روز انتخاب رئیس‌قوه مقننه

زینب موسوی: عیار فراکسیون‌های پارلمان دهم، امروز با انتخابات هیات‌رئیسه دوم مجلس عیان می‌شود. این همان موعدی است که سه فراکسیون ولایت (اصولگرایان)، امید (اصلاح‌طلبان) و مستقلین ولایی، وزن واقعی خود را پس از زورآزمایی‌های یک ساله در پارلمان می‌شناسند. آنچه این سه، امروز در جریان انتخابات هیات‌رئیسه دومین سال‌کاری پارلمان به‌دست می‌آورند، از یکسو محصول اقداماتی است که در طول یک سال اخیر برای افزایش توانایی و قدرت فراکسیونی به کار بسته‌اند و از سوی دیگر می‌توان آن را حاصل چانه‌زنی و لابی‌گری در طول دو هفته اخیر دانست.

بر این اساس اصلی‌ترین محور لابی‌گری‌هایی که در روزهای گذشته، تا اظهار نظرهای ضد‌ونقیض و حتی مشاجرات میان نمایندگان نیز پیش رفت، «تصاحب بیشترین جایگاه از ارکان هیات‌رئیسه مجلس» با تاکید بر ارکان میانی به‌ویژه جایگاه نواب رئیس بوده است. به‌نظر می‌رسد مجلسی‌ها تکلیف کرسی ریاست امسال پارلمان را تا حد زیادی روشن می‌دانستند که ترجیح را بر چانه‌زنی برای نواب رئیس قرار دادند؛ از آن منظر که یک سال پیش - درحالی‌که اصلاح‌طلبان مجلس، امید‌ها برای کرسی ریاست داشتند- اصولگرایان معتدل که قرار گرفتن نامشان در فهرست امید (اصلاح‌طلبان) پلی برای ورودشان به بهارستان شد، در انتخابات هیات‌رئیسه موقت، به جای نام محمدرضا عارف، نام علی لاریجانی را بر برگ رای خود نوشتند و عارف با ۱۰۳ رای ترجیح داد برای انتخابات هیات‌رئیسه دائم نامزد نشود. از همان زمان قابل پیش‌بینی بود که اصولگرایان معتدل که با عنوان حامیان دولت یا مستقلین، با حضور در فهرست امید راه به بهارستان یافتند، در جرگه آرای شناور پارلمان قرار خواهند گرفت و چانه‌زنی‌ها بیش از همه باید با نمایندگانی از این دست صورت گیرد.

از سوی دیگر، حالا که اصولگرایان نزدیک به جبهه پایداری در فراکسیونی با عنوان «ولایت» جای گرفته‌اند، نامزدی برای کرسی ریاست در حد و اندازه علی لاریجانی ندارند. آنها که به‌تنهایی قادر به اعلام گزینه‌ای رای‌آور برای ریاست مجلس نیستند، بر سر ادامه ریاست علی لاریجانی توافق درون‌فراکسیونی کردند. طبیعی است که شکست اصولگرایان در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم، این طیف را در مجلس به تلاش گسترده برای کسب بیشترین ارکان هیات‌رئیسه پارلمان وا دارد چه آنکه این گروه با از دست دادن قوه‌مجریه حالا برای افزایش قدرت چانه‌زنی در ارکان حکومت نیازمند کرسی‌های بیشتری از هیات‌رئیسه پارلمان هستند. فراکسیون مستقلین نیز از منظر رویکردی اصلی‌ترین حامی علی لاریجانی برای ریاست پارلمان است و با توجه به نزدیکی به لاریجانی، تکیه زدن او بر کرسی ریاست، بزرگ‌ترین برد این فراکسیون به شمار می‌آید. در نهایت فراکسیون امید نیز چالشی برای تغییر ریاست مجلس مطرح نکرده و به‌نظر بر سر تداوم ریاست علی لاریجانی بر پارلمان با سایر فراکسیون‌ها همسو است. توافق فراکسیون‌ها بر سر ریاست علی لاریجانی موضوعی است که دو روز است مشخص شده و به‌نظر در این باره چالشی میان فراکسیون‌ها وجود ندارد.

