دنیای اقتصاد: نشست تخصصی با موضوع «۱۰۰ روز ریاست‌جمهوری ترامپ، سیاست خارجی آمریکا نسبت به خاورمیانه و ایران» عصر روز یکشنبه در سالن همایش‌های پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار شد. به گزارش «ایلنا» این نشست تخصصی با حضور دکتر ناصر هادیان، دکتر محمدکاظم سجادپور، دکتر محمد جمشیدی و دکتر کیهان برزگر، چهارتن از کارشناسان مسائل آمریکا برگزار شد.

استراتژی ترامپ

ناصر هادیان به‌عنوان اولین سخنران در بررسی سیاست‌ها و راهبردهای ترامپ و تیم وی گفت: «باید به این نکته توجه داشته باشیم که تنها ۱۰۰ روز از ورود ترامپ به کاخ‌ سفید گذشته است و نمی‌توانیم انتظار تدوین سیاست‌ خارجی مدون و تعیین دکترین نظامی مشخص از ترامپ و تیم او را داشته باشیم. برای مثال در مورد ایران یا سوریه و به‌طور کلی جغرافیای غرب‌ آسیا حداقل ۶ ماه زمان لازم است تا مشخص شود چه راهبرد و استراتژی ترسیم خواهد شد. از این جهت در حالت فعلی تمامی سیاست‌ها در حال بررسی است و باید زمان بیشتری سپری شود.» این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه بخشی از سیاست‌های آمریکا در حوزه تصمیم‌گیری از سوی حاکمیت طرح‌ریزی و اجرا می‌شود و رئیس‌جمهوری توان تغییر در آن را ندارد، ادامه داد: «ترامپ و به‌طور کلی رئیس‌جمهوری آمریکا در مورد اجرای برخی از سیاست‌ها دارای اختیارات است. مثلاً درخصوص برقراری منطقه پرواز ممنوع، آزمایش مادر بمب‌ها در ولایت ننگرهار افغانستان یا شلیک موشک به پایگاه هوایی‌الشعیرات واقع در استان حمص سوریه مجوزهایی در اختیار وی قرار دارد اما نمی‌توان این عملکرد را یک تصمیم استراتژیک قلمداد کرد و باید آن را یک تصمیم تاکتیکی دانست که از اختیارات رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده است.»

هادیان در پایان با اشاره به اینکه ترامپ در حالت کنونی درصدد است تا نشان دهد تفاوت‌های زیادی نسبت به اوباما دارد، تاکید کرد: «از نگاهی دیگر او به‌دنبال این است تا به افکار عمومی داخل و خارج آمریکا این پیام را مخابره کند که توانسته است به شعارهای انتخاباتی خود جامه عمل بپوشاند. در این بین باید توجه داشته باشیم که اتاق فکر و تیم ترامپ همچنان ناقص است؛ این در حالی است که اوباما پس از ورود به کاخ سفید کابینه و کادر تصمیم‌گیری خود را کامل کرده بود. از این جهت نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که در وضعیت فعلی شاهد تغییرات راهبردی و اساسی در آمریکا باشیم، بلکه تمامی این رویدادها تاکتیکی قلمداد می‌شود و حتی برخی از آنها در راستای نمایش قدرت عملیاتی می‌شوند.»

نگاه به خاورمیانه

سیدمحمدکاظم سجادپور، رئیس جدید مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه به‌عنوان دومین سخنران در نشست «۱۰۰ روز ریاست‌جمهوری ترامپ، سیاست خارجی آمریکا نسبت به خاورمیانه و ایران» گفت: «در مورد ترامپ صحبت کردن مقداری سخت است. چراکه در تاریخ آمریکا کمتر کسی مانند وی به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده برگزیده شده بود.» وی ادامه داد: «درخصوص سیاست خارجی ترامپ در خاورمیانه هم همین طور است. سیاست خارجی آمریکا و ساختارهای آن به نوعی است که ما شاهد استمرار سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه خواهیم بود. البته تمرکزهای سیاست خارجی آمریکا تغییر پیدا کرده است ولی نگاه ترامپ و به عبارت دیگر آمریکا همچنان به خاورمیانه است. اما درباره شخصیت خاص ترامپ دچار ابهام هستیم و نمی‌توانیم روند کاری وی را به صورت صحیح ببینیم. حتی چارچوب و مبانی کاری وی هم مشخص نیست.

به هر جهت باید بگویم که اگر کسی از ترامپ انتظار یک چارچوب مشخص از سیاست خارجی را دارد، کاملا در اشتباه است. چراکه اکنون نظامیان و طیف‌های منتسب به آنها روی کار آمده‌اند و همچنان شاهد هستیم که برخی از پست‌های وزارت خارجه آمریکا بدون سرپرست است.» سجادپور همچنین گفت در زمانی که رئیس‌جمهوری در سیاست خارجی تسلط ندارد، بدون تردید اطرافیان نقش بیشتری ایفا می‌کنند. در حالت فعلی مشخص شده که تیم ترامپ تا حدودی به خاورمیانه نگاه دیگری دارد و در این خصوص چند پرونده از جمله عراق، افغانستان، ایران، ترکیه، معادله کردی و ... مطرح است. او با اشاره به این موضوع که سخنان ترامپ کاملا با آنچه در ایام انتخابات گفته بود، تفاوت دارد، افزود از این جهت با شرایط نوینی روبه‌رو هستیم که با نوعی واگرایی و بلا تکلیفی همراه است.

