نگرانی اعراب از اختلاف دیدگاه آمریکا و اروپا برسر ایران

دنیای اقتصاد: اگرچه اظهارات دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا علیه ایران و برجسته کردن تهدیدات منطقه‌ای آن توانسته است امیدواری شیوخ عربی خلیج‌فارس به اعمال فشارهای جدید پس از سال‌ها سیاست کج‌دار و مریز باراک اوباما را به خود جلب کند، اما همزمان این رویکرد منجر به اختلاف نظر در نگاه مقامات آمریکا و اروپا به ایران شده است، تا جایی که در دو سال اخیر شاهد گسترش روابط تهران با اتحادیه اروپا هستیم. در این باره وزیر خارجه بحرین، ایران را دشمن مشترک آمریکا و بحرین خوانده و مدعی شده است که رئیس‌جمهور فعلی آمریکا بهتر از باراک اوباما منطقه و تهدیدهای ایران را درک می‌کند. همزمان؛ انور قرقاش مشاور وزیر خارجه امارات متحده عربی نیز در اظهارنظری پرده از اختلافات آمریکا و اروپا در برخورد با ایران برداشته و گفته است موضع آمریکا و اتحادیه اروپا در باره ایران متفاوت است.

به گزارش «ایسنا» شیخ خالد بن احمد آل‌خلیفه در گفت‌وگو با خبرگزاری «رویترز» در دفتر کار خود در منامه، مدعی شد: «ما شاهد درک بهتری از سوی کاخ سفید درباره تهدیدهایی که اینجا با آنها مواجهیم و به‌ویژه تهدیدهای ایران هستیم. آمریکایی‌ها در چند سال اخیر از سیاستی پیروی می‌کردند که ما فکر می‌کنیم بهتر بود آن را اصلاح کنند و ما به آنها درباره اصلاح آن مشورت دادیم.» در همین خصوص شیخ خالد بن احمد آل‌خلیفه ماه گذشته در واشنگتن با رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا دیدار کرد. پادشاه بحرین نیز در نوامبر سال گذشته و پس از پیروزی ترامپ با مقامات ارشد آمریکا تلفنی صحبت کرد. بحرین یکی از کشورهایی است که همگام با عربستان سعودی، بیشترین نقش را در راهبرد ایران هراسی در منطقه داشته و بارها ناخرسندی خود را از آنچه سیاست‌های یک بام و دوهوای آمریکایی‌ها در ارتباط با ایران عنوان می‌کنند، اعلام کرده است. به‌نظر می‌رسد مقامات منامه امیدوارند رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه آمریکا، سیاست تردید در برابر ایران را کنار گذاشته و یک سیاست سختگیرانه به‌خصوص درباره آنچه تهدیدات منطقه‌ای ایران پنداشته می‌شود، اتخاذ کند.

این ادعاها در حالی مطرح می‌شوند که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است، اساسا نیازی به دخالت در امور داخلی دیگر کشورها ندارد و همواره به حس همجواری، احترام به حق حاکمیت دولت‌ها و عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها به‌عنوان اصول و قواعد مسلم و منطبق با قانون اساسی کشور و تمامی موازین بین‌المللی پایبند است.

تفاوت در موضع آمریکا و اروپا

همزمان با اظهارات وزیر خارجه بحرین، وزیر مشاور در امور خارجه امارات متحده عربی نیز با بیان اینکه موضع آمریکا و اتحادیه اروپا درباره ایران متفاوت است، گفت: «آمریکا ایران را دخالت‌کننده در امور دیگر کشورها و عامل ناامنی می‌داند، اما موضع اتحادیه اروپا در رابطه با ایران متغیر و دارای نوسان است.» انور قرقاش وزیر مشاور در امور خارجه امارات متحده عربی در صفحه توییتر خود با طرح این ادعا که ایران در امور بحرین و یمن مداخله می‌کند، نوشت: «برای مثال موضع آمریکا در رابطه با دخالت ایران در بحرین و یمن جدی‌تر از موضع اتحادیه اروپا است.» این مقام اماراتی در حالی این ادعاها را مطرح می‌کند که مقامات کشورمان همواره تاکید کرده‌اند که حضور ایران در برخی کشورها مستشاری بوده و به درخواست آن کشورها است.

