تحلیل محتوای نخستین مصاحبه ترامپ پس از انتخاب؛ آنچه گفت و آنچه نگفت
چـرخش نـرم تـرامپ از مـواضع انتخابـاتی
دنیای اقتصاد: پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا و به‌دنبال صحبت‌ها و شعارهایی که او طی رقابت‌های انتخاباتی‌اش در قبال مساله برجام بیان کرده بود، نگرانی خاصی در رابطه با تعهد آمریکا در پیگیری مساله برجام به‌ویژه در میان متحدان سنتی واشنگتن همچون اروپاییان به‌وجود آمده بود. ترامپ در زمان رقابت‌های انتخاباتی در ابتدا گفته بود که در صورت رسیدن به کاخ سفید، برجام را پاره خواهد کرد اما بعدتر در موضعی ملایم تر، از تغییرات و اصلاح برجام صحبت کرده بود.
ایران، اولویت ترامپ نیست
با وجود اظهارنظرهای تند و تیز رئیس‌جمهور منتخب آمریکا درخصوص برجام اما به نظر می‌رسد که به‌طور کلی مساله ایران برای او در اولویت نیست.
عکس: CBS
دنیای اقتصاد: پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا و به‌دنبال صحبت‌ها و شعارهایی که او طی رقابت‌های انتخاباتی‌اش در قبال مساله برجام بیان کرده بود، نگرانی خاصی در رابطه با تعهد آمریکا در پیگیری مساله برجام به‌ویژه در میان متحدان سنتی واشنگتن همچون اروپاییان به‌وجود آمده بود. ترامپ در زمان رقابت‌های انتخاباتی در ابتدا گفته بود که در صورت رسیدن به کاخ سفید، برجام را پاره خواهد کرد اما بعدتر در موضعی ملایم تر، از تغییرات و اصلاح برجام صحبت کرده بود.
ایران، اولویت ترامپ نیست
با وجود اظهارنظرهای تند و تیز رئیس‌جمهور منتخب آمریکا درخصوص برجام اما به نظر می‌رسد که به‌طور کلی مساله ایران برای او در اولویت نیست. همچنان که دونالد ترامپ، یکشنبه شب در مصاحبه با برنامه ۶۰ دقیقه سی‌بی‌اس، کلمه‌ای راجع به ایران و برجام صحبت نکرد. اما نکته مهم آنجا است که ترامپ به شدت از جنگ‌های آمریکا در خاورمیانه انتقاد کرد و گفت این جنگ‌ها جز ۶ تریلیارد دلار هزینه هیچ دستاورد دیگری برای آمریکا نداشته است. همچنین رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا به این موضوع اشاره کرده که اولویت اصلی در سیاست خارجی برای او، مقابله با داعش است. با این تفاسیر به نظر می‌رسد که برجام و مساله ایران خیلی برای رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا دغدغه نباشد و او در بحث سیاست خارجی بیشتر در راستای مبارزه با داعش و کم کردن هزینه‌های آمریکا در خاورمیانه گام بردارد.
پس از پیروزی ترامپ در انتخابات و در نخستین واکنش‌ها نسبت به مساله برجام، ولید فارس، مشاور سیاست خارجی ترامپ از احتمال مذاکرات دوباره بر سر برخی بندهای برجام خبر داده بود. این مسائل باعث شد تا مهم‌ترین مساله در نشست غیررسمی وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا که یکشنبه شب برگزار شد به «تغییر سیاست خارجی دولت آمریکا در دوره ترامپ» اختصاص پیدا کند. فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از برگزاری این نشست با بیان اینکه «ما آماده مشارکت قوی با دولت جدید آمریکا براساس اصول و منافع اتحادیه اروپا هستیم» تاکید کرد: «برجام یک توافق چند جانبه است که تغییر نخواهد کرد.» او همچنین اضافه کرد که حفظ برجام اولویت اتحادیه اروپاست.
