روایت فرانسوی از مذاکرات هسته‌ای عکس: AFP

در شرایطی که ۱۵ ماه از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ موسوم به برجام می‌گذرد، عمده روایت‌ها از سوی تیم هسته‌ای ایران و آمریکا بوده است. لوران فابیوس، وزیر خارجه سابق فرانسه به تازگی به بیان روند مذاکرات از نگاه خود پرداخت تا بیانگر روایت سومی از مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ باشد.

دنیای اقتصاد: «لوران فابیوس»، وزیر خارجه سابق فرانسه، که نقش مهمی در طول مذاکرات هسته‌ای با ایران ایفا کرد و بیش از هر چیز به «مخالفت با امتیازدهی» به ایران معروف شده ‌بود، در گزارشی مفصل، به تشریح بخشی از پشت صحنه مراحل مختلف مذاکرات هسته‌ای با ایران پرداخت. به گزارش خبرگزاری فارس، فابیوس که از اعضای سرشناس حزب سوسیالیست فرانسه است، در این گزارش ۲۶ صفحه‌ای که در فصلنامه واشنگتن به چاپ رسیده ‌است، از زمان مذاکرات در دوران «سعید جلیلی» دبیر سابق شورای‌عالی امنیت ملی آغاز کرده و تا زمان حصول برنامه جامع اقدام مشترک پیش رفته ‌است.

موافقت با غنی‌سازی

وزیر خارجه سابق فرانسه ابتدا به یادآوری روند مذاکرات در دوران سعید جلیلی پرداخته و نوشته است، در حالی که ۱+۵ به دنبال توقف غنی‌سازی ۲۰درصدی، خروج اورانیوم غنی‌شده از ایران و تعطیلی سایت غنی‌سازی فردو بود، طرف ایرانی از پاسخ به این خواسته‌ها سر باز می‌زد. به گفته فابیوس، ایران روز ۲۴ جولای ۲۰۱۲ (مرداد ۱۳۹۱) در نشستی در استانبول میان «هلگا اشمید» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و «علی باقری» معاون وقت جلیلی، طرحی را ارائه کرده که براساس آن غنی‌سازی ۲۰ درصدی ایران در قالب روندی ۹ مرحله‌ای و به‌صورت تدریجی به حالت تعلیق درآمده و در مقابل باید تمام تحریم‌های یک و چندجانبه علیه تهران برداشته می‌شد. به ادعای فابیوس در تابستان و پاییز ۲۰۱۲، پس از آنکه «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در مجمع عمومی سازمان ملل با ترسیم یک طرح گرافیکی ایران را به اقدام نظامی تهدید کرد، ۱+۵ بیش از آنکه بر حل مساله هسته‌ای تمرکز داشته باشد، بر جلوگیری از اقدام یکجانبه احتمالی تل‌آویو متمرکز شد.او سپس به اختلاف نظرهای گسترده میان اعضای گروه ۱+۵ پرداخته و نوشته است که در اکتبر همان سال، در حالی که کشورهای غربی به‌دنبال ارائه پیشنهاد جدیدی براساس چارچوب پیشنهاد بغداد بودند، روسیه و چین خواستار جذاب‌تر کردن این بسته بوده و اصرار داشتند که باید میزان مشوق‌ها برای ایران بیشتر شود. علاوه بر این، مسکو و پکن به‌طور مشترک، طرحی آماده کرده بودند که در ازای تعلیق غنی‌سازی ۲۰ درصدی، حق ایران برای غنی‌سازی را به رسمیت شناخته و تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران را تعلیق می‌کرد. فابیوس که بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۶ و در زمان ریاست‌جمهوری فرانسوآ میتران، نخست‌وزیر فرانسه بود در بخش دیگری از این گزارش آورده ‌است که در اواخر سال ۲۰۱۲، بریتانیا طرحی را پیشنهاد کرد که براساس آن غنی‌سازی در ایران ادامه یافته و امتیازاتی در زمینه تحریم‌های نفتی به تهران اعطا می‌شد. آلمان که از مدت‌ها قبل از پذیرش حق غنی‌سازی حمایت می‌کرده، از این طرح استقبال کرده، اما آمریکا رغبتی به این طرح نشان نداده و این طرح عملا عقیم مانده است. وزیر خارجه سابق فرانسه نوشته است که بعدا در مذاکراتی که در آلماتی برگزار شد هم، هرچند طرفین مذاکراتی واقعی داشتند، اما به این نتیجه رسیدند که مواضعشان اختلاف زیادی دارد و نمی‌توان برای دور بعدی نشست برنامه‌ریزی کرد.

