دور جدید لغو تحریم‌ها

دنیای اقتصاد: در سالگرد اجرایی شدن برجام، تارنمای اتحادیه اروپا از خروج برخی شرکت‌ها و افراد از لیست تحریم قاره سبز خبر داد. بر این اساس اتحادیه اروپا در تاریخ ۲۷ دی‌ماه سال جاری، ۹ شرکت و یک شخص را از لیست تحریم‌های بین‌المللی اتحادیه اروپا خارج کرد. همچنین این اتحادیه برای نخستین بار به‌صورت رسمی از خروج بانک صادرات ایران و شعبه لندن بانک صادرات از لیست سیاه تحریم قاره سبز خبر داد. بانک صادرات و شعبه لندنی این بانک پیش از این در روزهای پایانی مهرماه، به دنبال عدم اتخاذ تصمیم مبنی بر تمدید تحریم این بانک در اتحادیه اروپا، عملا به‌صورت خودکار از لیست تحریم اتحادیه اروپا خارج شده‌ بودند.

رفع تحریم در نخستین تولد برجام

شورای اجرای مقررات اتحادیه اروپا در تاریخ ۱۶ ژانویه سال جاری (۲۷ دی‌ماه) لیست جدیدی از شرکت‌ها و اشخاص ایرانی خارج شده از دایره تحریم اتحادیه اروپا را منتشر کرد. بر این اساس «شرکت بیمه معلم»، «شرکت نکا نوین یا نیکسا نیرو»، «شرکت تجاری وست‌سان ثبت شده در آلمان»، «شرکت مدیریت و اجرای پترو پارس»، «شرکت مهندسی منابع پتروپارس»، «شرکت آلومینیوم ایران»، «شرکت گاز مایع طبیعی ایران» و «شرکت کشتیرانی و تجاری هانساتیک» با اعلام اتحادیه اروپا از لیست سیاه اتحادیه اروپا خارج شدند. شورای اجرای مقررات اتحادیه اروپا همچنین یک شهروند ایرانی به نام «ناصر باطنی» را که پیش از این به بهانه دور زدن تحریم‌های مربوط به شرکت کشتیرانی ایران در لیست افراد تحت تحریم اتحادیه اروپا قرار گرفته بود، از این لیست خارج کرد.

اتحادیه اروپا همچنین با اصلاح مصوبات پیشین خود، «شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت» (اوپیک) را که از سال ۲۰۱۲ در لیست تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گرفته بود از لیست نهادهای ایرانی مشمول تحریم اتحادیه اروپا خارج کرد. این شرکت یکی از زیرمجموعه‌های مهم صنعت نفت است که نقش مهمی در حوزه تامین مالی و سرمایه‌گذاری پروژه‌های کلان نفتی به عهده دارد. تحریم این شرکت در سال‌های گذشته باعث اعمال محدودیت بر ظرفیت این شرکت در تحریک موتور تولیدات نفتی شده بود. این شرکت پیش از امضای برجام نسبت به تصمیم اتحادیه اروپا مبنی بر قرار دادن اوپیک در لیست شرکت‌های مشمول تحریم اتحادیه اروپا اعتراض کرده ‌بود. در بحبوحه مذاکرات پایانی پیش از امضای برجام، شورای اجرای مقررات اتحادیه اروپا اعتراض این شرکت را وارد دانست. پس از امضای برجام و خروج شرکت نفت ایران از لیست سیاه اتحادیه اروپا، انتظارها بر این بود که شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت نیز پس از امضای برجام از لیست شرکت‌های تحت تحریم خارج شود اما در لیست منتشر شده از سوی اتحادیه اروپا این شرکت کماکان در دایره تحریم اتحادیه اروپا قرار گرفته بود. موضوعی که اعتراض ایران را در پی داشت. طرف ایرانی اعتقاد داشت که با خروج شرکت ملی نفت ایران از لیست تحریم‌های قاره سبز، اوپیک به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این شرکت نیز باید از شمول تیغ تحریم‌ها خارج شود. اما در سوی دیگر شورای اجرای مقررات اتحادیه اروپا لغو تحریم اوپیک را منوط به اجرایی شدن برجام می‌دانست. به نظر می‌رسد تصمیم اتحادیه اروپا بر لغو تحریم این شرکت در نخستین سالروز اجرایی شدن برجام حامل دو پیام عمده برای اقتصاد ایران باشد. پیام نخست پایبندی اتحادیه اروپا به مفاد قرارداد بین‌المللی ۱+۵ با ایران است. گرچه در پی انتخاب ترامپ برخی از کارشناسان آینده برجام را در هاله‌ای از ابهام می‌بینند اما تصمیمات جدید دادگاه اتحادیه اروپا در کنار اظهار نظر مقامات اروپایی حکایت از پایبندی سیاستمداران قاره سبز به این توافق سازنده جهانی دارد. افزون بر این، تصمیم اتحادیه اروپا به لغو تحریم برخی از شرکت‌های اروپایی با یک‌ساله شدن دوران اجرای برجام، نویددهنده تلطیف موضع و کاهش حساسیت اتحادیه اروپا در مورد شرکت‌های تحت تحریم ایرانی است.

