گروه بازار پول: آمارهای بانک مرکزی در سه ماه نخست سال جاری نشان می‌دهد که منبع تغذیه تورم، از بخش خدمات به بخش کالاها تغییر یافته است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در سه ماه نخست سال جاری همواره میزان تورم کالاها بیشتر از تورم خدمات بوده است. این در حالی است که در اکثر ماه‌های سال گذشته میزان تورم خدمات بیشتر از سطح کالاها بوده است. برخی کارشناسان معتقدند که افزایش نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی در ماه‌های آینده می‌تواند تهدیدی برای تورم محسوب شود و اثر خود را روی تورم بخش کالایی منعکس کند. در دو سال اخیر، عاملی که باعث شده تورم کل شاخص قیمت مصرف‌کننده در مسیر نزولی قرار گیرد، کاهش شدید تورم گروه کالا بوده است.

جغرافیای تورم

بانک مرکزی آمارهای گزارش کامل شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در سال جاری را منتشر کرد. این گزارش‌ها نشان می‌دهد که شاخص کالاها و خدمات در مناطق شهری ایران در خرداد ماه سال ۹۵ به عدد ۹/ ۲۴۰‌واحد رسید که نسبت به ماه قبل معادل ۲/ ۱ درصد افزایش داشته است. این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۸/ ۶ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین طی سه ماه اول سال جاری شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی نسبت به دوره مشابه سال قبل ۲/ ۷ درصد افزایش داشته است. گزارش بانک مرکزی شاخص بهای کالا و خدمات در استان‌های کشور نیز منتشر کرده است. بر این اساس شاخص کل بهای کالا و خدمات مصرفی در خرداد ماه سال جاری در تمام استان‌های کشور (به جز استان گلستان با ۲/ ۰ درصد کاهش) افزایشی بوده است. بیشترین میزان افزایش متعلق به استان‌های زنجان و یزد با ۹/ ۱ درصد رشد و کمترین آن نیز مربوط به استان لرستان که رقم آن ۳/ ۰ درصد ثبت شده است. شاخص مذکور در استان تهران معادل ۲/ ۱ درصد رشد داشته است. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که میزان تورم در دوازده ماه منتهی به خرداد ماه جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷/ ۹ درصد بوده است.

تغییر روند تورم کالا و خدمات

گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده از دوازده گروه اصلی تشکیل شده که برخی از این گروه‌های اصلی شامل خوراکی‌ها و آشامیدنی ها، پوشاک و کفش، مسکن و سوخت ها، بهداشت و درمان، حمل و نقل و سایر گروه‌ها است. این گزارش اجزا را در یک تقسیم بندی دیگر نیز قرار داده است، به نحوی که این اجزا در دو گروه کالا و خدمات قرار گیرند. کالاها حدود ۵۳ درصد و خدمات ۴۷‌درصد وزن کل شاخص مصرف‌کننده را در اختیار دارد. آمارها نشان می‌دهد در دو سال اخیر که روند تورمی کاهش یافته، عمدتا میزان تورم کالاها از تورم خدمات کمتر بوده، اما در سه ماه نخست این روند تغییر کرده است. بر اساس آمارها در ماه‌های فصل بهار سال جاری، تورم ماهانه کالاها از تورم ماهانه خدمات سبقت گرفته است. به‌عنوان مثال در خرداد ماه تورم ماهانه کالا معادل ۵/ ۱ درصد گزارش شده که این رقم برای خدمت معادل ۷/ ۰ درصد بوده است. به‌عنوان نمونه دیگر در اردیبهشت ماه تورم ماهانه گروه کالاها معادل ۱/ ۱ درصد بوده، که این رقم برای خدمت معادل ۸/ ۰ درصد گزارش شده است. اما در ماه‌های سال گذشته، آنچه سبب شده است تورم کل شاخص قیمت مصرف‌کننده در مسیر نزولی قرار گیرد، کاهش شدید تورم گروه کالا بوده است. در این خصوص کارشناسان معتقدند یکی از مهم‌ترین عوامل در کنترل تورم کالاها کاهش تورم وارداتی بوده است. در سال‌های گذشته رشد اندک نرخ ارز، کاهش نوسانات ارز و منفی شدن نرخ رشد قیمت دلاری کالاهای وارداتی باعث شده که این روند بروز یابد. همچنین در ماه‌های گذشته، متغیرهای پولی که مهم‌ترین عامل تورم در بلندمدت هستند،‌ روند قابل کنترلی به خود گرفته بودند، هر چند که برخی آمارها نشان می‌دهد در ماه‌های پایانی سال گذشته، رشد نقدینگی روند افزایشی به خود گرفته است. مطابق آمارهای بانک مرکزی در پایان سال گذشته رشد نقدینگی معادل ۳۰ درصد گزارش شده همچنین نرخ رشد پایه پولی به ۱/ ۱۷ درصد رسیده است. معمولا اثر افزایش در متغیرهای پولی پس از یک وقفه ۶ ماهه اثرخود را در تورم شاخص بهای مصرف‌کننده بروز می‌دهند. تداوم افزایش در بخش کالایی می‌تواند یک هشدار تلقی شود، زیرا تورم ماهانه بخش خدمات نسبت به ماه‌های قبل تغییر قابل توجهی نداشته است، اما افزایش تورم کالایی می‌تواند منجر به بروز نوسانات در قیمت‌ها شود. همچنین اثرگذاری تورم کالایی با توجه به وزن بیشتر در شاخص کل قوی تر است و این عامل نیز می‌تواند رقم شاخص را بیشتر تحت تاثیر خود قرار دهد. اگرچه که آمارها نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از تغییرات تورم کالایی به خصوص در خرداد ماه به دلیل اثر نوسانات فصلی بوده است.

