ظریف؛ نخستین میهمان خارجی ژنرال

کامران کرمی - خبرنگار اعزامی دنیای‌اقتصاد به بیروت: هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به ریاست محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در شرایطی چندمین تور اروپایی خود را در شرایط پسابرجام انجام می‌دهد که پیش از سفر به اروپای شرقی، نخست به لبنان سفر کرد تا انتخاب میشل عون رئیس‌جمهور جدید را به مردم و احزاب سیاسی این کشور تبریک بگوید و از ظرفیت‌های سیاسی و اقتصادی عروس خاورمیانه در شرایط نوین بهره گیرد. از آنجا که این نخستین سفر یک هیات بلندپایه خارجی به بیروت پس از انتخاب ژنرال ۸۳ ساله بر کرسی ریاست جمهوری بود، اهمیت آن برای لبنانی‌ها و به‌خصوص منطقه خاورمیانه نیز دوچندان بود. این مهم از حضور گسترده رسانه‌های داخل و خارج لبنان و همچنین برقراری یک امنیت سفت و سخت در شهر متراکم بیروت به خوبی قابل لمس بود.

سفر ظریف به بیروت به عنوان اولین وزیر خارجه‌ای که با ژنرال عون دیدار می‌کند، به دلیل رویدادهای سیاسی جدید در لبنان و همچنین اهمیت این کشور برای ایران در صف بندی‌های منطقه‌ای و محور مقاومت به‌خصوص در رقابت با عربستان سعودی که به نوعی بازنده تحولات اخیر بود، قابل تامل است. در همین ارتباط، روزنامه لبنانی السفیر نوشت: «سعودی‌ها ضمن نارضایتی از دیدار مقام‌های ایران و سوریه با ژنرال «میشل‌عون» به‌عنوان نخستین کشور فعال در این زمینه که در واقع افتتاحیه ریاست جمهوری عون بود، دیدار سریع سفیران کشورهای عضو شورای همکار خلیج‌فارس با «سعد حریری» نخست‌وزیر مامور دولت جدید را برنامه‌ریزی کردند.» در این میان، اما نباید از اهمیت اقتصادی این سفر کاست. به‌خصوص که تجار لبنانی می‌توانند نقش عمده‌ای در مراودات اقتصادی دوجانبه تهران-بیروت داشته باشند و همچنین نقش دروازه‌ای را برای ورود ایران به مدیترانه، اروپا و همچنین قاره سیاه ایفا کنند. متقابلا جمهوری اسلامی نیز می‌تواند دالان (کریدور) قابل‌توجهی برای دسترسی بازرگانان لبنانی به آسیای مرکزی، چین و شبه قاره باشد. موضوعی که در تاکیدات وزیر امور خارجه ایران به چشم آمد و در دستور کار همایش فرصت‌های اقتصادی دو کشور در هتل «فنیسیا» قرار گرفت.

دیدار با عون و آغاز ترافیک دیپلماتیک

سفر ظریف به بیروت نخست به دیدار با میشل عون رئیس‌جمهوری جدید لبنان و تبریک به‌ دلیل این انتخاب گذشت. این دیدار در شرایطی عصر دوشنبه در کاخ بعبدا انجام شد که به دلیل مسائل امنیتی امکان حضور خبرنگاران و بخشی از تیم وزارت خارجه در این ملاقات مهیا نشد. در این دیدار «جبران باسیل» وزیر امور خارجه و «محمد فتحعلی» سفیر ایران در لبنان حضور داشتند. رئیس‌جمهوری لبنان در این ملاقات ضمن تشکر از پیام تبریک و تماس تلفنی حسن روحانی در همان ساعات اولیه انتخاب او، از دیدگاه تهران برای تحکیم ثبات در لبنان قدردانی و بر ضرورت ارتقای روابط دو کشور در همه زمینه‌های سیاسی و اقتصادی تاکید کرد. ژنرال عون بر اهمیت همکاری کشورها در مبارزه با تروریسم تاکید کرد و گفت: «لبنان وارد مبارزه با گروه‌های تروریستی شده که به خاک آن تجاوز و به ملت آن هجمه کرده‌اند.» رئیس‌جمهوری لبنان درخصوص اوضاع سوریه تاکید کرد: «هیچ جایگزینی برای راه‌حل سیاسی در سوریه، بازگشت ثبات به منطقه و حل رنج‌های آوارگان سوری در لبنان وجود ندارد.» عون هفته گذشته با رای اکثریت نمایندگان پارلمان لبنان به‌عنوان سیزدهمین رئیس‌جمهوری این کشور برگزیده شد.