همزمان دنیس راس، مشاور ارشد پیشین رئیس‌جمهوری آمریکا نیز در این خصوص گفته است: «ترامپ نمی‌تواند توافق هسته‌ای با ایران را که توافقی چندجانبه است، پاره کند.» به گزارش «ایرنا» از تارنمای اتحادیه اروپا، فدریکا موگرینی در پاسخ به سوالی درباره برجام تاکید کرد: «اجازه دهید به‌طور روشن به شما بگویم که برجام یک توافق دو‌طرفه نیست بلکه یک توافق چندجانبه است که طبق قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل هم به تایید رسیده است». او افزود: «از این رو، این (برجام) به نفع ما (اروپا) و همچنین به نفع سازمان ملل است و وظیفه داریم اجرای کامل آن را تضمین کنیم.» موگرینی ادامه داد: «برای کل دوره این توافق که ۱۰ سال است من شخصا وظیفه تضمین اجرای آن از سوی تمام طرف‌ها را دارم و به‌طور حتم این به نفع اروپا است و از این‌رو ما این را یکی از عناصر کلیدی می‌دانیم که تغییر نخواهد کرد.» او همچنین پس از نشست وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در پیامی توییتری نوشت: «شب گذشته جلسه غیررسمی وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا تشکیل شد و در این جلسه بر سر مشارکت قوی با آمریکا براساس اصول، ارزش‌ها و منافعمان توافق کردیم.» جلسه غیررسمی وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا یکشنبه شب در بروکسل بدون حضور بوریس جانسون و ژان مارک ارو،وزیران امور خارجه انگلیس و فرانسه تشکیل شد. وزیران اتحادیه اروپا درباره مسائل مختلفی با تاکید بر تغییر سیاست خارجی دولت آمریکا در دوره ترامپ به بحث پرداختند. موگرینی پیش از این نیز در گفت‌وگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان با مردود دانستن تلویحی اظهارات ترامپ برای پاره کردن برجام گفته بود: «برجام یک توافق چندجانبه در چارچوب سازمان ملل است.» موگرینی چهارشنبه شب (۱۹ آبان ماه) در این زمینه توضیح داد: «توافق هسته‌ای با ایران یک توافق دوجانبه بین آمریکا و ایران نیست بلکه یک توافق چندجانبه است که باید به‌طور چندجانبه درباره آن مذاکره شود.»
بیانیه 10 بندی شورای اتحادیه اروپا درباره برجام و ایران
شورای اروپا روز گذشته، پس از پایان نشست خود درباره ایران بیانیه‌ای را منتشر کرد که شامل ۱۰ بند است. به گزارش «ایسنا» متن بیانیه شورای اتحادیه اروپا به این شرح است:
۱- با توجه به نتیجه‌گیری شورا در ژوئیه ۲۰۱۵ و بیانیه مشترک نماینده عالی اتحادیه اروپا و جواد ظریف در نشست ماه آوریل، اتحادیه اروپا برای توسعه روابط خود با ایران، به‌گونه‌ای که سازگار با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باشد، تمایل دارد.
۲- اتحادیه اروپا بر تعهد راسخ خود به برنامه جامع اقدام مشترک که تلاش چندجانبه از سوی ایران و گروه ۳+۳ است، تاکید می‌کند. این اتحادیه از اینکه برجام از سوی تمام طرف‌ها اجرا می‌شود، استقبال می‌کند. اتحادیه اروپا تایید می‌کند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از روز اجرای برجام تاکنون چهار گزارش را در تایید اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران منتشر کرده است. این نهاد بر ضرورت ادامه همکاری کامل و به موقع ایران با آژانس تاکید و از کار آژانس برای نظارت و راستی‌آزمایی اجرای توافق از سوی ایران حمایت می‌کند. اتحادیه اروپا ایران را به تصویب پروتکل الحاقی مربوط به توافق پادمان‌ها ترغیب می‌کند. این اتحادیه همچنین بر لزوم تداوم اجرای موثر و کامل برجام در مدت زمان این توافق تاکید و به علاوه از مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک حمایت می‌کند.