قرقاش که همواره و همسو با مقامات سعودی اتهاماتی را علیه ایران مطرح می‌کند در پایان اظهارات خود مدعی شد:‌ «با وجود دخالت ایران در امور کشورهای همسایه و نقض حقوق بشر،‌ اتحادیه اروپا به‌دنبال عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران است.» اشاره او به گسترش مبادلات ایران و اتحادیه اروپا در دو سال اخیر و پس از امضای توافق هسته‌ای است که زمینه‌ها را برای عادی سازی روابط با کشورهای اتحادیه اروپا فراهم ساخته است. با توجه به اظهارات این دو مقام عربی که در واقع در امتداد همان خطی است که سعودی‌ها در یک‌سال اخیر فعال کرده‌اند و امید دارند که رئیس‌جمهوری جدید آمریکا سیاست‌های سختگیرانه‌ای را علیه ایران اعمال کند، می‌توان این اختلاف نظر اروپا و آمریکا را در چند عامل زیر مورد نظر قرار داد:

توافق هسته‌ای

اتحادیه اروپا برخلاف آمریکا در دوران ترامپ معتقد به حفظ توافق هسته‌ای و اجرای آن به‌دلیل مزایایی است که این توافق دارد. فدریکا موگرینی در راس مقامات اتحادیه اروپا و همسو با آنها در چند اظهارنظر، عدم همراهی اروپا با آمریکا در نقض برجام را نشان داد و گفت تا زمانی که ایران پایبند مفاد توافق باشد، اعضای ۱+۵ نیز ملزم به اجرای آن هستند. بنابراین نگاه اتحادیه اروپا به برجام برخاسته از دغدغه‌ها و ملاحظات راهبردی است که سال‌ها برای آن وقت و هزینه صرف شده است و توانسته است یک بحران در ابعاد بین‌المللی را مهار و مدیریت کند. در حالی که نگاه آمریکایی‌ها به برجام در دوره ترامپ تا حد زیادی برآمده از ملاحظات رئیس‌جمهور در ذهنیت تاریخی آنها نسبت به تهران است.

اهمیت روابط اقتصادی

متغیر دیگری که برای اتحادیه اروپا حائز اهمیت فراوان است، روابط اقتصادی با ایران است. به‌دلیل بازار گسترده و جذاب ایران برای کشورهای اروپایی، از همان آغازین روزهای شروع توافق هسته‌ای شاهد رفت و آمدهای دیپلماتیک اروپایی‌ها به ایران بودیم که در فضای پس از توافق منجر به انعقاد قراردادهای اقتصادی با کشورهای مهم اروپایی چون فرانسه، آلمان و ایتالیا بودیم. در واقع مقامات اتحادیه معتقدند عادی سازی روابط با ایران و برداشته شدن تحریم ها، می‌تواند در حل بحران و رکودهای حادث شده بر اتحادیه موثر افتد و رونق داخلی را برای کشورهای عضو به همراه داشته باشد.

نقش منطقه‌ای ایران

برخلاف آمریکا که همواره ایران را تهدیدی برای منافع و متحدان خود در منطقه خاورمیانه دانسته و می‌داند، موضع اتحادیه اروپا تا حدی مستقل از رویکرد واشنگتن بوده است. نگاه اروپایی‌ها به ایران فارغ از اختلاف‌نظرهایی که در خود اتحادیه وجود دارد، این است که ایران بازیگری فعال و توانمند در منطقه است و می‌تواند در راهبرد مهار و مدیریت بحران‌های منطقه، شریک قابل اتکایی باشد. به‌خصوص که بحران‌های موجود در منطقه از جمله سوریه منجر به گسترش و سرایت امواج بحران به قلب اروپا شد و شاهد سرازیر شدن موج آوارگان به برخی کشورهای اروپایی چون اتریش و آلمان بودیم. بنابراین عادی سازی روابط با ایران می‌تواند توان و گستره قدرت سازنده ایران را در خدمت خنثی کردن بحران‌های منطقه بگذارد. این رویکرد و نگاه همچنین مدعی است هنگامی که بتوان ایران را در منظومه راهبرد خاورمیانه‌ای اروپا قرار داد، این وضعیت می‌تواند قدرت به اصطلاح تخریبی ایران را نیز تحت الشعاع قرار دهد و منجر به اصلاح رفتار منطقه‌ای ایران شود.