سناریو‌های ترامپ در مواجهه با برجام

دنیای اقتصاد: روزی که دونالد ترامپ بر مسند ریاست‌جمهوری آمریکا بنشیند، توافق هسته‌ای ایران را پاره نخواهد کرد، اما سخنان او مبنی بر مذاکره مجدد در مورد شرایط این توافقنامه می‌تواند این توافق را به خطر بیندازد. این در شرایطی است که قانون‌گذاران جمهوری‌خواه که از انتخاب ترامپ قوت قلب گرفته‌اند در حال سنجش راه‌های ایران در پایبندی به توافق هستند.

به گزارش سی‌بی‌اس نیوز، دونالد ترامپ در زمان رقابت‌های انتخاباتی مسائل مختلفی را در مورد توافق هسته‌ای که سال گذشته حاصل شد، مطرح کرد. او این توافق را «احمقانه»، «رسوایی» و «بدترین توافقی که تاکنون صورت گرفته» نامیده و از محدودیت زمانی در نظر گرفته شده برای غنی‌سازی اورانیوم و دیگر فعالیت‌های هسته‌ای ایران انتقاد کرده است. ترامپ گفته است نمی‌خواهد این توافق را پاره کند؛ بلکه او از بازگشایی دوباره دیپلماسی سخن گفته و اعلام کرده است که برخلاف دیپلمات‌های باراک اوباما، او آمادگی دارد از مذاکرات خارج شود، اما برنامه دقیق و حقیقی ترامپ مشخص نیست و مذاکره مجدد دشوار خواهد بود. ایران انگیزه چندانی برای مذاکره مجدد در مورد توافقنامه‌ای که به آن رضایت داده است، ندارد. همچنین هیچ یک از کشورهای شرکت‌کننده در این مذاکره تمایل ندارد دوباره مذاکراتی را که بیش از یک دهه به‌طول انجامید و سرانجام پس از دو سال کامل گفت‌وگوهای بی‌وقفه به سرانجام رسید، از سر بگیرد.

این در شرایطی است که آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر عالی جمهوری اسلامی ایران، گفته است: «اگر آمریکا توافقنامه را پاره کند، ما نیز آن را به آتش خواهیم کشید.» حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، با اشاره به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که این توافقنامه را تایید کرده است، گفت هیچ کشوری نمی‌تواند به سادگی، چیزی‌ را که برسر آن توافق شده است تغییر دهد.

براساس این توافق، ایران موافقت کرده است برخی فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدود کند و آمریکا و اروپا نیز متعهد شده‌اند تحریم‌های اقتصادی را لغو کنند. مفاد توافق هسته‌ای از ماه ژانویه(دی ماه) به اجرا درآمده است. به‌رغم تنش‌های موجود بین ایران و آمریکا در سراسر خاورمیانه، از جمله اختلافات در جنگ‌های داخلی سوریه و یمن، این توافق به‌شدت مورد احترام بوده است. هرکدام از طرفین اهرم خود را دارد: ایران خواهان فشارهای جدید اقتصادی به رهبری آمریکا نیست و هرگونه افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران، زنگ خطری برای آمریکا خواهد بود، اما این توافق بر بستری شکننده قرار دارد؛ زیرا برخی قانون‌گذاران قدرتمند در واشنگتن و برخی افراد نگران در تهران مخالف این توافق هستند و به‌دنبال بهانه‌ای می‌گردند تا آن را پاره کنند. در چنین فضایی، مشخص نیست درخواست ترامپ برای مذاکرات مجدد به چه معنایی خواهد بود. مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در نخستین واکنش این وزارتخانه پس از انتخاب ترامپ، گفت: «این توافق تنها تا زمانی معتبر است که همه طرف‌ها از آن حمایت کنند.» این در شرایطی است که تابستان گذشته ولید فارس، مشاور ترامپ در امور خاورمیانه گفت ترامپ از توافقی که به امضای آمریکا رسیده است خارج نخواهد شد، اما طی مذاکراتی رو در رو با ایران یا با مشارکت گروهی از متحدان آمریکا، مفاد این توافق را مورد بازبینی قرار خواهد داد. داریل کیمبال، رئیس موسسه کنترل تسلیحات و از طرفداران توافق هسته‌ای ایران می‌گوید مذاکره مجدد در مورد این توافق، متحدان آمریکا را مشوش می‌کند و این در شرایطی است که مشخص نیست ترامپ قصد دارد با این کار به چه چیزی برسد. ممکن است ترامپ این توافق را به کنگره بفرستد، جایی که اکثریت جمهوری‌خواه مخالف آن هستند. قانون‌گذاران جمهوری‌خواه در حال بررسی اقدامات امکان‌پذیر هستند. یکی از محتمل‌ترین اقدامات، هدف قرار دادن بخش‌هایی از اقتصاد ایران است که از فعالیت‌های موشکی حمایت می‌کنند، به‌ویژه بخش‌هایی که تحت توافق هسته‌ای از تحریم‌ها مستثنی شده‌اند. اقدام دیگر، تحریم سپاه پاسداران به بهانه فعالیت در سوریه است، اما ایران می‌تواند در تلافی هر یک از این اقدامات، محدودیت‌ فعالیت‌های هسته‌ای را کنار بگذارد.

ترامپ از صحبت درباره ملغی کردن توافق هسته‌ای اجتناب کرده، اما گفته است که در مورد این توافق «چنان سخت‌گیری می‌کند که ایران شانسی نداشته باشد.»این در شرایطی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرده است ایران اندکی بیشتر از حد مجاز آب سنگین ذخیره کرده است. همچنین ادعاهایی وجود دارد مبنی‌بر اینکه ایران تحریم‌های موشکی را نقض کرده است، اما تا کنون دولت اوباما این ادعاها را نادیده گرفته است. همچنین زمانی که مقامات ارشد ایران از سرعت کند احیای اقتصاد کشور پس از توافق هسته‌ای شکایت کردند، مقامات ارشد دولت اوباما از جمله جان کری، وزیر امور خارجه، از بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی خواستند تا در ایران سرمایه‌گذاری کنند. مارک دوبوویتز، از بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها که حامی تحریم‌های ایران است، می‌گوید: «این یک واقعیت جدید است» از ترامپ چه انتظاری می‌توان داشت؟ دیگر برای ایران خبری از منافع بی‌قید و شرط و امتیازات یکجانبه نخواهد بود.