دنیای اقتصاد: بر مبنای آمارهای بانک مرکزی در ۷ ماه نخست سال ۱۳۹۵ در حدود ۵۱ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی حاصل شده است. این میزان معادل ۷۵ درصد از درآمدهای دولت در هفت ماه نخست سال جاری است. این در حالی است که در هفت ماه نخست سال جاری، منابع حاصل از فروش نفت ۳۰ هزار میلیارد تومان است. این موضوع نشان می‌دهد که شکاف درآمدهای مالیاتی و نفتی به ۲۱ هزار میلیارد تومان رسیده، این رقم در مدت مشابه سال قبل، ۵/ ۱ هزار میلیارد تومان بوده است.

بررسی روند چند سال اخیر نشان می‌دهد که همزمان با افزایش درآمد مالیاتی دولت، شکاف بین درآمد مالیاتی مصوب و درآمد مالیاتی عملیاتی شده افزایش یافته است. از سوی دیگر دولت پیش‌بینی کرده است که درآمد مالیاتی در سال پیش رو در حدود ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت. در صورت تداوم روند ۵ ساله اخیر در تحقق درآمدهای مالیاتی، می‌توان انتظار داشت که مالیات تحقق‌نیافته دولت در سال پیش‌رو با رقمی حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان و برابر با مجموع درآمد دولت از محل «فروش کالا و خدمات» و «درآمد ناشی از خسارات و جرائم» باشد.

انتشار کارنامه مالیاتی

بانک مرکزی گزارش وضعیت بودجه عمومی دولت (به استثنای درآمدها و پرداخت‌های اختصاصی) مربوط به ۷ ماه نخست سال ۱۳۹۵ را منتشر کرد. بر اساس آمارهای منتشر شده بانک مرکزی، در ۷ ماه نخست سال ۹۵ به مقدار ۲/ ۵۱ هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت (معادل ۱/ ۷۴ درصد) از محل درآمدهای مالیاتی کسب شده است. همچنین براساس بودجه مصوبه دولت، باید در ۷ ماه نخست سال ۹۵ معادل ۴/ ۶۱ هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت از محل مالیات کسب می‌شد که به این ترتیب شکاف ۱۰ هزار میلیارد تومانی با بودجه مصوبه وجود دارد. این موضوع نشان می‌دهد که ۸۳ درصد از میزان مصوب در ۷ ماه‌ حاصل شده است. درآمدهای مالیاتی در هفت ماه نخست سال قبل معادل ۵/ ۴۰ هزار میلیارد تومان بوده است. در نتیجه درآمدهای مالیاتی در هفت ماه ابتدای سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵/ ۲۶ درصد رشد کرده است. به این ترتیب سهم ۷/ ۴۶ درصدی در پوشش هزینه‌های دولت (نسبت درآمدهای مالیاتی به هزینه‌های جاری) داشته است. بر اساس آمار رسمی بانک مرکزی، در هفت ماه نخست سال ۹۵، ۱/ ۵۴ درصد از کل مالیات‌ها که حدود ۲۷ هزار میلیارد تومان بوده، از طریق مالیات‌های مستقیم و ۹/ ۴۵ درصد مابقی آن‌که حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان بوده از محل مالیات‌های غیرمستقیم جمع‌آوری شده است. از میان مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد در مدت مذکور حدود ۴/ ۸ هزار میلیارد تومان محقق شده است که ۴/ ۱۶ درصد از حجم کل درآمدهای مالیاتی را شامل می‌شود. این رقم ۲۷ درصد به نسبت مدت مشابه در سال ۹۴ افزایش داشته است. مالیات حقوق کارکنان دولتی ۴/ ۳۴ درصد از این نوع مالیات را تشکیل می‌دهد که نسبت به هفت ماه نخست سال ۱۳۹۴، ۹/ ۳۴ درصد رشد داشته است. همچنین، کارکنان بخش خصوصی حدود ۳/ ۳۰ درصد از کل این نوع مالیات را می‌پردازند که به نسبت مدت مشابه سال ۱۳۹۴، ۳/ ۱۹ درصد بیشتر مالیات داده‌اند. مالیات مشاغل نیز ۱/ ۳۰ درصد از این نوع مالیات را تشکیل می‌دهد که نسبت به هفت ماه ابتدایی سال گذشته ۵/ ۲۶ درصد افزایش یافته است و در نهایت مالیات مستغلات و سایر انواع مالیات بر درآمد نیز مجموعا ۱/ ۵ درصد از این نوع مالیات را تشکیل می‌دهد.