اتهام وقت‌کشی به روحانی در گذشته

فابیوس که هم اکنون رئیس شورای قانون اساسی فرانسه است، سپس به تغییر دولت در ایران اشاره و انتخاب «حسن روحانی» به‌عنوان رئیس‌جمهور را موجب «گشوده شدن راهی برای تجدید مذاکرات» توصیف کرده است. وزیر خارجه فرانسه بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، هرچند حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کنونی ایران را به وقت‌کشی و پنهان کردن حقایق در جریان سرپرستی تیم مذاکره‌کننده ایران بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ متهم کرده، اما نوشته که او بلافاصله پس از انتخاب، «محمد جواد ظریف» را که فردی آشنا به ایالات‌متحده و اروپا بود به‌عنوان وزیر خارجه منصوب کرد و ظریف هم در اولین نشست تلاش کرد تا با پاک کردن ذهنیت پیشین در مورد روال ایران در مذاکرات، «رویکرد جدید» گفت‌وگوها را برای ۱+۵ تشریح کند. ایده اصلی این بود که طرفین ظرف نهایتا یک سال در مورد غنی‌سازی به توافق رسیده و تمام تحریم‌ها هم رفع شوند.

پاورپوینت ظریف

فابیوس که پیش‌تر دو سمت مهم وزارت دارایی و وزارت بودجه فرانسه را بر‌عهده داشته‌، در بخش دیگری از گزارش خود نوشته است که روز ۱۵ اکتبر ۲۰۱۳ (مهر ۹۲) ظریف در دیدار با «کاترین اشتون» مسوول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا، طرح خود را در قالب پاورپوینتی با عنوان «پایان یک بحران غیرضروری، گشایش افق‌های جدید» ارائه کرد. اهداف ذکر شده در این طرح ۱) رسیدن به اهداف مشترک؛ ۲) گام نهایی مبتنی بر فتوای مقام معظم رهبری و ادامه تحقیق و توسعه در مورد غنی‌سازی، غنی‌سازی در فردو و نطنز براساس حدود مورد توافق، فعالیت رآکتور اراک به نحوی که امکان عملکرد اشاعه‌ای نداشته باشد، نظارت از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رفع کلیه تحریم‌ها؛ و ۳) گام نخست مبتنی بر حل مساله غنی‌سازی ۲۰درصد، تعیین گستره عملکرد فردو و نطنز در قبال تحریم‌های مالی، پتروشیمی، اتومبیل، طلا و دیگر فلزات گرانبها بود.

افشای کانال مخفی میان تهران و واشنگتن

وزیر خارجه سابق فرانسه سپس تا نوامبر ۲۰۱۳ پیش رفته، زمانی که به گفته او آمریکایی‌ها که تا پیش از آن با کارشناسان درجه دومشان در مذاکرات کارشناسی حضور داشتند، ناگهان سندی کاملا متفاوت را بین اعضای ۱+۵ توزیع کردند که در آن خط سیری برای مذاکرات ترسیم شده بود که مولفه‌های پیشنهاد ظریف از جمله فاز نخست، فاز نهایی و اهداف مشترک را داشت. فابیوس می‌گوید افشای وجود یک کانال مخفی مذاکرات دوجانبه میان تهران و واشنگتن به بروز درگیری لفظی شدیدی میان نماینده آمریکا و فرانسه منجر شد، اما نهایتا همین سند، مبنای مذاکرات قرار گرفت. به گفته او، پاریس این سند را ناقص می‌دید و معتقد بود که چند کمبود در آن وجود دارد و باید اصلاح شود. فابیوس سپس تایید کرده که با وجود موافقت همه با مفاد این سند، این فرانسوی‌ها بوده‌اند که با آن مخالفت کرده و دیگر اعضای ۱+۵ را به اصلاح سندی واداشته‌اند که پیش‌تر بین تهران و واشنگتن مورد توافق قرار گرفته بود.

تهدید به خروج از مذاکرات

آن‌طور که فابیوس نوشته، این تغییر ناگهانی سند، با واکنش تند ظریف مواجه شده و او حتی تهدید کرده که ممکن است ایران به کلی از مذاکرات خارج شود. با این وجود طرفین نهایتا موافقت کرده‌اند که مذاکرات کارشناسی برگزار و این اصلاحات بررسی شوند. فرانسه هم همان زمان به آمریکا هشدار داده است که نباید مذاکره مخفی با ایران را تکرار کند. نهایتا جلسه وزیران خارجه روز ۲۲ نوامبر برگزار شد و به گفته فابیوس، ظریف پس از سه روز مقاومت، درخواست‌های جدید طرف مقابل را پذیرفت و در عوض «جان کری» وزیر خارجه آمریکا هم پیشنهاد آزادسازی بخشی از دارایی‌های ایران را مطرح کرد. این رقم در ابتدا ۶/ ۳ میلیارد دلار بوده، اما نهایتا طرفین روی رقم ۲/ ۴ میلیارد دلار توافق کرده و توافق موقت هسته‌ای، موسوم به برنامه اقدام مشترک، در بامداد روز ۲۴ نوامبر ۲۰۱۲ (۳ آذر ۹۲) شکل گرفت.

رویکرد سختگیرانه ایران

فابیوس در ادامه به تشریح روند مذاکرات پرداخت و نوشت که در طول مذاکرات اعلام تحریم‌های جدید آمریکا علیه شخصیت‌های ایران و رونمایی ایران از نسل جدید سانتریفیوژهایش، موجب وقفه در مذاکرات شد. او مدعی است که تیم هسته‌ای ایران رویکرد سختگیرانه‌تری در مذاکرات داشته و تلاش می‌کرد از اینکه دستاوردهایش به‌عنوان امتیاز خرج شود، جلوگیری کند. نهایتا آژانس موافقت کرده که ایران سانتریفیوژ جدیدش را حفظ کند، مشروط بر اینکه آن را به منابع اورانیوم متصل نکند.