ملاقات با همتای لبنانی

پس از این دیدار محمدجواد ظریف به ملاقات جبران باسیل وزیر امور خارجه لبنان رفت. در کنفرانس خبری مشترک دو وزیر خارجه، همتای ظریف با بیان اینکه همه ما در کنار هم و در مقابل‌تروریسمی قرار داریم که به منطقه نفوذ کرده است، گفت: «ما از ایران برای همه کمک‌هایش به مقاومت در مقابل اسرائیل و کمک‌هایی که به لبنان کرده است، تشکر می‌کنیم.» او با اشاره به روابط دوستانه دو کشور و روابط دوستانه‌اش با ظریف، تاکید کرد: «آقای ظریف اولین بار نیست که به لبنان سفر می‌کند، اما این سفر ویژگی و طعم خاصی دارد، زیرا زمانی صورت گرفته که لبنان از یک معضل بزرگ سیاسی خارج و با سپری کردن دوران بیماری سیاسی، وارد مرحله سلامتی و بهبود شده است.» وزیر خارجه لبنان افزود: «ما خواستار تشویق سرمایه‌گذاران لبنانی برای ورود به بازار ایران برای سرمایه‌گذاری هستیم و از ایرانی‌ها هم می‌خواهیم برای افزایش سطح مبادلات تجاری، بازارهای ایران را روی محصولات تولیدی لبنان بگشایند.»

رایزنی با رهبر مقاومت

دیدار با سید حسن نصرالله دبیر‌کل حزب‌الله لبنان حسن ختام برنامه‌های ظریف در روز دوشنبه بود. در این دیدار که بدون پوشش خبری برگزار و تا بامداد سه‌شنبه به درازا انجامید، طرفین درباره تحولات و رخدادهای سیاسی لبنان و منطقه گفت‌وگو کردند. در این ملاقات «محمد ایرانی» مدیرکل خاورمیانه وزارت امور خارجه، سفیر ایران در لبنان و برخی مقامات ارشد حزب‌الله حضور داشتند. برخی مطبوعات منطقه این دیدار را به لحاظ سیاسی بسیار با اهمیت دانسته، چرا که میشل عون گزینه نزدیک به حزب‌الله و متحد این جریان در ائتلاف ۸ مارس است.

سه‌شنبه و دیدارهای سه‌گانه

صبح سه‌شنبه نیز دیدارهای سیاسی ظریف با مقامات ارشد لبنان با دیدار با «تمام‌سلام» نخست‌وزیر سابق، سعد حریری نخست‌وزیر جدید و مامور تشکیل کابینه و نبیه بری رئیس مجلس تا ظهر دیروز ادامه پیدا کرد. در ملاقات وزیر خارجه ایران با حریری که در «بیت الوسط» در مرکز بیروت انجام شد، تحولات جدید لبنان مورد بررسی طرفین قرار گرفت. سعد حریری مهره‌ای نزدیک به عربستان سعودی است، اما در هفته گذشته در یک اقدامی مهم با نامزدی میشل عون که مورد حمایت سعودی‌ها نبود، موافقت کرد و به دو سال بحران سیاسی در این کشور خاتمه داد.