سهم مالیات تحقق نیافته در سال آینده

بر مبنای لایحه بودجه سال ۱۳۹۶، دولت پیش‌بینی کرده است که درآمد مالیاتی دولت طی سال پیش رو برابر با ۱۱۲ هزار میلیارد تومان باشد. در صورت تصویب رقم پیشنهادی دولت، درآمد مالیاتی دولت در سال ۱۳۹۶ در مقایسه با سال ۱۳۹۵ در حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان افزایش خواهد یافت. این میزان معادل با افزایش ۱۰ درصدی درآمد مالیاتی مصوب دولت در سال گذشته است. می‌توان گفت انتظار افزایش ۱۰ درصدی درآمد مالیاتی دولت بیانگر نگاه دولت مبنی بر کاهش عمق رکود در سال پیش‌رو است. یکی از نکات قابل توجه در زمینه درآمدهای مالیاتی در سال‌های گذشته حجم بالای درآمد مالیاتی عملی نشده‌ است. بر مبنای آمارهایی که به تازگی ازسوی بانک مرکزی منتشر شده است، در هفت ماه نخست سال جاری، درآمد مالیاتی دولت معادل حدود ۶۹هزار میلیارد تومان بوده ‌است. مقایسه رقم درآمد مالیاتی عملی شده و درآمد مالیاتی مصوب در هفت ماه گذشته نشان می‌دهد که طی این مدت در حدود ۸۳ درصد از درآمد مالیاتی تصویب شده برای هفت ماه نخست سال مصوب شده‌ است. برای تخمین میزان درآمد مالیاتی دولت در ۵ ماه پایانی سال ۱۳۹۵ می‌توان دو سناریو در نظر گرفت. در سناریوی اول فرض می‌کنیم میزان تحقق درآمد مالیاتی دولت در نیمه دوم سال گذشته، با روند تحقق درآمد مالیاتی دولت در نیمه دوم سال طی ۵ سال گذشته برابر باشد. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی طی ۵ سال گذشته به‌طور میانگین ۶۰درصد از درآمد مالیاتی تحقق یافته دولت در شش ماه دوم سال اتفاق افتاده است. همچنین بر مبنای آیینه آماری بانک مرکزی در ۶ ماه نخست سال جاری درآمد مالیاتی عملیاتی شده حدود ۵۹ هزار میلیارد تومان بوده ‌است. به این ترتیب بر‌مبنای گمان سناریوی اول، می‌توان انتظار داشت میزان درآمد مالیاتی تحقق یافته در نیمه دوم سال ۱۳۹۵ حدود ۸۸ هزار میلیارد تومان باشد. بنابراین با توجه به تحقق ۱۰ هزار میلیارد تومان از درآمد مالیاتی دولت در مهرماه (با توجه به آمارهای بانک مرکزی) می‌توان انتظار داشت که در ۵ ماه پایانی سال ۱۳۹۵ درآمد مالیاتی دولت حدود ۷۸ هزار میلیارد تومان باشد. در صورت تحقق این فرض میزان درآمد مالیاتی عملیاتی شده دولت طی سال ۱۳۹۵ معادل با ۹۳ درصد خواهد بود. در سناریوی دوم فرض می‌کنیم میزان تحقق درآمد مالیاتی سالانه دولت مطابق با میانگین تحقق دخل مالیاتی دولت طی ۵ سال گذشته باشد. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی طی ۵ سال گذشته به‌طور میانگین ۸۸ درصد از درآمد مالیاتی دولت تحقق یافته است. اگر روند دریافت مالیات در نیمه دوم سال از روند ۵ سال اخیر پیروی کند، می‌توان انتظار داشت عملکرد درآمد مالیاتی دولت در نیمه دوم سال جاری معادل با حدود ۷۹ هزار میلیارد تومان باشد. یعنی امید ریاضی(انتظار بر مبنای روند گذشته) درآمد مالیاتی در ۵ ماه پایانی سال باید چیزی حدود ۶۹ هزار میلیارد تومان باشد.

پیش‌بینی عدم وصول 20 هزار میلیاردی

بررسی شکاف بین میزان درآمد مالیاتی تحقق یافته و مصوب طی ۵ سال گذشته حکایت از شکاف ۱۲ درصدی بین درآمد مالیاتی تحقق یافته و درآمد تصویب شده دارد. با فرض ادامه این روند می‌توان انتظار داشت، در سال پیش‌رو شکاف بین درآمد مالیاتی دولت و میزان به تصویب رسیده به حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برسد. این رقم تقریبا با مجموع میزان پیشنهادی درآمد دولت از محل «فروش کالا و خدمات» و «درآمد ناشی از خسارات و جرائم» برابر خواهد بود. این میزان همچنین معادل ۶۰ درصد «درآمد حاصل از مالکیت دولت» خواهد بود. به عقیده کارشناسان، یکی از دلایل افزایش حجم درآمدهای مالیاتی تحقق نیافته، نقش پررنگ نفت در بودجه عمومی کل کشور است. هر چند نقش درآمدهای مالیاتی در درآمد پیش‌بینی شده افزایش یافته است، اما افزایش ۶۵ درصدی منابع حاصل از نفت در بودجه عمومی کل کشور می‌تواند تکیه دولت بر درآمدهای نفتی را مزمن‌تر کند. نسبت پیش‌بینی‌شده درآمد مالیاتی به درآمد نفتی که در لوایح بودجه پنج سال اخیر روند رو به رشدی داشت، در سال گذشته به حدود ۵/ ۱ واحد رسید. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در هفت ماه نخست سال جاری نسبت عملکرد درآمد مالیاتی دولت به منابع حاصل از فروش نفت در حدود ۷/ ۱ واحد بوده است. بازگشت فروش نفت به دوران پیش از تحریم و روند خوش‌بین‌کننده قیمت نفت، با افزایش انتظار دولت از درآمد نفت در سال پیش‌رو پیش‌بینی دولت از نسبت درآمدهای مالیاتی به درآمدهای نفتی را حدود ۴/ ۰ واحد کاهش داده‌است. در واقع علت اصلی کم شدن این نسبت در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش بیشتر درآمد نفتی پیش‌بینی شده در مقایسه با پیش‌بینی دولت از افزایش درآمدهای مالیاتی است.

افزایش شکاف درآمدهای مالیاتی