برجام، مدل حل اختلافات ایران با اعراب

دنیای اقتصاد: دیپلمات پیشین ایران معتقد است برجام مدل حل اختلافات با ایران از طریق دیپلماسی را روی میز کشورهای حاشیه خلیج‌فارس گذاشته است. سیدحسین موسویان پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون آمریکا و مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای ایران در گفت‌وگو با بخش عربی خبرگزاری مهر با بیان اینکه عربستان و متحدانش می‌خواستند بحران هسته‌ای لاینحل بماند تا استخوان‌های ایران زیر خرواری از تحریم‌های بین‌المللی و چندجانبه و یکجانبه خرد شود، گفت: «رفع تحریم‌های هسته‌ای موجب تقویت توانمندی‌های داخلی-منطقه‌ای و بین‌المللی ایران شده است.» او در این گفت‌وگو بر این نظر است که آمریکا از نفت و گاز خلیج‌فارس بی‌نیاز می‌شود.

موسویان در پاسخ به این سوال که عکس‌العمل اعراب به‌ویژه منطقه خلیج‌فارس به توافق هسته‌ای چه بود، گفت: «اسناد منتشر شده ویکی لیکس جای هیچ شکی باقی نگذاشته که عربستان و برخی از دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس در فاصله زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۲، آمریکا را برای حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران تحت فشار قرار داده بودند.»

او با اشاره به این موضوع که گزارش‌های منتشره رسانه‌های معتبر جهان هم جای هیچ شکی را باقی نگذاشته است که عربستان و برخی از دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس بعد از ریاست جمهوری روحانی و آغاز مذاکرات درسطح وزرای خارجه ایران و آمریکا، با تمام ظرفیت وارد عمل شدند که مانع از توافق هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهانی شوند، ابراز کرد: «البته باید گفت که عمان تنها کشوری بود که در جهت موفقیت دیپلماسی و پیشگیری از جنگ احتمالی، اقدامات سازنده و مثبت تاریخی انجام داد که ایرانی‌ها هیچگاه فراموش نخواهند کرد.» موسویان افزود: «نهایتا بعد از امضای توافق هسته‌ای بین ایران و ۶ قدرت جهانی، عربستان و متحدانش چاره‌ای به‌جز پذیرش آن نداشتند.»

معاون سابق شورای عالی امنیت ملی ایران در پاسخ به این سوال که چرا اعراب درمورد تاثیر اجرای برجام بر منطقه بدبین هستند، اظهار کرد: «آنها از ابتدا هم می‌دانستند که ایران به‌دنبال بمب هسته‌ای نیست. منتهی می‌خواستند بحران هسته‌ای لاینحل بماند تا استخوان‌های ایران زیر خرواری از تحریم‌های بین‌المللی و چندجانبه و یکجانبه خرد شود. بعد از موفقیت ایران در حل بحران از طریق دیپلماسی و فروپاشی ساختار تحریم‌های بین‌المللی و یکجانبه و چندجانبه هسته‌ای، به سیاست ایجاد بدبینی نسبت به اجرای برجام دامن می‌زنند تا مانع بهبود روابط خارجی ایران شوند، در حالی که هم آژانس و هم قدرت‌های جهانی تایید کرده‌اند که ایران به تعهدات بین‌المللی‌اش کاملا عمل کرده است.»

پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون در پاسخ به این سوال که برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند برجام توانمندی‌های ایران در منطقه را افزایش خواهد داد و برخی دیگر معتقدند که موجب کاهش اقتدار و نفوذ منطقه‌ای ایران خواهد شد؛کدام واقع‌بینانه است، ادامه داد: «اگر این توافق موجب محدودیت در ظرفیت‌های منطقه‌ای ایران می‌شد که عربستان و متحدان عرب و متحد جدیدش اسرائیل، جشن می‌گرفتند. علت اینکه آنها عزا گرفته و فوق العاده عصبانی هستند، این است که رفع تحریم‌های هسته‌ای موجب تقویت توانمندی‌ها و ظرفیت‌های داخلی-منطقه‌ای و بین‌المللی ایران شده و خواهد شد.»

مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای همچنین در جواب این سوال که شما پیشتر در مقاله المانیتور مدعی شدید که برجام فرصتی برای دیپلماسی منطقه است تا به خصومت‌های گذشته خاتمه داده وسیستم همکاری منطقه‌ای در خلیج‌فارس به‌وجود آید،آیا این خوش‌بینانه نیست، ابراز کرد: «من معتقدم برجام می‌تواند به گسترش همکاری‌های ایران و همسایگانش در خلیج‌فارس کمک کند. زیرا:

۱. اگر آنها نگران بمب هسته‌ای ایران بودند که این تهدید برطرف شده است.

۲. اگر آنها واقعا خواهان خلیج‌فارس و خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای هستند که اجرای اصول برجام از سوی همه کشورها، این خواسته آنها نیز جامه عمل خواهد پوشید.

۳. اگر آنها به‌دنبال حل بحران در روابط کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هستند که با برجام «مدل حل اختلافات از طریق دیپلماسی» را پیش روی همه گذاشته است.

اگر کشورهای همسایه عرب ما واقعا این سه خواسته را داشته باشند، من خوشبین خواهم بود در غیر این‌صورت، خیر.»

سیدحسین موسویان در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که آیا آمریکا با توافق هسته‌ای با ایران، عربستان و متحدانش را فریب داد، آیا تمرکز آمریکا از خاورمیانه به سایر نقاط آسیا متمایل خواهد شد یا خیر،اظهار کرد: «من اخیرا در اوستین مرکز ایالت تگزاس سخنرانی داشتم. آنجا به‌عنوان پایتخت انرژی آمریکا محسوب می‌شود. با افراد متخصص و کارشناس صحبت کردم. همه‌ اعم از جمهوریخواه و دموکرات تصریح می‌کردند که آمریکا دیگر نیازی به نفت وگاز منطقه خلیج‌فارس ندارد و به‌تدریج استراتژی سنتی خلیج‌فارسی خود را تغییر خواهد داد.» او با بیان اینکه هیلاری کلینتون چهارسال پیش در مقاله‌ای در فارین پالیسی آمریکا به‌صراحت دلایل چرخش آمریکا از خلیج‌فارس و خاورمیانه به سمت شرق آسیا را توضیح داد، افزود: «به هرحال آمریکا درک می‌کند که در آینده‌ای نزدیک رقبای اصلی و جدی مثل چین و هند، می‌توانند آمریکا را پشت‌سر بگذارند و به ابرقدرتی آمریکا خاتمه دهند. این دغدغه اصلی آمریکا در یک دهه آینده خواهد بود.»