نامه‌ نخبگان آمریکایی به ترامپ برای حفظ برجام

دنیای اقتصاد، نیما صبوری: روز دوشنبه تعدادی از دانشمندان برجسته آمریکایی با نوشتن نامه‌ای به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب این کشور از او خواستند توافق هسته‌ای با ایران را برهم نزند، زیرا به ادعای آنان این توافق، یک سنگر مستحکم در برابر دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. در بخشی از این نامه خطاب به ترامپ آمده است که «ما از شما تقاضا داریم از این دارایی استراتژیک و حیاتی ایالات‌متحده حفاظت کنید.» امضاکنندگان این نامه شامل برندگان جایزه نوبل (فیزیک)، کارشناسان سابق ساخت سلاح‌های اتمی، مشاوران علمی سابق کاخ سفید و مدیر عامل بزرگ‌ترین جامعه عمومی دانشمندان جهان هستند.

به گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، دونالد ترامپ در طول رقابت‌های انتخاباتی خود توافق هسته‌ای با ایران را «بدترین توافق مذاکره‌ شده تاریخ» نامیده بود. او در سخنرانی‌ای که در کمیته روابط‌عمومی آمریکا-اسرائیل (گروه لابی طرفدار اسرائیل) داشت تاکید کرد اولویت نخست او در دوران ریاست جمهوری‌اش، برهم زدن توافق هسته‌ای فاجعه‌بار با ایران است. او در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره کرد که در مذاکرات هسته‌ای، تهران در گرفتن امتیاز از واشنگتن بهتر عمل کرد. او همچنین اضافه کرد زمانی که بعد از ۱۵ سال محدودیت‌های برجام برداشته شود، ایرانی‌ها می‌توانند به سلاح هسته‌ای دست یابند.

سازماندهی نامه‌ای که روز دوشنبه تحویل ترامپ شد، از سوی «ریچارد ال‌گاروین» صورت گرفت.

گاروین که یک فیزیکدان است به ساخت نخستین بمب هیدروژنی جهان کمک‌های بسیاری کرده و برای واشنگتن نقش مشاوره‌ای درخصوص سلاح‌های هسته‌ای و کنترل تسلیحاتی داشته است. در میان طلایه‌داران عصر هسته‌ای، او از معدود فیزیکدانانی است که هنوز زنده است.

به گفته نویسندگان، هدف از نوشتن این نامه، «فراهم کردن ارزیابی» توافق هسته‌ای از زمان اجرایی شدن آن که به حدود یک سال پیش برمی‌گردد، بوده است. در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶، بدنه فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با فرستادن تیم بازرسی خود به ایران بر نحوه اجرایی شدن مفاد توافق از سوی ایران نظارت کرد. گزارش این سازمان ادعا کرده‌بود که تهران به اندازه کافی برنامه‌های هسته‌ای خود را محدود کرده است و طبق آن رفع تحریم‌های بین‌المللی چند ساله می‌توانست آغاز شود. نویسندگان در این نامه به این موضوع اشاره کرده‌اند که توانایی ایران برای غنی‌سازی‌ اورانیوم که اصلی‌ترین و آسان‌ترین سوخت ایجاد سلاح هسته‌ای محسوب می‌شود، از بین رفته است. به گفته آنها، براساس توافقی که صورت گرفت تهران دو ‌سوم از سانتریفیوژ‌های خود را که برای غنی‌سازی اورانیوم به‌کار می‌روند از کار انداخت، بیش از ۹۵ درصد از موادی که توانسته بود به سطح غنی‌سازی ۴ درصد برساند به کشورهای دیگر صادر کرد و از تولیدات اورانیوم ۲۰ درصد غنی شده خود دست کشید.

بنابراین ایرانی‌ها که تنها چند هفته بیشتر با غنی‌سازی اورانیوم مورد نیاز برای ساخت تنها یک سلاح هسته‌ای فاصله نداشتند، در حال حاضر ماه‌های بسیاری را نیاز دارند تا به سلاح هسته‌ای دست یابند. چند ماهی که در این نامه به آن اشاره شده است محافظه‌کارانه‌تر از مدتی است که دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهوری‌ کنونی پیرامون فاصله گرفتن ایران از ساخت سلاح هسته‌ای اعلام کرده بود. دولت اوباما پیش از این گفته بود که طبق توافق هسته‌ای با ایران، این کشور حدود یک‌سال از تهیه سوخت مورد نیاز برای ساخت سلاح‌ هسته‌ای فاصله خواهد گرفت. به‌طور خلاصه، نویسندگان در این نامه این اطمینان را به ترامپ دادند که توافق هسته‌ای به‌طور چشمگیری توانایی ایران در تولید مقادیر زیادی از موادی که برای ساخت سلاح هسته‌ای به کار می‌روند و در نتیجه ریسک دستیابی ایران به این نوع سلاح‌ها را کاهش داده است. همچنین فشار از روی همسایگان ایران که به‌دنبال گزینه‌هایی برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای خود بودند نیز برداشته شده است.