اصلاح برجام

محمد جمشیدی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران از دیگر سخنرانان این نشست بود که محور سخنرانی‌اش به بحث «ترامپ و برجام» مربوط می‌شد. جمشیدی درباره سیاست‌های ترامپ در قبال برجام گفت: «سیاست آمریکا در مورد ایران در سه محور خلاصه می‌شود؛ برجام، خاورمیانه و داخل ایران. در مورد برجام نگاه آمریکا همچنان استراتژیک است. در واقع اراده آمریکا، نقض کامل برجام نیست اما به هر حال یک استراتژی خاصی در این میان وجود دارد.» به گفته این استاد دانشگاه، تثبیت قدرت‌های منطقه‌ای موافق یکی دیگر از سناریوهای آمریکا است. چرا که آنها معتقد هستند باید قدرتی همسو را تقویت کنند تا بتوانند سیاست‌های خود را به نتیجه برسانند. جمشیدی ادامه داد: «در دولت ترامپ توجیه منطقه‌ای وارد خواهد شد در صورتی که اوباما بحث توجیه فنی را مطرح می‌کرد.»

جمشیدی با اشاره به این موضوع که تیم ترامپ بیشتر از خود وی نافذ است، افزود: «برجام در نگاه ترامپ با اوباما تفاوت دارد. نتیجه‌ای که در این بین گرفته می‌شود این است که ترامپ نگاه جامعی ندارد و حتی اصطلاح روح برجام از سوی ترامپ تاکید نشد و تنها یک بحث شکلی مطرح است.»

راهکار نظامی

این استاد دانشگاه با تبیین نگاه دولت ترامپ نسبت به ایران گفت از نگاه دولت جدید واشنگتن، توافق برجام در راستای دستیابی به یک ایران غیرهسته‌ای شکست خورده، رفتار ایران تهاجمی‌تر شده، ایران مسوول همه منازعات منطقه‌ای است بنابراین آنها معتقدند که باید به ایران یک نگاه جامع داشت و همه تهدیدهای ایران را با هم نگاه کرد. جمشیدی همچنین به این موضوع اشاره کرد که آمریکای ترامپ در حال بازنگری سیاست کلی خود در قبال ایران است که از جمله محورهای این استراتژی به عقب راندن ایران از منطقه و تشدید فشار و عدم تمدید تعلیق تحریم‌ها اشاره کرد. اما این کارشناس مسائل آمریکا در عین حال تاکید کرد که ترامپ در قبال ایران راهبرد جنگ و نظامی در نظر ندارد.

ترامپ ظرفیت نزدیک شدن به روسیه برای محدود کردن ایران را ندارد

کیهان برزگر، رئیس مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه و مدیر این نشست به‌عنوان آخرین سخنران با موضوع «ترامپ و داعش» به بررسی نگاه ترامپ درخصوص داعش و راهبرد آمریکا در این باره پرداخت و گفت: «ائتلاف آمریکایی در برابر ائتلاف مقابل قرار دارد که قوی‌تر از آمریکاست و نقطه تمرکز آن نقطه امنیت ملی است که باعث مصمم شدن و تداوم در مقابله با این مساله است. مساله دوم، عدم ظرفیت آمریکا در همکاری با ائتلاف مقابل است که شامل رایزنی با روسیه می‌شود ولی نبود ظرفیت لازم نزد آمریکا مانع از این امر خواهد شد، چرا که ایران و روسیه در منطقه‌ای واقع شده‌اند که محل حضور گروه‌های تروریستی است و همین امر مانع از جدایی ایران و روسیه و توفیق آمریکا خواهد شد.»

درواقع به گفته این استاد دانشگاه، ترامپ ظرفیت نزدیک شدن به روسیه برای محدود کردن ایران را ندارد و ترامپ و پوتین علیه ایران همکاری نخواهند کرد. او ادامه داد: «مساله مهم دیگر، مخالفت جمهوری اسلامی ایران است که ایران و آمریکا به صورت مستقل به تعریف از این موضوع می‌پردازند و به‌رغم تلاش آمریکا برای جلوگیری از مذاکرات منطقه‌ای با ایران، توفیقی در این امر نداشته و ایران هنوز چنین امتیازی به آمریکا نداده است.» برزگر ادامه داد: «محور چهارم، عدم توانایی آمریکا در بسیج شبکه‌های مردمی محلی در مقابله با تروریسم است که بر خلاف آمریکا، ایران در این امر موفق بوده است.» وی با تاکید بر اینکه جلب همکاری دیگر کشورهای منطقه در مبارزه با تروریسم برای ایران یک نقطه مثبت خواهد بود، گفت که تمرکز سیاست خارجی ایران در مبارزه با تروریسم است و باید این سیاست دو‌جنبه‌ای باشد.