مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در قالب سلسله گزارش‌های آسیب‌شناسی نظام بانکی، موضوع توقف و ورشکستگی در نظام بانکی ایران را مورد بررسی قرار داد.

به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز در گزارشی ضمن بررسی ورشکستگی در نظام بانکی ایران، به آسیب‌شناسی نظام بانکی پرداخت و راهکارهایی برای مقابله با توقف و ورشکستگی در نظام بانکی پیشنهاد کرد. براساس این گزارش، راهبردهای مناسب برای حل این مشکل باید به‌صورت گام به گام باشند به گونه‌ای که در گام نخست با تمرکز بر دو مقوله «توقف ترازنامه‌ای و توقف نقدینگی» به نوعی شاخص‌های سلامت بانکی به سمت مناسب هدایت شده و همزمان با آن مقام پولی تلاش کند به تدریج قدرت نظارتی و تنظیم‌گری خود را بازیافته و ارتقا بخشد تا در نهایت در گام دوم و پس از احراز نسبی شرایط سلامت بانکی، رسیدگی به پدیده توقف نظارتی به‌صورت موثر قابل پیگیری شود.

به عقیده کارشناسان اقتصادی این مرکز، با توجه به اینکه مهم‌ترین قید موجود، کمبود منابع برای تزریق به بانک‌ها با هدف افزایش سرمایه یا پرداخت بدهی است، می‌توان از راهبرد «تبدیل به اوراق کردن دارایی‌های غیر نقدینه» استفاده کرد. در این صورت دولت در قالب صکوکی خاص، بخشی از بدهی‌های خود به سیستم بانکی را در قالب اوراق صکوک میان مدت (البته با نرخ‌های جذاب) در بازار عرضه و در قالب برنامه‌ای مدون بازپرداخت اصل و سود آنها را در لوایح بودجه سنواتی پیش‌بینی می‌کند.

به دلیل آنکه خرید اوراق و تزریق منابع به سیستم بانکی همراه با فرآیند خروج سپرده از بانک همراه است، به‌صورت همزمان بخش دارایی‌ها (مطالبات از دولت) و بخش تعهدات (سپرده‌ها) کاهش می‌یابد؛ به عبارتی حجم دارایی‌های بانکی کاسته می‌شود. از سوی دیگر دولت می‌تواند با انتشار صکوک دیگری و تجهیز منابع به شیوه مشابه، برخی از بدهی‌های خود را به اشخاصی که به‌عنوان طلبکار دولت و بدهکار معوق به نظام بانکی هستند، پرداخت کند.

این امر نیز حجم دارایی‌ها و تعهدات نظام بانکی را به‌صورت همزمان کاهش خواهد داد و در ارتقای کفایت سرمایه و کیفیت دارایی‌های بانک موثر واقع خواهد شد و تا این مرحله، فقط دارایی‌های با ماهیت بدهی از بازار پول به بازار سرمایه نقل مکان می‌کند. به عقیده کارشناسان این مرکز، تدوین یک برنامه بازپرداخت منظم و رعایت انضباط مالی می‌تواند آثار زیانبار احتمالی این فرآیند بر عملکرد بازار سرمایه را عقیم سازد.

از نظر کارشناسان این مرکز، راهکارهای دیگری همچون جذب سرمایه‌گذار از میان سپرده‌گذاران از طریق تبدیل سپرده به سرمایه نیز می‌تواند مورد توجه دولت قرار گیرد.سپرده‌گذاری میان‌مدت و بلندمدت بانک مرکزی در بانک‌ها مشروط بر رعایت برخی الزامات از جمله حفظ دامنه مشخصی برای نسبت‌های نقدینگی یا سایر شاخص‌های ناظر بر سلامت بانکی، می‌تواند به‌عنوان راهکار دیگر تلقی شود.پیگیری جدی برنامه فروش دارایی‌های مازاد، کاهش تعداد شعب بانک‌های فاقد نسبت‌های مناسب مالی، الزام بانک‌ها به کاهش حجم بنگاهداری از دیگر برنامه‌های قابل پیگیری برای جلوگیری از توقف بانکی به شمار می‌رود.همچنین می‌توان برخی از بانک‌ها را به این سمت سوق داد که از شعب مشترک بهره‌برداری کنند که این امر می‌تواند ضمن کاهش هزینه‌های عملیاتی، نقدینگی بانک‌ها را ارتقا بخشد.

مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین بر اهتمام بانک مرکزی در اجرای کامل قانون بازار غیرمتشکل پولی تاکید کرد. صکوک ابزار نوین مالی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به کار گرفته می‌شود؛ اصطلاح صکوک برگرفته از واژه عربی صک به معنای چک، نوشته بدهکار، سفته و قبض بدهی است و به‌طور معمول، به‌عنوان اوراق قرضه اسلامی تعریف می‌شود.