واکنش آمریکا به قرارداد چابهار

گروه دیپلماسی: با گذشت کمتر از دو روز از امضای قرارداد میان ایران و هند درخصوص توسعه بندر چابهار، آمریکا به این مساله واکنش نشان داد. نمایندگان مجلس سنای آمریکا روز سه‌شنبه درباره این مساله که آیا برنامه هند برای توسعه بندری در جنوب ایران برای دسترسی تجاری موجب نقض تحریم‌های بین‌المللی می‌شود یا خیر بحث و گفت‌وگو کردند. یک مقام آمریکایی در پاسخ به سوالات قانون‌گذاران در کنگره در مورد قرارداد تازه ایران و هند بر سر توسعه بندر چابهار در جنوب ایران گفت که هرچند دولت آمریکا این قرارداد را بررسی خواهد کرد اما هند به مسیرهای تازه تجاری از جمله از طریق ایران نیاز دارد. نیشا دسای بیسوال، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور آسیای جنوبی و مرکزی، روز سه‌شنبه در کمیته روابط خارجی مجلس سنا شهادت می‌داد. در این جلسه شماری از سناتورها سوالاتی را در مورد نقض احتمالی تحریم‌های بین‌المللی در نتیجه توسعه بندر چابهار توسط هند مطرح کردند. بیسوال گفت:‌ «ادامه محدودیت‌هایی را که در زمینه کار با ایران وجود دارد را به روشنی با هند مطرح کرده‌ایم. ما باید جزئیات قرارداد مربوط به چابهار را بررسی کنیم تا ببینیم چارچوب‌ها را رعایت می‌کند یا نه.»

بیسوال همچنین گفت: «معتقد است روابط هند با ایران عمدتا بر مسائل اقتصادی و انرژی متمرکز است و دولت آمریکا نیز احتیاج دولت هند به مسیر تجاری را درک می‌کند.» او افزود: «از منظر هند، ایران دروازه این کشور به سمت افغانستان و آسیای مرکزی است.» بیسوال تاکید کرد: «هیچ نشانه‌ای مبنی بر تعامل هند با ایران در زمینه‌هایی نظیر همکاری نظامی که ممکن است موجب نگرانی برای آمریکا شود، مشاهده نکرده است.» مودی قرار است ماه آینده از آمریکا دیدار و در کنگره سخنرانی کند که به گفته این مقام وزارت امور خارجه آمریکا امکان همکاری‌های امنیتی بیشتر میان دو کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت. همچنین به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رویترز، در این جلسه یک نماینده وزارت امور خارجه آمریکا وعده داد که دولت به دقت این طرح را زیر نظر خواهد گرفت.

سفر این مقام بلندپایه هندی که همزمان با سفر رئیس‌جمهوری افغانستان به ایران صورت گرفت از آنجا که تنها چند ماه پس از اجرایی شدن برجام در تاریخ ۲۶ دی بود، حائز اهمیت است. هند در زمان تحریم‌ها رابطه سردی با ایران داشت و از اعمال تحریم‌ها علیه ایران حمایت کرده بود. اما انجام این سفر پس از برجام حاکی از آن است که ایران گام در بهبود روابط با جامعه جهانی گذاشته است که هند را نیز شامل می‌شود. روز دوشنبه، ۲۳ مه، در جریان سفر رئیس‌جمهوری افغانستان و نخست‌وزیر هند به ایران، سه کشور موافقت‌نامه اقتصادی سه‌جانبه توسعه بندر چابهار در جنوب شرقی ایران را امضا کردند. هند می‌خواهد با توسعه این بندر، صادرات و دسترسی خود به بازارهای افغانستان و آسیای میانه را افزایش دهد، مسیری که هم اکنون عملا از سوی پاکستان بسته است. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، این قرارداد را گامی مثبت برای امنیت و ثبات و توسعه اقتصادی منطقه عنوان کرده است. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز گفت که این توافق سه‌جانبه و توسعه بندر چابهار علیه هیچ کشوری نیست، بلکه در راستای توسعه اقتصادی منطقه است. محمد اشرف غنی رئیس‌جمهوری افغانستان هم این توافق را گامی برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای خواند و گفت: «ملت افغانستان از ملت‌ و دولت ایران و هند ابراز امتنان می‌کند که به ثبات و آینده افغانستان باور دارند.» البته آنچه تحلیلگران بر آن تاکید دارند این است که ایران باید از این قراردادها و فرصتی که پدید آمده، برای جلب سرمایه‌گذاری استفاده کند. در همین خصوص نارندرا مودی روز دوشنبه اعلام کرده که می‌خواهد ۵۰۰ میلیون دلار برای توسعه بندر استراتژیک چابهار در جنوب ایران سرمایه‌گذاری کند. توسعه یک مسیر دریایی که هدف از آن اتصال به سمت مرکز آسیا است و همزمان پاکستان را که همسایه هند به شمار می‌رود، دور می‌زند از اهمیت بالایی برخوردار است. به گزارش سی.ان.بی.سی این در شرایطی است که هند و پاکستان همواره پس از استقلال پاکستان از هند در سال ۱۹۴۷ روابط پرتنشی با یکدیگر داشته و رقبای منطقه‌ای هم به شمار می‌رفته‌اند.