در نامه‌ای که روز دوشنبه تحویل ترامپ شد، دانشمندان و متخصصان هسته‌ای به این موضوع اشاره کردند که برجام هیچ گزینه‌ای را از روی میز ترامپ یا روسای‌جمهور آینده آمریکا بر نخواهد داشت. آنها در این رابطه نوشته‌اند که توافق هسته‌ای شرایط را برای فهمیدن این موضوع که آیا ایران به دنبال بمب هسته‌ای‌ است یا چه وقت به آن دست پیدا خواهد کرد، آسان‌تر کرده است. براساس این توافق، زمان و اختیارات قانونی برای پاسخگویی به موقع وجود خواهد داشت.

بسیاری از ۳۷ نفری که این نامه را امضا کرده‌اند، در آگوست ۲۰۱۵ - یک ماه پس از امضای توافق هسته‌ای و زمانی که مناقشات زیادی درخصوص مزیت‌های آن وجود داشت - در میان ۲۹ نفری بودند که با نوشتن نامه‌ای به اوباما از او بابت رسیدن به چنین توافقی تشکر کردند.

از دیگر افرادی که نامه روز دوشنبه را امضا کردند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: سیگفرید هیکر، استاد دانشگاه استنفورد کسی که طی سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۷ ریاست آزمایشگاه تسلیحاتی لس آلاموس در نیومکزیکو (جایی که از آن به‌عنوان زادگاه بمب‌ها یاد می‌شود) را برعهده داشت، راش هالت از اعضای سابقه کنگره و فیزیکدان هسته‌ای که در حال حاضر ریاست «انجمن آمریکایی پیشرفت علم» را برعهده دارد و همچنین فیزیکدان دانشگاه استنفورد، سیدنی درل، کسی که به روسای جمهور آمریکا از نیکسون تا اوباما مشاوره داده است که در ماه گذشته در سن ۹۰ سالگی درگذشت.

از آنجا که توافق هسته‌ای ایران با مخالفت همه اعضای جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان و سنای آمریکا روبه‌رو شد، هنوز مشخص نیست که دونالد ترامپ بعد از تحویل گرفتن کابینه دولت، سریعا آن را کنار خواهد گذاشت یا خیر. از طرفی هر نوع تلاش ایالات‌متحده برای برهم زدن برجام یا تصمیم به مذاکره دوباره آن، راه‌های بسیاری را در مقابل ایران برای پاسخگویی خواهد گشود.

این همه در شرایطی است که ترامپ برای پست وزارت دفاع دولت خود، جیمز ماتیس را انتخاب کرده است. به گفته مقامات رسمی‌ که با ماتیس صحبت‌ داشته‌اند، به احتمال زیاد او علیه زیر پا گذاشتن برجام به ترامپ مشورت خواهد داد.

از طرفی هنوز مشخص نیست رکس تیلرسون، نامزد وزارت خارجه ترامپ، در این زمینه نقش مشاوره‌ای ایفا کند یا خیر. گزینه ترامپ برای پست مشاور امنیت ملی آمریکا، مایکل فلین است، کسی که مدیر آژانس اطلاعات دفاعی این کشور بوده است. مایکل فلین یکی از منتقدان اصلی برجام است. در ژوئن ۲۰۱۵ و قبل از رسیدن به توافق نهایی، او خطاب به کمیته‌ای در کنگره‌ مدعی شد ایران به‌طور قطع تجهیزات خود را پنهان می‌کند.

این قرارداد در ایران نیز با مناقشات بسیاری همراه بود، جایی که مخالفان و موافقان به بحث پیرامون اثرات اقتصادی مثبتی که این توافق برای کشور به همراه خواهد داشت، می‌پرداختند. حسن روحانی در ماه‌های آینده انتخابات ریاست جمهوری را پیش‌رو دارد. برهم زدن برجام از سوی ترامپ می‌تواند بهانه‌ای دست مخالفان روحانی دهد که در نهایت به ضرر او در انتخابات ریاست جمهوری تمام شود.