نا‌گفته‌های صالحی از مذاکرات محرمانه دمشق

گروه دیپلماسی: رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به برخی مشکلات امنیتی در روابط ایران و عربستان که نهایتا منجر به گسترش تنش‌ها شد، گفت یک موضوع بحث شبکه القاعده بود که تعدادی از اعضای القاعده در دوران اصلاحات، در ایران شناسایی و تحت کنترل قرار گرفته بودند که داستانش مفصل است اما یکی از خواسته‏های سعودی‌ها این بود که آن اتباع باید به عربستان بازگردند. علی‌اکبر صالحی در گفت‌وگو با هفته‌نامه «صدا» که قرار است امروز منتشر شود، در پاسخ به این سوال که یکی از دستاوردهای وزارت خارجه در آن دوران مذاکرات محرمانه دمشق در مورد پرونده آمیا در سال 2011 بوده است، گفت: «وقتی به وزارت امورخارجه رفتم، برنامه‏ای تنظیم و در آن برنامه موضوعات خاص‌تری را هم مطرح کردم. تبصره‏ای باز کردم و گفتم در بین همسایه‏ها، دو همسایه ویژه داریم که حتما باید روابطمان را با آنها تنظیم کنیم؛ یکی ترکیه و دیگری عربستان سعودی.» او با اشاره به برخی مشکلات در روابط میان تهران و ریاض گفت: «بیشتر این موارد، با موضوعات امنیتی مرتبط بود. البته سعودالفیصل این را نیز گفت که یک بار به ایران آمده و حالا که عربستان از وزیر امور خارجه ایران دعوت کرده، این سفر عملی نشده است.» صالحی همچنین با اشاره به برخی مشکلات امنیتی نیز گفت: «یک موضوع، بحث شبکه القاعده بود.

تعدادی از اعضای القاعده در دوران اصلاحات، در ایران شناسایی و تحت کنترل قرار گرفته بودند که داستانش مفصل است اما یکی از خواسته‏هایشان این بود که آن اتباع باید به عربستان بازگردند.» رئیس سازمان انرژی اتمی همچنین با اشاره به اینکه موضوع آمیا در آمریکای لاتین، همواره مانعی برای گسترش فعالیت‏های تجاری-اقتصادی ایران بوده ‌است در پاسخ به این سوال که چرا دمشق به‌عنوان میزبان مذاکرات جهت حل‌وفصل این موضوع انتخاب شد، گفت: «ما وقتی پرونده‏ها و سوابق موضوع را بیرون کشیدیم، یکی از مقامات وزارت خارجه که یک حقوقدان بین‏الملل بسیار قوی است متولی مساله شد و آرژانتینی‏ها را ترغیب کرد وارد گفت‏و‏گو شوند. آرژانتینی‏ها هم رابطه‏شان با سوریه خوب بود. آن موقع سوریه گرفتار آشفتگی نشده بود. در نهایت مقامات آرژانتین از طریق سوریه پیشنهادهایی به ما ارائه کردند که این پرونده را حل‌وفصل کنیم.» صالحی در بیان چرایی محرمانه بودن این مذاکرات نیز افزود: «چون افق آینده این مذاکرات چندان روشن نبود، نمی‏دانستیم چه می‏شود و اگر موضوع علنی می‏شد، قطعا در رسانه‏ها انعکاس پیدا می‏کرد و این مساله مطلوب ما نبود.» او با اشاره به نقش لابی صهیونیستی در فشار بر مقامات آرژانتین گفت: «وزیر امور خارجه «هکتور تیمرمن» فرد شناخته شده‏ای از خانواده یهودیان آرژانتین و مورد احترام آنها بود. با آنها صحبت کرده بود. حتی با صاحب شرکت «استی لودر» از تولیدکنندگان بزرگ محصولات آرایشی - که از بزرگان جامعه یهودی است - مذاکره کرده بود.» علی‌اکبر صالحی در ادامه و در پاسخ به این سوال که یکی از موارد جنجالی این توافق، مصاحبه یا به نحوی بازجویی از متهمان ایرانی پرونده آمیا بود که گفته می‏شود این موضوع در شورای عالی امنیت ملی هم مطرح می‏شود و یکسری مخالفت‏ها و موافقت‏ها با