۳- اتحادیه اروپا متعهد است تا از اجرای کامل و موثر برجام شامل لغو تحریم‌های اقتصادی و تحریم‌های مالی مرتبط با مساله هسته‌ای و تعامل با بخش‌های خصوصی و بنگاه‌های اقتصادی به‌ویژه بانک‌ها به منظور رشد تجارت و سرمایه‌گذاری پشتیبانی کند. به‌طور ویژه دستورالعمل مبسوطی درخصوص برداشتن تحریم‌ها ارائه شده است تا تضمین شود که چارچوب نظارتی روشن است. این شورا به تعامل با تمامی طرف‌های مربوطه درخصوص این مساله ادامه خواهد داد.
۴- اتحادیه اروپا مایل است تا شاهد ادامه صدور مجوز از سوی دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا برای انتقال هواپیماهای مسافربری و قطعات و خدمات مربوط آن به ایران باشد و از آن استقبال می‌کند. فروش تعداد قابل‌توجهی هواپیما به خطوط هوایی ایران نشان دهنده اجرای موفقیت‌آمیز برجام است. استفاده منحصرا غیرنظامی از هواپیماها منجر به ایجاد محیط حمل‌ونقل هوایی امن‌تر می‌شود و جابه‌جایی افراد را بهتر می‌کند.
۵- پایبندی تمام طرف‌ها به تعهداتشان برای ادامه اعتمادسازی امری ضروری است و اجازه ادامه پیشرفت تدریجی و مداوم روابط میان اتحادیه اروپا، کشورهای عضو و ایران آن‌گونه که در نشست ژوئیه ۲۰۱۵ شورای امور خارجی تعیین شد را می‌دهد.
۶- شورای اتحادیه اروپا بر حمایت خود از توسعه روابط ایران - اتحادیه اروپا در زمینه‌های مرتبط با منافع مشترک از جمله گفت‌وگوهای سیاسی، حقوق بشر، همکاری اقتصادی، تجارت و سرمایه‌گذاری، کشاورزی، حمل‌ونقل، انرژی و تغییرات آب و هوا، همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز، محیط‌زیست، حفاظت مدنی، علوم، تحقیقات و نوآوری، تحصیلات شامل تبادلات دانشگاهی، فرهنگی، مواد مخدر، مهاجرت، مسائل منطقه‌ای و بشردوستانه همان‌گونه که در بیانیه مشترک مورد توافق میان نماینده عالی اتحادیه اروپا و جواد ظریف در نشست آنها در آوریل آمده است، تاکید می‌کند. این شورا از راهبرد هماهنگ اتحادیه اروپا درخصوص تعامل تدریجی با ایران به شکل جامع و مشارکتی در زمینه منافع مشترک و حساس در شرایطی که اختلافاتی وجود دارد و به علاوه سازنده در عمل حمایت می‌کند. به‌عنوان بخشی از این تعهد شورا به‌طور کامل از گشایش بی‌درنگ هیات اتحادیه اروپا در ایران به‌عنوان یک گام کلیدی در اجرای برنامه همکاری گسترده پشتیبانی می‌کند.