اعتراض ایران به عدم رفع واقعی تحریم‌ها

او با اشاره به اینکه در همان دوران ایران نسبت به اینکه رفع تحریم‌ها براساس برنامه اقدام به درستی اتفاق نیفتاده و تنها روی کاغذ مانده، مدعی شده است که سردرگمی بانک مرکزی و ناتوانی مقامات ایرانی در تصمیم‌گیری در مورد نحوه استفاده از این منابع دلیل اصلی بروز مشکل در جابه‌جایی این مبالغ بود.

فرار از شنود

فابیوس در ادامه گزارش‌اش به اولین مورد از تمدیدهای چند باره مذاکرات اشاره کرده و نوشته است که در این برهه تیم مذاکره‌کننده فرانسه برای فرار از دستگاه‌های شنود، به پارک نزدیک محل مذاکره می‌رفته و در همین محل هم بوده که رویکرد تازه برای حل مساله ابعاد احتمالی، با عنوان «فهرست محدودکننده» تدوین شده است.

وزیر خارجه فرانسه سپس به بیان جزئیات مذاکرات پرداخته تا به دومین تمدید مذاکرات رسیده است. در آن زمان مذاکرات به‌صورت دو مرحله‌ای تمدید شد: یک دوره چهار ماهه برای تصویب چارچوب سیاسی و یک بازه سه ماهه برای مسائل فنی. به گفته فابیوس، این بازه زمانی پیشنهاد فرانسه بود، در حالی که کری با آن مخالف بوده و می‌گفت که نمی‌تواند کنگره را بیش از این «معطل» نگه دارد. با این وجود پاریس معتقد بوده که به دلیل فشار تحریم‌ها، زمان به نفع غرب در گذر است.

پنهان‌کاری آمریکایی‌ها

فابیوس در طول این گزارش بارها از پنهان‌کاری آمریکا گلایه کرده و نوشته است که در مذاکراتی که در لوزان انجام شد، واشنگتن پیشنهادی در مورد نحوه رفع تحریم‌های شورای امنیت داشت، اما با وجود اصرار کشورهای اروپایی حاضر نبود جزئیات آن را در اختیار آنها بگذارد. به گفته او، در مورد مساله بازرسی‌ها، آمریکا به‌صورت مخفیانه با همکاری دستگاه سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سازوکاری را طراحی کردند که براساس آن بازرسی از مراکز حساس به کسب حداکثر آرا منوط می‌شد و ترکیب اعضا هم با وارد کردن اتحادیه اروپا به نحوی تنظیم شده بود که طرف غربی همواره پنج رای از هشت رای را داشته باشد تا در صورت نیاز ایران را وادار به صدور مجوز بازرسی کند. فابیوس می‌گوید پاریس این سازوکار را ضعیف‌تر از پروتکل الحاقی دانسته و این مساله را به اطلاع آژانس رسانده است. (این سازوکار نهایتا در برجام گنجانده شد).

قصد آمریکا برای دادن امتیازات بیشتر

او در ادامه تصویری ضعیف از طرف آمریکایی به تصویر کشیده که به واسطه گذر زمان تحت فشار بوده و قصد داشته امتیازات بیشتری به ایران بدهد، از جمله اینکه محدودیت‌ها فقط براساس زمان گریز تعیین شده و این زمان گریز هم در سال یازدهم به هفت ماه کاهش یابد. فابیوس نوشت که در مقابل، فرانسه در برابر این امتیازدهی‌ها به ایران ایستاده و مفاد ضعیف توافق با اصرار پاریس اصلاح شده‌اند.

فکت شیت آمریکایی

مذاکره‌کننده فرانسه در جریان گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای در بخش دیگری از گزارش‌اش، به نحوه انتشار فکت شیت (گزاره برگ) آمریکایی اشاره کرده و تلویحا تایید کرده که واشنگتن بر خلاف قولی که داده بود، این سند را منتشر کرده است. او نوشته است: «سند لوزان، به خودی خود سه نسخه با محتوایی متفاوت داشت، اما آن نسخه‌ای که در ساعت ۰۶:۴۵ صبح ثبت شده بود، سند رسمی به شمار می‌رفت. سندی که حاوی مفاد کلیدی توافق بود، علنی نشد، اما ۱+۵ و ایران تصمیم گرفتند که مشروط بر اینکه تناقضی در گفته‌های طرف‌های مذاکره پیش نیاید، می‌توان محتوای سند را علنی کرد.» او افزود: «این، اصل عدم تناقض‌گویی بود که کری خیلی به آن علاقه داشت، اما آمریکایی‌ها بلافاصله آن را نقض کرده و فکت شیتی را به کنگره ارائه کردند که دیدگاه ایالات‌متحده (در مورد توافق) را با قرائتی مثبت ارائه می‌کرد.»

روایت فرانسوی از مذاکرات هسته‌ای