جدال بر سر کرسی نواب

بر این اساس کرسی نواب رئیس مجلس، مهم‌ترین نقطه رقابت در انتخابات امروز خواهد بود. هرچند، چند روزی است نام مسعود پزشکیان، نایب رئیس فعلی مجلس به‌عنوان یکی از نامزدهای ریاست پارلمان در سال دوم مطرح شده اما خود او دیروز در گفت‌وگو با چند خبرگزاری ازجمله تسنیم و باشگاه خبرنگاران جوان، این موضوع را رد کرد. از سوی دیگر، در دقیقه ۹۰ رایزنی‌ها، به‌نظر توافقاتی بر سر حفظ نواب فعلی ریاست مجلس به‌وجود آمد؛ موضوعی که پیش از این یکی از چالشی‌ترین موضوعات میان سه فراکسیون بود و حالا بر اساس آنچه مهرداد لاهوتی سخنگوی فراکسیون مستقلین در جمع خبرنگاران عنوان کرد، نظر این فراکسیون نیز بر آن است که ترکیب رئیس و نواب رئیس به شکل موجود یعنی با حضور مسعود پزشکیان و علی مطهری باقی بماند. فارغ از رقابت‌هایی که این روزها میان فراکسیون‌ها بر سر کرسی‌های نایب رئیسی مطرح بود، موضوعی دیگر در این باره جدال فراکسیونی به پا کرد. ماجرای تلاش‌ها برای حذف شخص علی مطهری از نایب رئیسی پارلمان آتش این جدال را برافروخت و به‌نظر بیش از همه فراکسیون اصولگرایان (ولایت) این خواسته را برای ائتلاف با مستقلین مطرح کرده بودند. در این میان پای دولتی‌ها هم به این ماجرا باز شد؛ برخی نمایندگان از دخالت برخی وزرا ازجمله محمود واعظی وزیر ارتباطات در انتخابات هیات‌رئیسه مجلس در تلاش برای حذف مطهری از نایب رئیسی می‌خواندند، انتقاد کردند. اما ساعاتی بعد واعظی در اینستاگرامش این موضوع را تکذیب کرد. دیروز هم این وزیر کابینه که از اعضای حزب اعتدال و توسعه است، در گفت‌وگو با «ایرنا» از نمایندگان خواست با رای مثبت خود تداوم حضور علی مطهری در جایگاه نایب رئیسی مجلس را فراهم کنند.

البته علی مطهری دیروز تعیین تکلیف برای نامزدی‌اش را به امروز موکول کرد. او به خبرگزاری تسنیم گفت که فراکسیون‌های مجلس در حال رایزنی برای تهیه لیست اعضای هیات‌رئیسه پارلمان هستند. پیش از این پیشنهاد فراکسیون امید ترکیب سه نفر از فراکسیون ولایت و سه نفر از فراکسیون مستقلین و سه نفر از فراکسیون امید برای ارکان هیات‌رئیسه بوده است. دیروز لاهوتی هم بر این پیشنهاد تاکید کرده و این می‌تواند تایید این مدل از سوی فراکسیون مستقلین تلقی شود. بر این اساس می‌توان بر ائتلاف ضمنی اعلام نشده از سوی امیدی‌ها و مستقلین که آرای شناور مجلس دهم هستند امیدوار بود؛ فراکسیونی که با این مدل، علاوه‌بر کرسی ریاست، سه نامزد برای ۳ جایگاه دیگر هیات‌رئیسه خواهد داشت. امیدی‌ها هم بر اساس این مدل می‌توانند به دو کرسی نایب رئیسی و نیز سه جایگاه دیگر هیات‌رئیسه امیدوار باشند. به‌نظر می‌رسد این ترکیب، توزیعی عادلانه بر مبنای وزن فراکسیون‌ها از منظر تعداد اعضا باشد. هرچند کرسی ریاست مجلس به‌تنهایی در حد و اندازه‌ای است که به‌دست آوردن آن، برد بزرگی برای یک فراکسیون خواهد بود؛ زیرا شأن این کرسی در اندازه روسای دو قوه‌مجریه و قضائیه است.

با این حال اعلام نامزدی حمیدرضا حاجی‌بابایی و عبدالرضا مصری برای تصدی پست نواب رئیس از سوی فراکسیون ولایت، نشان می‌دهد اصولگرایان نزدیک به جبهه پایداری نتوانستند مستقلین پارلمان را با خود همسو کنند. با این همه، نباید از این سوال غافل شد که نمایندگان تا چه اندازه فراکسیونی عمل می‌کنند؟ آیا تعداد اعضای نمایندگان در سه فراکسیون اصولگرایان (ولایت)، مستقلین (مستقلین ولایی) و اصلاح‌طلبان (امید)، مشخص می‌کند چه تعداد از جایگاه‌های هیات‌رئیسه پارلمان به هرکدام از این فراکسیون‌ها تعلق می‌گیرد؟ یا آنکه در این میان، آرای نمایندگان بیش از آنکه بر رای فراکسیونی استوار باشد، بر اساس ارتباطات فردی و اعتماد به چهره‌ها و فارغ از دغدغه‌های فراکسیونی رقم می‌خورد؛ موضوعی که نشان می‌دهد نمایندگان تا کجا به‌نظر فراکسیون‌های متبوعشان پایبندند.