتفاق آراء لایحه تشدید تحریم‌های ایران را به تصویب رساند. مهم‌ترین محورهای این لایحه علیه ایران عبارتند از:

١- متعهد کردن دولت آمریکا به مسدود کردن حساب‌های بانکی و ممنوعیت سفر شخصیت‌های حقیقی و حقوقی که در توسعه برنامه موشکی ایران برای حمل سلاح‌های هسته‌ای و دیگر سلاح‌های کشتارجمعی مشارکت دارند. ٢- متعهد کردن دولت آمریکا به تحریم اشخاص حقیقی و حقوقی که مرتکب نقض فاحش حقوق بشر در ایران می‌شوند، ٣- تحریم سپاه پاسداران و سپاه قدس که به اقدامات برهم زننده ثبات در منطقه دست می‌زنند و ٤- متعهد کردن دولت آمریکا به اعمال تحریم‌های موجود در قطعنامه‌های شورای امنیت پیرامون فروش و انتقال سلاح‌های متعارف پیشرفته به ایران و تحریم کسانی که این تحریم‌ها را نقض کنند. جدیدترین این موارد، تحریم سپاه و نیروی قدس است که نشان‌دهنده استیصال و بغض و کینه آمریکا از شکست سیاست خود و متحدانش در منطقه است.

سناتور کورکر به همراه برخی دیگر از سناتورهای تنظیم‌کننده این لایحه ادعا کردند که این لایحه به نحوی نوشته‌شده است که با متن برجام انطباق داشته و با تعهدات آمریکا در برجام تعارضی نداشته باشد.

اما تحولاتی در آخرین روزهای منتج به تصویب این لایحه به وقوع پیوست که ابعاد جدیدی به این لایحه اضافه کرد و حتی نقطه تمرکز این لایحه را از بحث تحریم ایران به بحث تحریم روسیه تغییر داد به‌طوری‌که موضوع تحریم ایران در این لایحه کاملا تحت‌الشعاع تحریم‌های گسترده روسیه قرار گرفت. مهم‌ترین امری که در این میان به‌وقوع پیوست به تفاهم رسیدن دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه به وارد کردن موضوع تحریم روسیه به علت اتهام دخالت‌های اخیر این کشور در کارزار انتخاباتی آمریکا در این لایحه بود. در حالی که سنا می‌توانست تحریم‌های روسیه را در قالب یک لایحه مستقل جدید وضع کند، فرآیند مذاکرات دو حزب به اینجا رسید که تحریم‌های روسیه نیز در همین لایحه درج شوند. مهم‌ترین دلیل این کار فشار حزب دموکرات بود که وضع تحریم‌های ایران را که مورد اشتیاق حزب جمهوری‌خواه بود به وضع تحریم‌های روسیه گره زد و اعلام کرد که اگر به حمایت دموکرات‌ها برای تحریم ایران علاقه‌مند هستند، باید به‌موازات آن تحریم‌های روسیه نیز همزمان در همین لایحه مورد تصویب قرار بگیرند. این در حالی بود که وزیر خارجه آمریکا با حضور در سنا نگرانی جدی دولت از ورود سنا به بحث تحریم‌های روسیه را اعلام کرده بود. دولت آمریکا صراحتا اعلام کرده بود که اقدامات سنا نباید فرآیند گفت‌وگو میان آمریکا و روسیه برای رفع اختلافات را تضعیف کند اما این دقیقا کاری است که این لایحه انجام می‌دهد. این لایحه با شدیدترین عبارت‌بندی‌ها اقدامات روسیه در انتخابات آمریکا، در اوکراین و منطقه خاورمیانه را محکوم کرده و تحریم‌های بسیار سنگینی را به‌ویژه علیه بخش انرژی روسیه تحمیل می‌کند که به گفته کارشناسان، پروژه‌های بسیار مهم مدنظر روسیه در کشف ذخایر جدید انرژی در مناطق ویژه یخبندان و همچنین تولید نفت شیل در این کشور را که قرار بود با سرمایه‌گذاری هنگفت و فناوری‌های مدرن کمپانی‌های بزرگ نفتی غربی انجام شوند را تا سال‌ها عقب می‌اندازد. ضمن آنکه وضع تحریم‌های سنگین علیه روسیه در بخش سرمایه‌گذاری در بخش انرژی دارای تاثیرات فراملی نیز هست و مشخصا این تحریم‌ها شرکت‌های اروپایی را هم دربرمی‌گیرد.