آن صورت می‏پذیرد، افزود: «درست مانند نقشه راهی که با آژانس بین‏المللی انرژی اتمی داشتیم که برخی دوستان می‏گفتند طرف مقابل می‏خواهد با دانشمندان ما مصاحبه کند و در نهایت هم مشخص شد این برداشت درستی نبوده است بلکه آژانس تنها یکسری سوال مطرح می‏کند. در مورد مذاکره با آرژانتین نیز همین‌طور بود، ما شیوه انجام کار توسط آن کمیته را به گونه‏ای تنظیم کرده بودیم که حل‌وفصل ابهامات موجود شکل بازجویی نگیرد. بنا بر تفاهم، آنها می‏توانستند سوال را مکتوب بدهند تا پس از ارسال آن، سوال بررسی ‏شود. این موضوع در شورای عالی امنیت ملی مطرح و نظرهای متفاوتی ارائه شد. اتفاقا عزیزانی که اسم‏هایشان در فهرست اینترپل بود، مثل سردار وحیدی، گفتند این راه خیلی خوبی است که وزارت امورخارجه پیشنهاد کرده است.»

صالحی در پاسخ به این سوال که آیا سعید جلیلی دبیر وقت شورای امنیت هم این شیوه‌نامه را تایید کردند، گفت: «بالاخره اعضا، نظرهای متفاوتی می‏دهند و طبیعی است که در هر تصمیم‏گیری عده‏ای مخالف باشند.» او در پاسخ به این سوال که در مذاکرات با آرژانتین چه امتیازاتی داده و گرفته شد، افزود: «تنها معامله‏ای که انجام شد، این بود که آنها می‏خواستند مساله از نظر قضایی حل شود و ما هم راه قضایی را به‌صورتی که مورد نظر طرفین باشد، برایشان هموار کردیم.» صالحی با بیان اینکه نگذاشتند تا اقدامی برای اجرای توافق‌نامه انجام شود، ادامه داد: «نشد، اصلا آرژانتین به هم ریخت.

یکی گفت باید مجلس تایید بکند، یکی گفت دولت باید تایید کند، رژیم صهیونیستی گفت این تفاهم‏نامه را باید کلا ملغی اعلام کرد، آمریکا هم همین‌طور. بازپرس پرونده هم نظر دیگری داشت. همه چیز به هم ریخت و در نهایت هم معلوم نشد چه شد، رئیس‏جمهور جدید به جای خانم کرشنر زمام امور را در دست گرفت که عملا خواسته مقامات صهیونیستی را تامین کرد؛ تفاهم‏نامه ملغی‏الاثر شد و همه تلاش‏ها هیچ شد. ولی در نهایت ایران برنده میدان شد و در افکار عمومی حقانیت ما جا افتاد.» رئیس سازمان انرژی اتمی در ادامه این گفت‌وگو به مشکلات در روابط با عربستان اشاره کرد و گفت: «علاوه بر مسائل مربوط به عراق، در مورد بحرین هم اختلاف‌نظرهایی وجود داشت. ما می‏پرسیدیم چه دخالتی در بحرین کرده‏ایم؟ اگر عده‏ای در بحرین ایران را دوست دارند یا مراجع شیعه ما، مراجعشان هستند،‏ ما باید چه کار کنیم؟! آیت‏الله سیستانی که در عراق هستند، پیروانی در ایران دارند. آقای سیدمحسن حکیم که اصلا عراقی و یک مرجع بزرگ هم بود پیروان زیادی در ایران داشت. این‌طور نیست که مقلدان شیعه باید پیرو مرجعی از همان کشوری باشند که تابعیت آن را دارند. مرجعی ممکن است پاکستانی باشد اما پیروانش ایرانی باشند.» صالحی در ادامه با بیان اینکه عده‏ای در داخل شاید تصوری از این نداشتند که روابط ما با عربستان سعودی یک روز به اینجا می‏رسد، گفت: «خیلی قضایا را جدی نمی‏گرفتند و مخالفتشان به‌خاطر این بود که جدی نمی‏گرفتند.» او با اشاره به مواضع مخالف برخی در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، افزود: «دوستان نظرات اصلاحی‏ داشتند، می‏گفتند کلا این شیوه را قبول نداریم یعنی این را که یک گروه به قول معروف حقیقت‏یاب تشکیل بشود قبول نداشتند.»

