هموارسازی مسیر برجام؟ عکس:AFP

دنیای اقتصاد: در پی اعلام نارضایتی مقامات ایران از روند اجرای برجام و دشواری‌های بانک‌های ایرانی برای مبادلات تجاری، وزرای خارجه آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنج‌شنبه در بیانیه‌ای مشترک از بانک‌ها و بازرگانان خواستند «از فرصت‌های سرمایه‌گذاری قانونی در ایران چشم‌پوشی نکنند.» این چهار وزیر خارجه همچنین اعلام آمادگی کردند که تردیدها در مورد تجارت با ایران را رفع کنند. در بخشی از این بیانیه آمده‌است: «‌ما در برابر دادوستدهای قانونی با ایران نمی‌ایستیم و همچنین سد راه شرکت‌های بین‌المللی و موسسات مالی برای برقراری رابطه با ایران، تا زمانی‌که به همه قوانین مربوطه احترام می‌گذارند، نمی‌شویم.» چندی پیش وزرای خارجه آمریکا و بریتانیا در لندن و در دیدار با نمایندگان بانک‌های اروپایی تاکید کرده بودند: «تعامل تجاری قانونی با ایران در چارچوب توافق هسته‌ای، برای بانک‌ها بلا‌مانع است.» بیانیه چهار قدرت غربی در شرایطی منتشر می‌شود که رئیس بانک مرکزی، روز پنج‌شنبه در کنفرانس «یورو مانی» در لندن، با متهم کردن آمریکا به انجام ندادن تعهداتش در چارچوب برجام تاکید کرد: «تحریم‌های باقیمانده، قواعد دست و پاگیر در غرب و نبود امکان معامله با دلار، باعث ایجاد مانع در تجارت با ایران شده است.»

آمریکا و سه قدرت‌ اروپایی در بیانیه‌ای بانک‌ها و تجار غربی را به داد و ستد با ایران تشویق کردند

تلاش غربی‌ها برای ابهام‌زدایی از برجام

گروه دیپلماسی: پس از مذاکرات ایران و مقامات آمریکایی بر سر مشهود نبودن آثار پسابرجام و اعتراض شدید ایران مبنی بر همکاری نکردن ایالات‌متحده در مسیر اجرایی شدن برجام، روز پنج‌شنبه قدرت‌های غربی از بانک‌های اروپایی خواستند با ایران «تعامل» کنند. آمریکا و هم‌پیمانان بزرگش در اتحادیه اروپا روز پنج‌شنبه با صدور بیانیه‌ای، بانک‌های اروپایی را به معامله با ایران «ترغیب» کردند. وزیر خارجه آمریکا و همتایان او از بریتانیا، آلمان، فرانسه و نیز مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از بانک‌ها و بازرگانان خواستند از «فرصت‌های سرمایه‌گذاری قانونی» در ایران چشم‌پوشی نکنند. قدرت‌های غربی تاکید کردند که آماده‌اند تردیدها در این مورد را رفع کنند.

مقام‌های ایرانی در پی اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، بارها تاکید کرده‌اند که اثرات آن هنوز در اقتصاد کشور ملموس نیست و بانک‌ها و موسسات مالی بین‌المللی همچنان از ترس مجازات‌های احتمالی، از معامله مشتاقانه با ایران پرهیز می‌کنند.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا، فیلیپ هاموند، فرانک والتر اشتاین‌مایر، ژان‌‌‌مارک ارو، وزیران خارجه بریتانیا، آلمان و فرانسه و نیز فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ۳۰ اردیبهشت‌ماه در پی دیداری در بروکسل، بیانیه‌ای مشترک صادر کردند. در این بیانیه آمده است: «ما در برابر دادوستدهای قانونی با ایران نمی‌ایستیم و همچنین سد راه شرکت‌های بین‌المللی و موسسات مالی برای برقراری رابطه با ایران، تا زمانی‌که به همه قوانین مربوطه احترام می‌گذارند، نمی‌شویم.» آمریکا و هم‌پیمانان اروپایی آن که بخشی از گروه طرف مذاکره با تهران بر سر برنامه هسته‌ای را تشکیل می‌دادند، از تاجران و بانک‌های بزرگ خواسته‌اند از فرصت پیش‌آمده در پی اجرایی شدن «برجام» به این خاطر که در مورد مسائل و مواردی تردید دارند، چشم‌پوشی نکنند. آنها در این بیانیه تاکید کردند: «ما از شرکت‌ها می‌خواهیم در صورتی که پرسشی دارند، از ما «دولت‌ها» بپرسند.»

این بیانیه که از سوی وزارت خارجه آمریکا منتشر شده، تاکید می‌کند که این چهار قدرت غربی، رهنمودهای مبسوطی درباره دامنه تحریم‌های لغو شده و تحریم‌های به‌جامانده علیه ایران به موسسات مالی جهانی ارائه کرده‌اند. آنها اعلام آمادگی کرده‌اند که به همه ابهام‌ها و سوال‌های باقی‌مانده موسسات مالی در ارتباط با تعامل با ایران در اسرع وقت پاسخ‌های شفاف و روشن دهند.

در بیانیه روز پنج‌شنبه گفته شده اتحادیه اروپا و اعضای آن در تدارک انجام همکاری‌های مختلف و متنوعی با ایران هستند که از جمله آنها پرداخت وام‌ صادرات یا تامین مالی پروژه‌ها است.

به گزارش خبرگزاری رویترز، آمریکا و هم‌پیمانان اروپایی‌اش در این بیانیه همچنین تصریح کرده‌اند: «تضمین اجرای کارآمد توافق هسته‌ای، از جمله از راه رساندن منافع لازم به مردم ایران، به نفع ما و به نفع جامعه جهانی است و ازسرگیری تعامل بانک‌های اروپایی و تجارت آنها در ایران بخشی از این فرآیند است.»

