المانیتور ابعاد سفر عراقچی به روسیه با محوریت کریدور شمال - جنوب را بررسی کرد؛
سنگبنای تابآوری اقتصادی ایران
تحکیم روابط
المانیتور به تاریخ ۱۷ دسامبر طی یادداشتی به ابعاد سفر سیدعباس عراقچی به مسکو پرداخت. این یادداشت عنوان کرد که جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه تلاشها برای گسترش روابط دوجانبه را افزایش دادهاند. همزمان با سفر وزیر امور خارجه ایران به مسکو، معاون نخستوزیر روسیه روز دوشنبه با دبیر شورایعالی امنیت ملی ایران دیدار و گفتوگو کرد. ویتالی ساویف، معاون نخستوزیر فدراسیون روسیه، به تاریخ ۲۵ آذرماه با علی لاریجانی در محل دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفتوگو کرد؛ دیداری که در امتداد تفاهمات سطح عالی میان رؤسای جمهور دو کشور و با هدف رفع موانع موجود و ورود به فاز عملیاتی انجام شد. در این نشست، دو طرف کریدور شمال - جنوب را بهعنوان یک مؤلفه تعیینکننده در ژئوپلیتیک منطقه بررسی کردند. لاریجانی در این دیدار با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران تصمیم خود را برای عملیاتیسازی این کریدور اتخاذ کرده است، اعلام کرد در بازه زمانی کوتاهی کلیه موانع اجرایی و نهادی موجود برطرف خواهد شد و توافقنامههای لازم برای تثبیت حقوقی و اجرایی کریدور شمال-جنوب برقرار میشود.
از سوی دیگر، معاون نخستوزیر روسیه نیز در این دیدار، با استقبال از رویکرد قاطع ایران، آمادگی مسکو برای سرعت دادن به این پروژه و آغاز فرآیند عملیاتی آن را اعلام کرد. همچنین، در پایان، دو طرف تاکید کردند که کریدور شمال-جنوب بخشی از راهبرد مشترک ایران و روسیه برای تثبیت همکاریهای پایدار و تعریف مسیرهای مستقل اتصال منطقهای است. بر همین اساس، مقرر شد سازوکارهای پیگیری مستمر در سطح عالی فعال و هماهنگی میان نهادهای ذیربط دو کشور بهصورت منظم ادامه یابد.
المانیتور در ادامه افزود: سفر عراقچی به مسکو در بحبوحه تشدید تلاشهای دیپلماتیک تهران برای تعمیق هماهنگیهای سیاسی و اقتصادی با شرکای غیرغربی، بهویژه روسیه و چین، انجام میشود، چرا که چشماندازهای لغو تحریمها از سوی ایالات متحده در بحبوحه دیپلماسی هستهای متوقف شده و برآیند روشن برای ایران همچنان مسالهای نامشخص است. این در حالی است که ایران و روسیه طی چند سال گذشته برای حذف دلار آمریکا از تجارت دوجانبه خود تلاش کردهاند. درحالیکه این هدف هنوز محقق نشده است، دو طرف از نزدیک در حال معرفی سیستمهای پرداخت جدید بودهاند، زیرا تهران در پی اقدامات غرب بهویژه از سازوکارهای بانکی بینالمللی جدا مانده است.
زمینههای مشترک
در ادامه گزارش المانیتور آمده است: فراتر از مسائل ظاهری، دستور کار عراقچی در مسکو اساسی است. مسائل بینالمللی مانند برنامه هستهای ایران و مسائل منطقهای مورد نگرانی مشترک از جمله محورهای مشترکی است که میتواند بنمایه سفر رئیس دستگاه دیپلماسی ایران به پایتخت روسیه باشد. پیش از این و در روز دوشنبه، صداوسیمای جمهوری اسلامی مصاحبهای اختصاصی با لاوروف پخش کرد که در آن رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه حمایت صریح خود را از برنامه هستهای تهران ابراز کرد. وی با توصیف جمهوری اسلامی به عنوان «عضو با حسن نیت» پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای که از تمام حقوق مندرج در اسناد آن برخوردار است، گفت: «ما از حق بیقیدوشرط ایران برای دسترسی به انرژی هستهای صلحآمیز دفاع میکنیم.»