کاهش تورم پس از تعدیل فصلی

بانک مرکزی در این گزارش درصد تغییرات ماهانه شاخص کل و برخی از گروه‌ها را پیش از حذف و پس از حذف نوسانات فصلی نیز منتشر می‌کند. اثر فصلی، هنگامی رخ می‌دهد که یک پدیده غیر‌اقتصادی در یک فاصله زمانی منظم، داده‌های مورد نظر را تحت‌تاثیر قرار دهد. عواملی مانند تغییرات آب‌وهوا یا تعطیلات می‌توانند اثر فصلی ایجاد کنند. فصلی بودن می‌تواند به‌صورت هفتگی، ماهانه یا سالانه در داده‌ها رخ دهد، این روند مقایسه داده‌ها را در یکسری زمانی دشوار می‌کند. به‌عنوان مثال، در ابتدای تابستان هر سال، به دلیل نوبرانه بودن میوه‌ها قیمت آن با افزایش قابل‌توجهی روبه‌رو می‌شود، اما پس از مدتی با افزایش عرضه، قیمت آن تعدیل می‌شود. بنابراین تغییر قیمت میوه‌ها در ابتدای فصل به دلیل عامل زمانی بوده و علت اقتصادی نداشته است. این اثر فصلی، مقایسه شاخص بها را با سایر ماه‌های سال دچار مشکل می‌کند. به همین دلیل و برای مقایسه بهتر، اثر فصلی را از داده‌های جمع‌آوری شده تعدیل می‌کنند.آمارها نشان می‌دهد که تورم ماهانه خرداد ماه پس از تعدیل فصلی از ۲/ ۱ درصد به ۵/ ۰‌درصد کاهش یافته است. این روند در اردیبهشت ماه مسیری متفاوت داشت، به نحوی که تورم ماهانه پیش از نوسانات فصلی معادل ۹/ ۰‌درصد گزارش شده بود، اما پس از نوسانات فصلی تورم ماهانه به ۲/ ۱ درصد افزایش یافته است. تورم ماهانه در فروردین ماه نیز به گونه‌ای بوده است که پیش از تورم فصلی تورم ماهانه معادل ۵/ ۰ درصد گزارش شده بود، اما پس از تعدیل فصلی میزان تورم معادل صفر گزارش شده است.

تغییر باند تورم در بهار