با آنکه بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای بین ایران و گروه ۱+۵ شرکت‌های اروپایی برای بازگشت به بازار جذاب ایران اعلام آمادگی کرده‌اند، اکراه بانک‌های اروپایی از انجام تراکنش‌های بانکی مربوط به قراردادهای این شرکت‌ها به مانعی عمده برای سرمایه‌گذاری آنها در ایران تبدیل شده است. جریمه‌های سنگینی که آمریکا در سال‌های گذشته به بهانه نقض تحریم‌های ایران علیه بانک‌های بین‌المللی وضع کرده، موجب شده که این بانک‌ها از انجام هر گونه تراکنش مربوط به ایران هراس داشته باشند؛ این امر به نوبه خود موجب محدود شدن گزینه‌های مالی برای شرکت‌های اروپایی خواستار تجارت با ایران می‌شود.

تلاش واشنگتن

در روزهای اخیر آمریکا تلاش‌هایش را برای متقاعد کردن سرمایه‌گذاران اروپایی جهت معامله با ایران بیشتر کرده است. جان کری، وزیر خارجه آمریکا ۲۳ اردیبهشت ماه در دیدار با مدیران بانک‌های اروپایی به آنها اطمینان داد که واشنگتن سد راه آنها برای دادوستد با ایران نمی‌شود. همچنین او در سخنانی که پیش از این دیدار داشت تاکید کرد که توافق هسته‌ای، ایران را به کشوری باز برای داد و ستد تبدیل کرده است. مقام‌های آمریکایی در عین حال می‌گویند سرمایه‌گذاران اروپایی نباید از آمریکا و تحریم‌های آن علیه ایران به‌عنوان بهانه‌ای برای معامله نکردن با تهران استفاده کنند. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز به تازگی با همتای آمریکایی خود دیداری داشت که در آن دو طرف گفته بودند با وجود اختلافاتی که باقی‌ است، «مصمم هستند موضوعات هسته‌ای را حل‌وفصل کنند.» در پی همان دیدار، جان کری با اروپایی‌ها نشست و گفت‌وگوهایی انجام داد که تازه‌ترین نتیجه آن نیز بیانیه مشترک او و وزیران آلمان، بریتانیا و فرانسه است. به رغم سرازیر شدن سرمایه‌های خارجی به سوی بازار منزوی‌مانده ایران، ریسک‌های بالای تعامل تجاری با جمهوری اسلامی راه بهره‌گیری حداکثری ایران از ظرفیت‌ها و فرصت‌های پسابرجام را سد کرده است. جان کری، وزیر خارجه آمریکا و دیگر مقام‌های ارشد دولت آمریکا در ماه‌های اخیر دست‌کم به ۱۸ کشور سفر کرده‌اند تا وضعیت را برای آنها شفاف توضیح دهند و راهگشای رونق اقتصادی در ایران باشند.

در عین حال به گزارش رویترز، ایران از زمان لغو تحریم‌ها تا کنون معاملاتی به ارزش دست‌کم ۳۷ میلیارد دلار با کمپانی‌هایی از جمله ایرباس و پژو (فرانسه) و دانیلی (ایتالیا) نهایی کرده است، اما وزیر خارجه ایران بارها اعلام کرده معاملات هنوز به سهولت انجام نمی‌شود و به رغم لغو تحریم‌ها راه تجارت هنوز هموار نشده است. در این میان اگرچه آمریکا تلاش می‌کند تا بانک‌های اروپایی را به تعامل با ایران ترغیب کند، اما همچنان در نتیجه تحریم‌هایی که آمریکا به دلیل آنچه که آنها نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم می‌خوانند، اعمال کرده‌اند، هرگونه تعامل تجاری با ایران برای بانک‌های آمریکایی ممنوع است.

عراقچی: به زمان بیشتری نیاز داریم

از سوی دیگر سیدعباس عراقچی، رئیس ستاد اجرایی برجام در وزارت امور خارجه که به ژاپن سفر کرده بود در یک نشست خبری و در پاسخ به سوالی در ارتباط با نحوه رفع موانع همکاری مالی پس از برجام گفت: «تحریم‌های اروپا، آمریکا و شورای امنیت طی توافقی که در برجام صورت گرفته بود، برداشته شده است. هم اروپا و هم آمریکا راهنمای لغو تحریم‌ها را به‌صورت دستورالعمل در سایت اتحادیه اروپا یا وزارت خزانه‌داری قرار داده‌اند و همه شرکت‌ها می‌توانند به آن رجوع کنند. اما درباره اینکه در صحنه عمل همکاری‌های اقتصادی شروع شده یا نه باید گفت ما به چند دلیل به زمان نیاز داریم.» معاون وزیر امور خارجه در این رابطه ادامه داد: «در وهله اول خیلی از شرکت‌ها و بانک‌ها هنوز در تصور دوران پیش از برجام هستند و تصوری از رفع تحریم‌ها ندارند و لازم است به آنها اطلاع‌رسانی شود. در مرحله بعد نیز برخی شرکت‌ها و بانک‌ها ترجیح می‌دهند کمی صبر کنند تا نسبت به شرایط مطمئن شوند. بعضی از بانک‌ها هم برای از سرگیری روابط با بانک‌های ایرانی، نیاز دارند که سیستم‌های انضباطی مربوطه را برقرار کنند که این زمانبر است.» او تاکید کرد: « فکر می‌کنم به اندازه چهار ماهی که از اجرای برجام گذشته پیشرفت همکاری اقتصادی با ایران مناسب بوده ولی هنوز به زمان بیشتری نیاز داریم.»

صفحه 12 (بانک و بیمه) را نیز بخوانید