صالحی در پاسخ به این سوال که در قضیه عربستان هم همین مخالفت بود، گفت: «در ارتباط با موضوع عربستان هم مثلا نظر بنده این بود که تا زاویه ما با عربستان بیش از این باز نشده، باید به نوعی تنش‏ها را کاهش داده و بعد آن را حل‌وفصل کنیم. در پایان بنده آنقدر فشار آوردم تا دو نفر از وزرای ما به عربستان سفر کنند؛ یکی وزیر اطلاعات و دیگری وزیر کشور. چون مسائل امنیتی مطرح بود، من گفتم وزیر امور خارجه هم نرود، اشکالی ندارد، بگذارید وزرای امنیتی بروند تا ببینیم چه می‏شود. آنها هم رفتند.» او در پاسخ به این سوال که آقای احمدی‏نژاد هم در مخالفت مشارکت می‏کرد، گفت: «خیر، اصلا، برعکس. این حرف واقعا یک ظلم است. هر چه باشد ما مواضع سیاسی ایشان را از نزدیک شاهد بوده‏ایم. احمدی‏نژاد حامی تقویت روابط با کشورها بودند.» صالحی با بیان اینکه مشکل جناب آقای احمدی‏نژاد این بود که برخی صحبت‏هایش در استان‏ها، منبعث از روحیه انقلابی ایشان بود، ادامه داد: «ولی وقتی در رابطه با مسائل بین‏الملل موضوعاتی مطرح می‏شد، هیچ‌وقت مانع گسترش روابط ما با کشورهای جهان نمی‏شدند، از جمله در مورد رابطه با عربستان سعودی.» صالحی به کارشکنی سعودی‌ها در آن مقطع اشاره کرد و افزود: «عربستان برای کارشکنی، نشست فوق‏العاده سران کنفرانس اسلامی را در مکه برنامه‏ریزی کرد، تنها دو تا سه هفته قبل از اینکه نشست جنبش عدم تعهد در تهران برگزار شود. عده‏ای در ایران به من می‏گفتند به عربستان نروید، اما بنده معتقد بودم که اگر نرویم، باخته‏ایم. عربستان بازی سیاسی زیرکانه‏ای انجام داد که می‏خواست در سازمان همکاری اسلامی تصمیمی گرفته شود تا ۵۷ کشور عضو سازمان، اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران را تحریم بکنند.»

