واکنش اروپا به موضع برجامی ترامپ عکس: AFP

دنیای اقتصاد: پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا چند روزی است که علاوه بر آن کشور، دنیا را نیز در بهت فرو برده و برای بسیاری این پرسش مطرح شده است که رئیس‌جمهوری آینده آمریکا که در حوزه سیاست هیچ تجربه‌ای ندارد، قرار است چگونه عمل کند. در این میان اما برای تهران مهم‌ترین مساله، نحوه برخورد رئیس جدید کاخ سفید با برجام یا همان توافق‌نامه هسته‌ای است.

ترامپ در رقابت‌های انتخاباتی‌اش از «پاره کردن» برجام سخن گفته بود و بعدتر نیز اعلام کرده بود در صورت پیروزی در انتخابات، برجام را اصلاح یا بازبینی خواهد کرد. این در شرایطی است که کمتر از ۴۸ ساعت پس از اعلام پیروزی کاندیدای جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، یکی از مشاوران او گفته است که دولت آینده آمریکا توافق هسته‌ای با ایران - برجام - را «مورد بازبینی» قرار خواهد داد.همزمان وزارت امور خارجه ایالات‌متحده درباره آینده توافق هسته‌ای با ایران در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ «ابراز نگرانی» کرده و مارک تونر، یکی از سخنگویان این وزارتخانه گفته است به سود همه جهان است که توافق هسته‌ای با ایران اجرا شود.

از سوی دیگر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در نخستین واکنش به پیروزی ترامپ، گفته بود: «رئیس‌جمهوری آینده آمریکا موظف به رعایت تعهد چندجانبه برجام است و ما یقین داریم که جامعه بین‌المللی نیز این توقع را از ایالات‌متحده آمریکا خواهد داشت.» روز گذشته نیز ظریف در دیدار با همتای خود در پراگ، پایتخت چک، به چشم انداز توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ اشاره و تاکید کرد: «برجام یک توافق بین‌المللی است، همه طرف‌ها باید به آن پایبند باشند و تنها یک توافق دو جانبه محسوب نمی‌شود.» همچنین فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در پی انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری جدید آمریکا تاکید کرده است که برجام توافقی دوجانبه میان تهران و واشنگتن نیست و ترامپ نمی‌تواند آن را لغو کند.

احتمال بازبینی توافق

ولید فارِس، مشاور ترامپ در سیاست خارجی، در مصاحبه‌ای که روز پنج‌شنبه انجام داد، در پاسخ به این پرسش که آیا رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا برجام را «پاره خواهد کرد؟» گفت: «پاره کردن شاید واژه خیلی تندی باشد، اما او توافقی را که قبلا انجام شده بر می‌دارد و با اروپائیان و طرف‌های تماس، بازبینی می‌کند.» فارِس در پاسخ به این پرسش که «آیا منظور بازبینی است، اما نه لزوما توقف اجرای توافق؟» گفت: «آن را بررسی خواهد کرد، به کنگره خواهد فرستاد و از ایرانیان خواهد خواست چند مورد را تغییر دهند» او از انجام مذاکراتی بسیار فشرده در آینده خبر داده است. مشاور دونالد ترامپ مدعی شد که توافق به این صورتی که الان هست، یعنی فرستادن ۱۵۰ میلیارد دلار به ایران بدون دریافت چیز نه چندان قابل توجهی در برابر آن برای دولت ترامپ قابل قبول نخواهد بود.

اولویت اول سیاست خارجی ترامپ

روابط ایران و آمریکا در بخش دیگری از مصاحبه ولید فارس که به موضوع مبارزه با داعش ارتباط داشت نیز مطرح شد. فارس گفت که اولویت اول سیاست خارجی دولت آینده آمریکا موضوع مقابله با داعش است. او ادامه داد که برخورد دولت دونالد ترامپ با مساله مقابله با داعش با رویکرد دولت فعلی آمریکا متفاوت خواهد بود و برخورد دولت جدید را «غیریکجانبه و قاطعانه‌تر» توصیف کرد.

این مشاور رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا در ادامه گفت: «دولت آینده آمریکا ائتلافی را با کشورهای عربی تشکیل خواهد داد و سیستم دفاعی اروپائیان را برای مقابله با تروریسم به کار خواهد گرفت.» او در مورد همکاری با روسیه نیز توضیح داد: «البته که او با روس‌ها صحبت خواهد کرد اما این به معنی تقسیم دنیا با روسیه نیست.» فارس در مورد همکاری با روسیه علیه داعش، افزود: «اولویت اول آمریکا، تشکیل ائتلافی با کشورهای میانه‌رو عرب است و ما به کشورهایی مانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، اردن و مصر نظر داریم.» مشاور دونالد ترامپ در واکنش به اظهارنظر مصاحبه‌کننده که یادآور شد چنین ائتلافی در حال حاضر هم وجود دارد، مدعی شد:
«ای کاش چنین بود، اما بسیاری از دیپلمات‌های عرب می‌گویند که مایل بوده‌اند یک چنین نیروی هوایی مشترکی را با آمریکا برای جنگ علیه تروریسم داشته باشند.

