پروژه جدید اعراب علیه ایران

گروه دیپلماسی- کامران کرمی: ۴۸ ساعت پس از گزارش جنجالی خبرگزاری «آسوشیتدپرس» مبنی بر بندهای اعلام نشده و محرمانه در توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ که به تهران اجازه می‌دهد تا بین بازه زمانی ۱۱ تا ۱۳ سال به غنی‌سازی در مقیاس صنعتی دست پیدا کند، روزنامه «الشرق الاوسط» در یک گزارش همسو مدعی شد که اسناد فاش شده از اجازه غرب به تهران برای غنی‌سازی زودتر از زمان اعلام شده حکایت دارد و از این‌رو نمی‌توان به اطمینان دادن‌های کشورهای غربی و ایران اعتماد کرد. همزمان وزیر خارجه عربستان سعودی در اظهارنظرهای هماهنگ با این خط فکری، با بیان اینکه نسبت به پول‌هایی که ایران به دست می‌آورد نگران هستیم، گفت: «از هر توافق که از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای جلوگیری کند، استقبال می‌کنیم.» در سوی دیگر ماجرا دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس نیز در واکنش به صدور حکم اعدام برای تبعه کویتی به اتهام جاسوسی برای ایران، خواستار از سرگیری فرآیند تحریم علیه ایران شد.

افشای سند جدید درباره غنی‌سازی ایران و توافق هسته‌ای که با واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی روبه‌رو شده است، نشان از تلاش دوباره لابی‌های عربی در به شکست کشاندن برجام و کاهش آثار آن برای ایران در زمانی دارد که غرب و به‌خصوص بخشی از آمریکایی‌ها تمایلی در همراهی با این ذهنیت اعراب ندارند. شاهد مثال آنکه «گری سیک» یکی از مقامات بلندپایه سابق آمریکا معتقد است که اگر امروز به سخنان عربستان یا دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس گوش کنیم، متوجه نمی‌شویم که یکسال پیش نگرانی آنها ایران هسته‌ای بود، بنابراین هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد آن دسته از کشورهای منطقه که به توافق هسته‌ای بدبین بودند، سیاست‌های هسته‌ای خود را تغییر داده‌اند. در مقابل اما، سرلشکر خلیفه الکعبی، دبیر و مشاور امور نظامی شورای همکاری خلیج‌فارس به «الشرق الاوسط» گفت، دولت‌های خلیج‌فارس نمی‌توانند به هر گونه اطمینان خاطری درباره برنامه هسته‌ای ایران اعتماد کنند.الشرق‌الاوسط مدعی شده که در سند فاش شده است با آغاز ژانویه (دی ماه) ۲۰۲۷، یعنی پس از گذشت ۱۱ سال از اجرای توافق، ایران شروع به تغییر هزاران دستگاه پیشرفته با تجهیزات سانتریفیوژ اصلی خود خواهد کرد.

نگرانی از پول‌های ایران

همزمان با انتشار سند به اصطلاح لو رفته که با برجسته‌سازی الشرق الاوسط و دیگر رسانه‌های عربی همراه شده‌است، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی در گفت‌وگو با شبکه «یورونیوز» در پاسخ به پرسشی درباره توافق هسته‌ای ایران گفت: «ما گفته‌ایم هر توافقی که از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای جلوگیری کند و همچنین هر توافقی که دارای مکانیزم نظارت سختگیرانه و تحمیلی باشد که در صورتی که ایران آن را نقض کند، دارای شروطی برای برگشت‌پذیری تحریم‌ها باشد، توافقی است که از آن استقبال خواهیم کرد.» وزیر خارجه عربستان اضافه کرد: «نگرانی‌هایی که ما داشتیم و هنوز هم داریم به پول‌هایی مربوط است که ایران به آن دست خواهد یافت.» از همان آغازین روزهای توافق ژنو در آذر ۹۲ تا توافق هسته‌ای ۲۳ تیرماه ۹۴ در وین اتریش، عربستان سعودی از مهم‌ترین بازیگران مخالف توافق بود که با کارشکنی‌های آشکار و پنهان در روند این توافق اخلال ایجاد کرد که اوج آن سفر شتابزده سعود الفیصل وزیر خارجه سابق و متوفی سعودی در اکتبر ۲۰۱۴ -آذر ۹۳- به وین و دیدار با جان کری وزیر خارجه آمریکا در بحبوحه مذاکرات بود. عادل الجبیر در بخش دیگر از اظهاراتش با تکرار ادعاهای پیشین خود در رابطه با ایران مدعی شد: «آنچه ما می‌بینیم تداوم حضور ایران در فعالیت‌های خصمانه در حمایت از حزب‌الله لبنان، در سوریه، در عراق و در تلاش برای تامین سلاح برای حوثی‌ها در یمن است. بنابراین فکر می‌کنم هنوز نمی‌توان تصمیم گرفت که آیا در رفتار ایران تغییر صورت گرفته است یا نه، البته ما واقعا هیچ تغییری را نمی‌بینیم.»وزیر خارجه سعودی در پاسخ به این پرسش که اگر شما اطمینان داشته باشید که ایران به مفاد این توافق پایبند نمی‌ماند، آیا عربستان سعودی دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای را بررسی خواهد کرد، گفت: «عربستان سعودی هر اقدامی را که برای حفاظت از مردمان و کشورمان لازم باشد انجام خواهد داد. در رابطه با اینکه ما چطور این کار را انجام خواهیم داد یا با چه وسیله‌ای این کار را می‌کنیم، چیزی نیست که ما بخواهیم آن را در یک برنامه تلویزیونی اعلام کنیم.»به باور بیشتر تحلیلگران سیاسی، موضوع مقابله به مثل با ایران و تجهیز به سلاح اتمی که همواره از سوی سعودی‌ها مطرح شده‌است، بیشتر یک بلوف سیاسی است و تنها برخی کشورها چون پاکستان هستند که می‌توانند در دستیابی ریاض به سلاح هسته‌ای آن‌هم با شرایط ویژه نقش ایفا کنند.