صالحی در ادامه با بیان اینکه حدس می‏زدم که اگر ما زاویه خودمان را با عربستان هرچه زودتر نبندیم، این زاویه در طول زمان بازتر می‏شود، گفت: «متاسفانه که شد و در زمان آقای روحانی، دیگر زاویه خیلی باز شده بود. ملک عبدالله هم فوت کرد و در صحنه سیاسی حاضر نبود و مقام‏های جدید هم کلا متفاوتند. باید بگویم که ملک عبدالله در مقایسه با زمامداران فعلی عربستان سعودی‌عقلانیت و تدبیر بیشتری داشت.» او در ادامه در پاسخ به این سوال که مخالفت‏هایی که در رابطه با عربستان از داخل انجام شد، چه اقداماتی پشت‏بندش داشت؟ گفت: «اقدامات» نه. این‌طور بود که راه برای وزارت امورخارجه باز نمی‏شد که فضا را تلطیف بکند، آنها می‏گفتند نیازی نیست وزارت امورخارجه نسبت به تلطیف فضا اقدام کند؛ باید صبر کرد تا عربستان رویکردش را عوض کند. به هر حال، وزارت امور خارجه می‏خواست این فضا را تلطیف کند. بنده دو یا سه بار پس از پافشاری بر موضع خود به عربستان رفتم البته عمدتا برای شرکت در جلسات سازمان کنفرانس همکاری اسلامی. بالاخره بنده، توضیح دادم که برادر پادشاه فوت کرده و نرفتن به مراسم، به مصلحت نیست. وقتی همه می‏روند که تسلیت بگویند، ایران هم بهتر است برود و تسلیت بگوید. صالحی با اشاره به جزئیات سفر خود به عربستان اشاره و ابراز کرد: «تایید را گرفتیم و رفتیم. بعد هم ملک عبدالله خیلی خوب با ما برخورد کرد، چیزی که آن موقع رسانه‏ها هم گفتند. اتفافا خیلی جالب بود که رسانه‏های آنها خیلی تعریف و تمجید و تشکر کردند،‏ اما رسانه‏های ما تند برخورد کردند. ملک عبدالله مریض بود و در دیدارها ماسکی روی دهانش گذاشته بود. پیرمرد 90 ساله روی صندلی نشسته بود من مجبور بودم برای دست دادن با او در وضعیت خاصی قرار بگیرم که همین سوژه بعضی‏ها شد.» صالحی با بیان اینکه ملک عبدالله به دنبال بهبود روابط بود، افزود: «مطبوعات خودشان نوشتند که هرکسی می‏آمد با او دست بدهد، تشکری سریع می‏کرد، ‏اما به بنده که رسید، دستم را برای مدتی گرفت. گفت به آقا سلام برسانید، به آقای رئیس‏جمهور سلام برسانید، به مسوولان سلام برسانید، از اینکه آمدید تشکر می‏کنم. او خیلی خوب برخورد کرد. وقتی به آنجا رفتیم، خیلی‏ها جا نداشتند، اما به بنده با وجود شلوغی‏های مربوط به تشییع، جای نشستن ویژه دادند. این درشرایطی بود که حتی وزیر امورخارجه مصر جا نداشت.» علی‌اکبر صالحی در ادامه به نگرانی‏های دیگر عربستان هم اشاره کرد و افزود: «عمدتا همین مسائل عراق و بحرین و... بود. آنچه می‏گویم صحبت‏های سعود‏الفیصل نیست، اما استنباط من از گفت‏وگو با او این بود که می‏خواهد بگوید آقای صالحی به نقشه عربستان نگاه کن، در این نقشه چه می‏بینی؟ اطراف عربستان چه کسانی هستند؟ می‏گوید من احساس نگرانی می‏کنم! نکند شما می‏خواهید یک بلایی سر ما بیاورید؟» رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه وقتی عربستان این‌گونه برداشت وهم‏آلودی دارد باید سعی کنیم تا آنجا که ممکن است رفع اوهام کنیم، افزود: «مثلا اگر درعراق نفوذ داریم، معنای آن نفوذ چیست؟ اگر فکر می‏کنید مسوولان عراقی با ما دوست هستند و این را به معنای نفوذ در نظر می‏گیرید، خب وقتی که صدام آنجا بود و شما از صدام حمایت می‏کردید، اینها معارضین صدام در ایران بودند و ما میزبانشان بودیم. حالا که صدام را آمریکا برداشته و اینها جانشینش شده‏اند، ما باید با آنها دشمنی کنیم؟ این چه برداشت اشتباهی است که از نفوذ ایران در عراق دارید.»