دیدار با گروه‌های فلسطینی

در ادامه این برنامه‌های فشرده، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی، در دیدار با گروه‌های فلسطینی، رژیم صهیونیستی و تروریسم تکفیری را دو خطر عمده برای منطقه و بشریت دانست و گفت: «بزرگترین عامل تاسف‌بار در جهان عرب و اسلام این است که گروهی تلاش می‌کنند این خطر را کمرنگ و خطرهای جعلی و دروغین را به جای خطر اصلی مطرح کنند، اما فلسطینیان اطمینان داشته باشند مردم ایران، منطقه و جهان هیچگاه خطر رژیم صهیونیستی را فراموش نخواهند کرد.»

همایش فرصت‌های اقتصادی

اما بعد دیگر این سفر همایش تجاری و رایزنی‌های اقتصادی ایران و لبنان بود. هیات تجاری ۳۰ نفره ایران از اتاق بازرگانی به ریاست غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران صبح سه‌شنبه برنامه‌های خود را با همتایان لبنانی در شرایطی از سر گرفتند که وزیر امور خارجه ایران به‌عنوان میهمان ویژه و سخنران افتتاحیه، اظهارات خود را درخصوص فرصت‌های همکاری و ظرفیت‌های اقتصادی دو کشور بیان کرد. ظریف با تاکید بر اینکه فرصت‌های زیادی برای همکاری‌های اقتصادی ایران و لبنان وجود دارد، از بخش‌های دولتی و خصوصی دو کشور خواست تا از فرصت‌های ایجاد شده در ایران و لبنان برای گسترش سرمایه‌گذاری‌ها و همکاری‌های مشترک استفاده کنند.

او در این برنامه که با حضور وزیر امور خارجه لبنان و «آلان حکیم» وزیر اقتصاد این کشور برگزار شد، با بیان اینکه بسیار خوشحالم که امروز در جمع تجار لبنانی حضور می‌یابم و امیدوارم این سفر زمینه را برای گسترش همکاری‌های اقتصادی فراهم کند، با اشاره به همکاری‌های اقتصادی ایران و لبنان گفت: «ما فرصت‌های زیادی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی پیش رو داریم و باید فعالیت خود را در این زمینه شروع کنیم.» ظریف افزود: «توافق هسته‌ای، تحریم‌های ایران را برداشته است و فرصتی را فراهم کرده تا به فعالیت‌های اقتصادی خود ادامه دهیم.» وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه تهران در زمینه نانوتکنولوژی و بایوتکنولوژی بسیار پیشرفته است و این می‌تواند زمینه را برای همکاری‌های دو کشور فراهم کند، تاکید کرد: «ایران خواهان همکاری‌های اقتصادی بیش از گذشته با لبنان است.» جبران باسیل وزیر خارجه لبنان نیز که سخنران دوم بود، به ظرفیت‌های اقتصادی دو کشور به‌خصوص مزیت‌های نسبی لبنان اشاره کرد و گفت: «ما نیز خواهان توسعه روابط با ایران هستیم».

متعاقب «برجام»، بخش اقتصادی لبنان اعم از دولتی و خصوصی علاقه‌مندی خود را برای حضور در بازار اقتصادی و شروی همکاری تجاری با ایران ابراز کرد. تاکنون در این ارتباط چند هیات بلند پایه لبنانی متشکل از ۱۵۰ نفر طی یک سال گذشته از ایران بازدید و با مسوولان و بازرگانان دولتی و خصوصی ایران مذاکره کرده‌اند. از دیگر اقدامات صورت گرفته می‌توان به سفر هیات ۲۲ نفره بازرگانان و شرکت‌های لبنانی به ایران برای بررسی راه‌های گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری دو جانبه، سفر «علی حسن خلیل» وزیر دارایی لبنان و هیات ۲۵ نفری از بخش‌خصوصی به تهران، سفر «آلان حکیم» وزیر اقتصاد و هیات ۳۳نفری به تهران برای برگزاری هفتمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در تهران، سفر «حسین الحاج حسن» وزیر صنایع لبنان در راس هیات ۶۰ نفره به تهران و برگزاری نمایشگاه خودروهای ایرانی در بیروت اشاره کرد. حجم مبادلات تجاری ایران و لبنان رقمی نزدیک به ۱۵۰ میلیون دلار است که به‌زعم مقامات دو کشور بسیار ناچیز است و باید ارتقا پیدا کند. در همین ارتباط رئیس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه کل فعالیت‌های اقتصادی آفریقا تحت تاثیر فعالیت اقتصادی لبنان قرار دارد، گفت: «جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از طریق تجار لبنانی به بازار آفریقا دست پیدا کند.» «غلامحسین شافعی» در گفت‌وگو با خبرنگاران با بیان اینکه لبنان از نظر ارتباط با ایران یک وضعیت خاص تری دارد و از جمله کشورهایی است که به‌عنوان یک کشور دوست واقعی مطرح است، افزود: «بسیاری از تجار لبنانی بخش بالایی از بازار آفریقا را در دست دارند و این برای ایران می‌تواند یک جاذبه باشد که از طریق تجار لبنانی به بازار آفریقا نیز دست پیدا کند.»