۷- شورای اتحادیه اروپا از توسعه روابط اقتصادی این اتحادیه با ایران به‌عنوان نتیجه اجرای برجام استقبال و بر حمایت خود از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی به‌عنوان راهی برای پیشبرد اصلاحات مرتبط با بازار و حصول پیوستن مجدد به اقتصاد جهانی و نظام تجارت قانونمند تاکید دارد. ایران برای اینکه بتواند به‌طور کامل از لغو تحریم‌ها، شامل تعامل دوباره با بانک‌ها و بازرگانان اروپایی بهره ببرد، مهم است که به موانع مرتبط سیاست اقتصادی و مالی، جو تجاری و حاکمیت قانون رسیدگی کند. این شورا از تصویب و تعهد عالی سیاسی ایران به طرح مالی کار گروه اقدام مشترک برای رسیدگی به پولشویی، مقابله با تامین مالی اقدامات تروریستی و تصمیمش برای دریافت کمک فنی استقبال می‌کند و همچنین از ایران می‌خواهد تا به‌طور سریع و به موقع آن را اجرا کند. اتحادیه اروپا و اعضای آن برای همکاری با ایران در این زمینه‌ها از جمله ارائه کمک‌های فنی برای اجرای طرح اقدام FATF آماده است و استفاده از اعتبارات صادراتی برای تسهیل تجارت، تامین مالی، پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری در ایران را بررسی می‌کند. شورای اتحادیه اروپا از چشم‌انداز دستور بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای وام‌دهی یک کشور سوم به ایران استقبال می‌کند.
۸- شورای اتحادیه اروپا بر عزم رئیس‌جمهور ایران برای ارتقای وضعیت حقوق بشر در این کشور تاکید می‌کند. هر چند همچنان نسبت به وضعیت حقوق بشر از جمله استفاده مکرر از مجازات اعدام علیه جوانان و مجرمان مواد مخدر نگران است. اتحادیه اروپا با مجازات اعدام در هر شرایطی مخالف است. این شورا بر اهمیت تضمین حقوق برابر زنان و تمامی اقلیت‌های مذهبی و نژادی، احترام به آزادی بیان، تجمع و گردهمایی و به علاوه اجرای معاهداتی که ایران عضو آن‌هاست و پذیرش کنوانسیون‌هایی که هنوز عضو آنها نیست، تاکید می‌کند. شورای اروپا همچنین از ایران می‌خواهد تا با گزارشگر ویژه سازمان ملل همکاری کند. اتحادیه اروپا خواهان رسیدگی به این مسائل به شکلی سازنده از جمله از طریق گفت‌وگوهای حقوق بشری است که در نهایت حوزه‌های همکاری در این زمینه را مشخص می‌کند.
۹- شورای اتحادیه اروپا نسبت به افزایش تنش‌ها در منطقه ابراز نگرانی و از راه‌های ایجاد یک فضای منطقه‌ای سازنده‌تر حمایت می‌کند. ایران نقش منطقه‌ای مهمی ایفا می‌کند و بسیار حائز اهمیت است که گام‌های سازنده و محسوسی بردارد تا بهبود وضعیت منطقه به واقعیت تبدیل شود. اتحادیه اروپا بر رویکرد متعادل خود درخصوص منطقه تاکید دارد و از تمامی کشورهای منطقه می‌خواهد برای کاهش تنش‌ها تلاش کنند و از اقداماتی که به افزایش خشونت، فرقه‌گرایی و قطب‌گرایی کمک می‌کند، بپرهیزند. شورا در این راستا، نسبت به ساختار نظامی منطقه‌ای، شامل برنامه موشکی ایران ابراز نگرانی می‌کند و از ایران می‌خواهد تا از فعالیت‌هایی که ممکن است به تعمیق بی‌اعتمادی منجر شود، پرهیز کند از جمله آزمایش‌های موشکی بالستیک که برخلاف قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و بیانیه‌های مرتبط با آن است.
۱۰- اتحادیه اروپا بر نتیجه‌گیری‌های خود درخصوص سوریه در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶ تاکید می‌کند و خواستار پایان فوری حملات عمدی و کور دولت سوریه و متحدانش علیه غیرنظامیان و کارکنان بخش‌های درمانی و بشردوستانه و زیربناهای غیرنظامی و انسانی است. بنابراین شورا از ایران می‌خواهد تا از نفوذ خود بر دولت سوریه استفاده کند تا خشونت علیه غیرنظامیان، کارکنان بخش‌های درمانی، زیربناهای غیرنظامی و بشردوستانه پایان یابد و دسترسی کامل و گسترده به کشور برای کمک‌های بشردوستانه و تعامل سازنده در یک رویه سیاسی از طریق مذاکره فراهم شود. شورای اتحادیه اروپا همچنین ایران را برای همکاری در جهت فراهم کردن زمینه آغاز یک رویه سیاسی به رهبری سوریه تحت حمایت سازمان ملل ترغیب می‌کند. این شورا از کمک نماینده عالی در این خصوص استقبال و از وی برای ادامه این تلاش‌ها با همکاری بازیگران اصلی منطقه در حمایت از اقدامات استفان دی‌میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه دعوت می‌کند.