فرآیند تحریم ایران از سر گرفته شود

با حصول توافق هسته‌ای و در شرایطی که سعودی‌ها نتوانستند از توافق ممانعت به‌عمل آورند، به سمت کاهش بهره‌وری ایران از این توافق حرکت کردند که یکی از آنها ایفای نقش در تحریم‌های ثانویه علیه ایران بود که مجددا در اظهارات عادل الجبیر و شورای همکاری خلیج‌فارس منعکس شده است. دبیرکل این شورا در واکنش به صدور حکم اعدام برای تبعه کویتی به اتهام جاسوسی برای ایران، خواستار از سرگیری فرآیند تحریم ایران شد. با توجه به اینکه یکی از اتهامات بی‌اساس این تبعه کویتی جاسوسی برای ایران و حزب الله بوده؛ شبکه خبری «اسکای نیوز» گزارش داد «عبد اللطیف بن راشد الزیانی» دبیر کل شورای همکاری خلیج‌فارس ضمن متهم کردن ایران به دخالت در امور کشورهای منطقه مدعی شده که اگر ایران این رویکرد خود را تغییر ندهد، باید فرآیند تحریم این کشور از سر گرفته شود. کشورهای عربی اخیرا موجی را برای اتهام‌زنی به ایران ایجاد کرده‌اند و ادعا می‌کنند تهران در امور داخلی کشورهای عربی منطقه دخالت می‌کند.

اختلاف در نگاه به توافق هسته‌ای

اگرچه برخی دولت‌های عربی در زمانی که مجموعه غرب پروژه ایران‌هراسی را شکل داد، توانستند بر این موج سوار شوند، اما با جدی شدن مذاکرات هسته‌ای که به برجام منجر شد و اینک با اجرای آن و پایبندی ایران به تعهدات، به‌نظر می‌رسد نوع نگاه به ایران پساتوافق در نزد اعراب و غرب متفاوت است. دولت‌های عربی و در راس آنها عربستان معتقدند این توافق باعث شده تا ایران توانایی دستیابی به سلاح هسته‌ای را بالقوه داشته باشد، از بند و زنجیرهای تحریم رهانیده شود، به پول‌هایش دست پیدا کند، نفوذش در جهان عرب افزایش پیدا کند و همچنین در روندی قرار گرفته است که می‌تواند مشکلات سیاسی خود را با آمریکا حل کند و در خصوص امنیت منطقه‌ای با آن به گفت‌وگو بنشیند. بنابراین این امتیازها در شرایطی به تهران داده شده که دوستان آمریکا در این روند گول خورده و مورد اغفال قرار گرفته‌اند و بر این باورند که باید به سمت شکل دادن به یک راهبرد ضد ایرانی با وجود بی‌میلی آمریکا حرکت کرد.در مقابل، اما مقامات آمریکا با بیان اینکه دیگر دوره سواری رایگان گذشته است، معتقدند متحدان آمریکا باید خود در تامین امنیت خودشان نقش ایفا کنند، به‌خصوص در دوره‌ای که جهان امن‌تر از گذشته شده و دیگر بهانه‌ای به نام ایران و ایران‌هراسی وجود ندارد. در این میان اگرچه برخی مقامات آمریکایی همچون ترامپ و جمهوریخواهان در برخی ذهنیت‌های اعراب شریکند و بر این اعتقادند که ایران با این توافق قوی‌تر از گذشته شده است، اما مجموعه استراتژیست‌های آمریکایی بر این تحلیل اتفاق نظر دارند که توافق هسته‌ای باعث شده تا گرایش به مسابقه تسلیحاتی در خلیج‌فارس و خاورمیانه کمرنگ شود.