این خبر در حالی اعلام شد که شماری دیگر از توافقات تجاری گسترده‌ طی این سفر میان ایران و هند به امضا رسید. بر اساس این توافقات قرار است هند دو پایانه و ۷ اسکله را در بندر چابهار بسازد و عملیاتی کند. دو طرف عصر روز دوشنبه نیز توافقاتی را به امضا رساندند که براساس آن قرار شد کریدوری برای هند از طریق چابهار به افغانستان و آسیای میانه ایجاد شود. هند می‌تواند از طریق بندر چابهار به افغانستان دسترسی داشته باشد و برعکس افغانستان نیز به همین صورت به چابهار دسترسی خواهد داشت. پیش‌تر نیز هند بزرگراهی به نام زرنج-دلارام را داخل افغانستان ایجاد کرده بود که به توسعه این هدف کمک می‌کرد.

پیام دهلی برای پکن

جالب توجه آنجا است که هند با امضای قرارداد با ایران، پیامی برای چین داشت. زیرا چین تلاش داشت این کریدور را از طریق بندر گوادر در بلوچستان پاکستان ایجاد کند و سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در آنجا انجام داده بود. بندر گوادر در نزدیکی بندر چابهار ایران واقع شده است و با این حرکت هند، پروژه چین تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت. به این ترتیب هند از پاکستان هم بی‌نیاز خواهد شد. در ماه آوریل روزنامه پاکستانی «دان» به نقل از یک مقام رسمی چینی اعلام کرده بود که عملیات ساخت این بندر تا پایان سال ۲۰۱۶ به پایان می‌رسد و تخمین زده بود که در سال ۲۰۱۷ یک میلیون تن محموله از طریق این بندر جابه‌جا خواهد شد. همچنین در اوایل سال جاری میلادی، شی جین پینگ رئیس‌جمهوری چین به ایران، عربستان و مصر سفر کرده بود تا حضور خود را در منطقه تقویت کند. این سفر بخشی از تلاش‌های چین برای احیای مسیر جاده ابریشم جدید نیز به شمار می‌رفت.

از سوی دیگر سفر مودی به ایران بخشی از تلاش‌های هند به شمار می‌رود که می‌خواهد حضور فعال‌تری در منطقه خاورمیانه داشته باشد و منابع انرژی خود را گسترش دهد. در سال ۲۰۱۵ نخست‌وزیر هند سفری به امارات متحده عربی داشت و در آوریل سال جاری نیز به عربستان رفت. به گزارش رسانه‌های محلی قرار است او به زودی سفری نیز به قطر داشته باشد. برخی از کارشناسان در همین زمینه به سی‌ان‌بی‌سی گفته‌اند سفر او به عربستان زمانی انجام گرفت که روابط ریاض و اسلام‌آباد دوران سردی را سپری می‌کرد؛ چرا که پاکستان حاضر نشده بود از ائتلاف سعودی‌ها در یمن حمایت کند و روابط دو طرف به این دلیل به سردی گراییده بود.


رزمایش مشترک ایران و هند

از سوی دیگر یک روز پس از امضای قراردادهای مشترک میان ایران، هند و افغانستان، فرمانده نیروی دریایی ارتش از انجام رزمایش مشترک دریایی ایران و هند در شرق تنگه هرمز خبر داد. به گزارش خبرگزاری تسنیم، امیر دریادار حبیب‌الله سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش روز چهارشنبه در حاشیه ششمین همایش تجلیل از اسطوره‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران ویژه تکاوران نیروی دریایی مدافع خرمشهر در جمع خبرنگاران گفت: «تا سه روز ناوگروه هندی در آب‌های ایران حضور خواهند داشت.» او بر همین اساس از رزمایش مشترک دریایی ایران و هند در شرق تنگه هرمز خبر داد و گفت: «این تمرین یک روزه و با ناوگروه هندی مستقر در آب‌های ایران خواهد بود.» فرمانده نیروی دریایی ارتش تاکید کرد: «دو فروند ناوشکن از نیروی دریایی هند به همراه بالگرد با ناوشکن‌های نیروی دریایی ارتش تمرین یک روزه را انجام خواهند داد که نشان‌دهنده جایگاه جمهوری اسلامی ایران در عرصه دریایی است.»