این در حالی است که دولت اوباما به آنها گفته است ما نمی‌خواهیم شما در سوریه یا عراق باشید، به‌خاطر توافق با ایران؛ به همین علت هم بخش اعظم نبرد علیه داعش در عراق توسط نیروهایی که از سوی ایران حمایت می‌شوند، صورت می‌گیرد.» ولید فارس دارای تبار لبنانی، پژوهشگر آمریکایی و مفسر امور خاورمیانه و تروریسم جهانی است و در سال ٢٠١١، به‌عنوان مشاور میت رامنی، نامزد جمهوری‌خواهان در انتخابات دوره قبلی ریاست‌جمهوری برگزیده شد. اوایل سال جاری، دونالد ترامپ او را به‌عنوان مشاور خود در زمینه مبارزه با تروریسم و مسائل خاورمیانه انتخاب کرد.

ابراز نگرانی وزارت خارجه آمریکا

با تمام این تفاسیر، طبیعتا با انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا، ابهاماتی در مورد آینده برجام بروز کرده است به ویژه اینکه دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران عمدتا به رویکرد مسالمت‌آمیز اوباما و وزیران خارجه او، به‌خصوص جان کری، نسبت داده شده است. همچنان‌که وزارت امور خارجه آمریکا درباره آینده توافق هسته‌ای با ایران در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ ابراز نگرانی کرد، مارک تونر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنج‌شنبه گفت به سود همه جهان است که تمامی طرف‌های امضاکننده توافق هسته‌ای، آن را اجرا کنند. به گفته مارک تونر، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای اگرچه مطلوب نیست، اما از نظر حقوقی امکان‌پذیر است. او گفت، توافق هسته‌ای با ایران توافقی است که هر یک از طرف‌های امضاکننده می‌تواند از آن کنار بکشد. سخنگوی وزارت امور‌خارجه آمریکا در عین‌حال اضافه کرد که خروج از توافق هسته‌ای می‌تواند پیامدهای زیادی داشته باشد. او تاکید کرد که صحبت‌هایش در حد فرضیات است و صحبت کردن درباره تصمیم‌های ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری‌اش هنوز زود است. مارک تونر گفت دولت کنونی واشنگتن (دولت اوباما) توافق هسته‌ای با ایران را یک موفقیت دیپلماتیک بزرگ می‌داند.

هشدار اتحادیه اروپا به واشنگتن

از سوی دیگر اتحادیه اروپا نیز نسبت به هرگونه تغییری در برجام از سوی آمریکا هشدار داده است. فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ساعاتی پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا گفت که توافق هسته‌ای با ایران، توافقی دوجانبه میان تهران و واشنگتن نیست که دونالد ترامپ در مقام رئیس‌جمهوری آمریکا بتواند آن را برهم بزند. موگرینی روز چهارشنبه، در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان افزود: «توافق با ایران توافقی دوجانبه میان آمریکا و ایران نیست، این توافقی چندجانبه است که از راه مذاکره به‌‌دست آمده و خود من هم شخصا مسوولیت مستقیم در آن دارم و هم‌اکنون رئیس کمیسیون مشترکی هستم که بر اجرای آن نظارت دارد تا اجرای این توافق از سوی همه طرف‌ها را تضمین کند. همچنین این توافق در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته است.»

عمل به تعهدات برجام

موضع فدریکا موگرینی می‌تواند پاسخی باشد به نگرانی‌های مقامات جمهوری اسلامی ایران که روز چهارشنبه و تنها ساعاتی پس از اعلام پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ابراز شد. از جمله روز چهارشنبه، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در نخستین واکنش به انتخاب دونالد ترامپ گفت که «رئیس‌جمهوری آینده آمریکا موظف به رعایت تعهد چندجانبه برجام است و ما یقین داریم که جامعه بین‌المللی نیز این توقع را از ایالات‌متحده آمریکا خواهد داشت.» ظریف پیش‌تر در واکنش به اظهارات سناتورهایی که خواستار لغو توافق با ایران شده بودند، با استدلالی مشابه گفته بود که این توافق به‌خاطر قطعنامه شورای امنیت الزام‌آور است. روز چهارشنبه حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز توافق برجام را «هوشمندانه» توصیف کرده و گفت مزیت این توافق این است که ایران «برجام را نه به‌عنوان توافق با یک کشور یا یک دولت، بلکه به‌عنوان یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تثبیت کرد که با تصمیم یک دولت قابل تغییر نیست.» همچنین ظریف روز جمعه نیز که در سفر به اروپا به‌سر می‌برد در سخنانی درخصوص آینده برجام گفت: «برجام یک توافق بین‌المللی است، همه طرف‌ها باید به آن پایبند باشند و تنها یک توافق دوجانبه محسوب نمی‌شود.» ظریف ادامه داد: «برجام یک توافق‌نامه چندجانبه منطقی است که به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده؛ هرچند آمریکا به بخشی از تعهدات عمل نکرده است اما ما به‌طور کامل به تعهدات خود عمل کرده‌ایم.» رئیس دستگاه دیپلماسی ایران با اشاره به اینکه برجام یک قرارداد منطقی است، تاکید کرد: «ترجیح این است که به درد همه می‌خورد اما به این معنا نیست که ایران گزینه‌ دیگری نداشته باشد.»

واکنش اروپا به موضع برجامی ترامپ