این در حالی است که عراقچی طی سفر خود به مسکو بر اهمیت روابط دوجانبه ایران-روسیه تاکید کرد. وی ضمن شرکت در آکادمی نخبگان دیپلماتیک روسیه، بر تلاش تهران برای تعامل با نخبگان سیاسی روسیه در سطوح مختلف تاکید کرد. وی به شرکتکنندگان در این نشست گفت که همکاری ایران و روسیه نهتنها در خدمت منافع ملی متقابل است، بلکه بهعنوان عاملی تثبیتکننده برای صلح و امنیت جهانی نیز عمل میکند. عراقچی همچنین نسبت به آنچه او تسلط فزاینده یکجانبهگرایی و «قدرت قهری» در روابط بینالملل نامید، هشدار داد و از کشورهای همفکر خواست از چندجانبهگرایی و نظم مبتنی بر قانون دفاع کنند. المانیتور افزود: سفر عراقچی را باید در بستر دو رویداد دیپلماتیک اخیر میان تهران و مسکو، یعنی دیدار لاریجانی با معاون نخستوزیر روسیه و همچنین نشست میان رؤسای جمهور دو کشور قرائت کرد. طی نشست میان مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، و ولادیمیر پوتین، همتای روسی او، در حاشیه اجلاسی در عشقآباد، دو طرف بر اهمیت استراتژیک کریدور شمال-جنوب تاکید کردند و تمایل خود را برای اجرای توافقنامه همکاری جامع استراتژیک که این دو کشور در ماه ژانویه امضا کردند، مجددا تایید کردند.
مقامات ایرانی به طور فزایندهای کریدور شمال-جنوب را بهعنوان سنگ بنای تابآوری اقتصادی بلندمدت کشور در شرایط تحریمها، بهویژه با توجه به محدودیت شدید دسترسی به بازارهای اروپایی، به تصویر کشیدهاند. سفر عراقچی به مسکو و دیدار مقام روس با لاریجانی در تهران، نشاندهنده تلاش هماهنگ جمهوری اسلامی برای ارتقای روابط با روسیه به سطح بالاتری است که همترازی سیاسی و درعینحال مشارکت عملیاتی را در بر میگیرد.
چالشهای پیش رو
تارنمای رسانهای المانیتور در ادامه عنوان کرد که یکی از نقاط قوت روابط دوجانبه ایران و روسیه نزدیکی در پی فشارهای تحریمی غرب است. ایران با تحریمهای فراگیر ایالات متحده روبهروست و روسیه همچنان تحت مجازاتهای گسترده غرب بر سر اوکراین قرار دارد و این به هر دو دولت انگیزههای قوی میدهد تا تعهدات لفظی را به دستاوردهای اقتصادی ملموس تبدیل کنند.
بااینحال، چالشهای قابلتوجهی همچنان در مسیر دو کشور باقی است. با وجود اعلامیههای مکرر و تفاهمنامههای امضاشده، پیشرفت در کریدور شمال - جنوب مدتهاست که کند بوده و بیثباتی منطقهای، شکافهای مالی و موانع اداری مانع آن شده است. همچنین، باید تاکید کرد که برای جمهوری اسلامی، تعمیق روابط با روسیه عاری از خطر نبوده است. این رابطه نامتقارن است و نفوذ روسیه در عرصههای نظامی، انرژی و دیپلماتیک منطقه رو به افزایش دارد؛ بهویژه اینکه مسکو منافع خود را در خاورمیانه، از جمله روابطش با اسرائیل و دولت جدید سوریه و کشورهای حوزه خلیج فارس، که تقریبا همه آنها رقبای منطقهای ایران هستند، متعادل میکند.
المانیتور در پایان عنوان کرد: با تمامی این اوصاف، تهران و مسکو نمیتوانند منتظر تغییرات در سیاستهای غرب برای شکلدهی به آینده اقتصادی خود بمانند. با پیشبرد تعاملات موازی دیپلماتیک و امنیتی، به نظر میرسد هر دو طرف قصد دارند در زمینه تثبیت همکاریهای دوران تحریم قدم بردارند، طرحی که میتواند استقلال استراتژیک، اتصال منطقهای و مقاومت در برابر غرب را در اولویت قرار دهد، حتی اگر پیچیدگیهای ژئوپلیتیکی در این زمینه مانعتراشی کند.