«محمد فتحعلی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در لبنان نیز با بیان اینکه این سفر در آغاز مرحله جدید تاریخ لبنان صورت گرفته و طبیعتا دستاوردها و نتایج خوبی به همراه دارد گفت که انتظار می‌رود همکاری‌های اقتصادی دو کشور وارد مرحله تازه‌ای شود. فتحعلی درحاشیه دیدار ظریف با ایرانیان مقیم لبنان در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرد: «سعی شده است دیدارهای وزیر امورخارجه هم جنبه سیاسی و هم جنبه اقتصادی داشته باشد.» سفیر ایران در بیروت گفت: «همراهی بخش اقتصادی و خصوصی با وزیر خارجه نشانگر این است که ایران اعتقاد راسخ دارد در روابط با لبنان حوزه اقتصادی باید بیشتر فعال شود.» فتحعلی افزود: «دو کشور دارای مزایای نسبی هستند و اگر بتوانیم دو طرف را نسبت به مزایا و ظرفیت‌های یکدیگرآشنا کنیم، توانسته ایم بسترهای تقویت روابط و همکاری‌های اقتصادی را فراهم کنیم.»

سفیر ایران در بیروت تاکید کرد: «تلاش ما این است که پایه‌های حقوقی پیشرفت اقتصادی و روابط اقتصادی را تنظیم کنیم.» فتحعلی گفت: «چند ماه قبل کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در تهران برگزار شد و سعی کردیم موضوع تعرفه‌ها را جلو ببریم و در زمان حاضر دو طرف در حال مذاکرات هستند که امیدوارم به نتیجه برسد.» او در بخش ظرفیت‌ها هم افزود: «لبنان ظرفیتی به‌عنوان مهاجران لبنانی دارد، بیش از دو و یا سه برابر جمعیت امروز این کشور خارج از لبنان زندگی می‌کنند و این ظرفیت خوبی است و ایران می‌تواند از آن استفاده کند.» او با بیان اینکه به نظر می‌رسد دو طرف همچنان با خیلی از ظرفیت‌های یکدیگر آشنا نیستند، ابراز کرد: «یکی از موضوعاتی که بحث اقتصادی را با مشکل مواجه کرده است، موضوع مسیر است که بعد از تحولات اتفاق افتاده در عراق و سوریه ما با مشکل مواجه شده ایم و البته سعی کرده‌ایم روی مسیر دریایی متمرکز شویم.»

ظریف و هیات همراه پس از دیدارهای فشرده خود در لبنان عصر سه‌شنبه، شهر ساحلی بیروت را به سمت اولین مقصد اروپایی خود در بالکان ترک کرد و وارد بخارست پایتخت رومانی شد. دیدار با مقامات سیاسی رومانی و شرکت در همایش تجاری از اهم برنامه‌های ظریف در روز چهارشنبه بود. او پس از رومانی وارد اسلوواکی و سپس چک می‌شود.