ترامپ نمی‌تواند از برجام کناره‌گیری کند
در عین حال دنیس راس، مشاور ارشد پیشین رئیس‌جمهوری آمریکا نیز در سخنانی تاکید کرده است که ترامپ نمی‌تواند توافق هسته‌ای با ایران را که توافقی چندجانبه است، پاره کند.به گزارش «ایسنا» دنیس راس، مشاور ارشد پیشین باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا در امور غرب آسیا و شمال آفریقا در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ در سخنانی در موسسه واشنگتن برای سیاست شرق نزدیک که از اندیشکده‌های نزدیک به جریان نومحافظه‌کار در آمریکا به شمار می‌آید، گفت: «دونالد ترامپ (رئیس‌جمهور منتخب آمریکا) در زمان رقابت‌های انتخاباتی می‌گفت که قصد دارد توافق ایران و گروه ۱+۵ بر سر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را پاره کند. البته از سوی دیگر، او می‌گفت که این توافق را اجرایی خواهد کرد. او نمی‌تواند هردو کار را با هم انجام دهد و فقط باید یکی از این دو را انجام بدهد.»
او با بیان اینکه ترامپ فقط در صورتی می‌تواند چنین توافقی را پاره کند که توافقی دوجانبه باشد، افزود: «اما برجام، توافقی چندجانبه است. باید به این نکته توجه داشته باشیم که اگر آمریکا بخواهد از این توافق دور شود، ایران با حق انتخاب مواجه خواهد بود. اگر دیگر کشورهای حاضر در گروه ۱+۵ اعلام کنند که حاضر نیستند از این توافق خارج شوند، فشارهایی که بر طرف ایرانی وارد خواهد شد، زیاد نیست. درعین حال، ایران این امکان را خواهد داشت تا خودش را به‌صورت قربانی جلوه دهد. در این صورت، ایران خواهد گفت که با این وضع پیش آمده می‌تواند از توافق هسته‌ای کناره‌گیری کند. سپس، ایران ساخت سانتریفیوژها و کار غنی‌سازی اورانیوم را بار دیگر شروع خواهد کرد. در این صورت، تقصیرها متوجه چه کسی خواهد بود؟ آیا ایران مقصر قلمداد خواهد شد یا اینکه دلیل این کارها متوجه ما خواهد بود؟» راس همچنین با مطرح کردن این ادعا که اگر ایران بار دیگر به سمت تولید مواد شکافت‌پذیر حرکت کند و حتی مواد غنی شده را تا سطح لازم برای ساخت تسلیحات غنی‌سازی کند، افزود: «در این صورت این سوال مطرح خواهد بود که آیا ترامپ حاضر است اقدام نظامی انجام دهد تا این روند را در ایران متوقف کند؟ تمامی رویکرد ترامپ در جریان رقابت‌های انتخاباتی درباره منطقه خاورمیانه این بود که وی می‌خواهد گروه داعش را نابود اما عملا از منطقه کناره‌گیری کند. با این اوصاف، ترامپ در جایگاه رئیس‌جمهوری آمریکا با گزینه‌های دشواری مواجه خواهد بود. این اصلا غیرعادی نیست که یک نامزد انتخابات در رقابت‌های انتخاباتی یک سخن را به زبان بیاورد و زمانی که رئیس‌جمهور می‌شود به علت آنکه انتخاب‌های دشواری پیش‌رو دارد، تصمیم متفاوتی اتخاذ کند.»
ارسال نظر