بر این اساس لایحه سنا با وارد شدن بحث تحریم روسیه عملا به لایحه‌ای ضدترامپ تبدیل شد. در اقدامی مقابله‌جویانه با ترامپ، سنا حتی تصمیم به لغو تحریم‌های علیه روسیه در این لایحه در آینده را نیز از اختیار رئیس‌جمهوری خارج کرده و این تصمیم را به سنای آمریکا محول کرده است. با این بند و با توجه به روند تحولات سیاسی آمریکا امکان لغو تحریم‌ها علیه روسیه عملا بسیار ضعیف خواهد بود.

اقدام دیگری که باز جهت‌گیری مقابله‌جویانه این مصوبه سنا با دولت ترامپ را نشان می‌دهد، حمایت قاطع سنا با یک‌صد رأی تمامی سناتورها از اضافه کردن اصلاحیه پیشنهادی دیگری در این لایحه درخصوص اعلام حمایت آمریکا از اصل بنیادین ناتو در حمایت‌های متقابل نظامی در میان اعضای ناتو است که ناظر بر این است که حمله به یک کشور عضو ناتو حمله به دیگر اعضای ناتو تلقی شود. این اصلاحیه در پاسخ به سیاست مبهم ترامپ اتخاذ شد که در اقدامی نادر در اجلاس اخیر سران ناتو از بیان تعهد دوباره آمریکا به دفاع دسته جمعی اعضای ناتو از یکدیگر در برابر حمله خارجی طفره رفته بود.

حال ترامپ با شرایط بسیار دشواری مواجه شده است. شکی نیست که اجرای این لایحه به همین شکل که تصویب ‌شده است روابط ناپایدار فعلی آمریکا و روسیه را وارد یک دوره تنش می‌سازد. روسیه پس از تصویب این لایحه اعلام کرد که در صورت تبدیل‌شدن این لایحه به قانون، قطعا اقدامات متقابلی را علیه آمریکا وضع خواهد کرد. بر این اساس اگر ترامپ موفق به مدیریت این شرایط نشود، روابط آمریکا با روسیه به سطح تنش‌آمیزی خواهد رسید و دولت او را با بحرانی جدی مواجه خواهد کرد، اما بدون‌شک این اقدام سنا پاسخی به شرایط سیاسی داخلی آمریکاست و می‌توان آن‌را به تلاش مجلس سنا جهت پیگیری پرونده اتهام ارتباط نظام‌یافته مقامات وابسته به ترامپ با روسیه نیز مرتبط دانست.

حال لایحه سنا برای تصویب باید به مجلس نمایندگان برود و در صورت تصویب باید به امضای رئیس‌جمهوری آمریکا نیز برسد. رئیس‌جمهوری البته در صورت مخالفت می‌تواند لایحه را وتو کند اما از همین الان اعضای سنا ترامپ را از وتوی این لایحه بر حذر داشته‌اند و با توجه به حمایت بالایی که این لایحه در میان سناتورها دارد تهدید کرده‌اند که سنا از قدرت کافی برای نقض وتوی رئیس‌جمهور برخوردار است و حتما هم این کار را خواهد کرد. با وضعیتی که به‌وجود آمده است، رئیس‌جمهوری آمریکا در وضعیت بسیار دشواری قرارگرفته است و قطعا امضای لایحه از سوی او نیز وی را از این شرایط سخت نجات نخواهد داد چراکه با دست خود روابط آمریکا با روسیه را به بحرانی فرومی‌برد که باعث خواهد شد این کشور را در مسیر تقابلی با روسیه قرار دهد و شرایط بسیار بغرنجی را در سیاست خارجی آمریکا به‌ویژه در مباحث منطقه‌ای برای این کشور رقم بزند.