رفع سایه تحریم با دیپلماسی

شورای اجرای مقررات اتحادیه اروپا در مصوبه جدید خود که در تارنمای این شورا قرار گرفته است، به‌طور رسمی از خروج «بانک صادرات ایران» و شعبه خارجی این بانک در لندن از لیست سیاه اتحادیه اروپا خبر داد. بانک صادرات ایران در سال ۱۳۸۸ به بهانه حمایت از اقدامات هسته‌ای ایران، در لیست تحریم اتحادیه اروپا قرار گرفت. این تحریم‌ها قرار بود در بهمن ماه سال ۹۱ به‌صورت خودکار ملغی شود، اما دادگاه اتحادیه اروپا ضمن مسدود کردن دارایی‌های بانک صادرات ایران، این تحریم‌ها را تا روز ابتدایی اردیبهشت ماه سال جاری تمدید کرد. به‌رغم اعتراضات پیشین بانک صادرات، اتحادیه اروپا در ۲۹ فروردین سال جاری بانک صادرات را مجددا در لیست شرکت‌های مشمول تحریم‌های بین‌المللی قرار داد. موضوعی که اعتراض بانک صادرات و تشکیل دادگاه تجدید نظر در اتحادیه اروپا را به دنبال داشت. این دادگاه در تاریخ یکم اردیبهشت تشکیل شد، اما نتیجه دادگاه دربردارنده اظهار نظر صریحی در رابطه با وضعیت تحریم بانک صادرات نبود. تنها تصمیم اتخاذ شده در این دادگاه پایان دوره نخست تحریم بانک صادرات در روزهای ابتدایی دی‌ماه سال جاری بود. طبق تصمیم دادگاه اتحادیه اروپا، این اتحادیه در صورت تصمیم بر بازگرداندن بانک صادرات به لیست تحریم‌های بین‌المللی، تا دو ماه فرصت داشت این تصمیم را عملی کند. اما در دوره معین شده هیچ اقدامی از سوی اتحادیه اروپا در جهت بازگرداندن بانک صادرات به لیست تحریم قاره سبز صورت نگرفت و به این ترتیب بانک صادرات ایران به‌طور خودکار از لیست تحریم‌های بین‌المللی خارج شد. به نظر می‌رسد دو دلیل در عدم تمدید تحریم‌های بانک صادرات ایران نقش داشته‌اند. دلیل نخست مخالفت یونان با تمدید تحریم‌ها علیه بانک صادرات بود که عده‌ای آن را ناشی از دیپلماسی بانکی و نتیجه دیدار رئیس بانک مرکزی با همتای یونانی خود می‌دانند. دلیل دوم عدم پافشاری سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا بر لزوم تمدید تحریم‌ها است. دلایلی که هر دو ریشه در دیپلماسی اقتصادی و تغییر زاویه نگاه ایران به مذاکرات بین‌المللی در سه سال گذشته دولت دارد. به دنبال لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا در روزهای گذشته، باراک اوباما نیز امروز تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را به حالت تعلیق درمی‌آورد.

گـام آخـر اوباما علیـه تحریم‌هـا