دومینوی بیکاری

یوتیوب، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های اشتراک ویدئو در جهان، مدل درآمدی خود را بر پایه تبلیغات بنا نهاده است. تولیدکنندگان محتوا از طریق برنامه YouTube Partner Program )YPP) به درآمد رسیده و بخشی از درآمد تبلیغاتی به آنها تعلق می‌گیرد. با این حال تبلیغ‌دهندگان جهانی تمایلی به سرمایه‌گذاری روی مخاطبانی ندارند که به دلیل محدودیت‌های بانکی و اقتصادی، مشتریان بالقوه محسوب نمی‌شوند. از این‌رو یوتیوب پولی در ازای بینندگان ایرانی پرداخت نمی‌کند. همچنین این تحولات بخشی از روند جهانی مقابله با دور زدن تحریم‌ها محسوب می‌شود. گوگل، به عنوان شرکت مادر یوتیوب، ملزم به رعایت قوانین تحریم‌های ایالات‌متحده بوده و نمی‌تواند مستقیما با کاربران ایرانی تعامل مالی داشته باشد.

در این راستا یوتیوبرهای کمتر شناخته‌شده که اغلب تنها منبع درآمدشان از تبلیغات یوتیوب است، بیشترین آسیب را متحمل خواهند شد. در مقابل، کانال‌های بزرگ‌تر با‌ میلیون‌ها بیننده می‌توانند از مدل‌های جایگزین درآمدزایی مانند همکاری با اسپانسرها استفاده کنند. همچنین تغییر جامعه هدف یا تولید محتوای دو زبانه می‌تواند از دیگر راه‌های مقابله نسبی با تبعات این سیاست باشد.

باید توجه داشت که زیان‌های قطع درآمد یوتیوب فارسی تنها به تولیدکنندگان محتوا محدود نمی‌شود. اقتصاد محتوای دیجیتال فارسی یک زنجیره تامین پیچیده را شامل می‌شود که هزاران شغل را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ادیتورهای ویدئو، گرافیست‌ها، سناریونویسان، ایده‌پردازان محتوا، مدیران شبکه‌های اجتماعی و حتی مترجمان، همگی بخشی از این اکوسیستم هستند.

برآوردهای غیررسمی نشان می‌دهد که صنعت محتوای دیجیتال در ایران که بخش عمده‌ای از آن بر پایه یوتیوب بنا شده، سالانه بیش از چند صد‌ میلیارد تومان گردش مالی دارد. با کاهش درآمد یوتیوبرها، تقاضا برای خدمات این مشاغل وابسته نیز سقوط می‌کند. این زنجیره می‌تواند به افزایش نرخ بیکاری در میان جوانان خلاق و کم سن منجر شود. علاوه بر این در شرایط تورمی و شدت گرفتن تحریم‌ها، یوتیوب برای بسیاری از جوانان منبع اصلی درآمد محسوب می‌شد چرا که با هزینه اولیه اندک و ناچیز می‌توانستند درآمدزایی کنند.

از منظر فرهنگی نیز این تحولات پیامدهای عمیقی دارد. محتوای فارسی در یوتیوب نه یک منبع سرگرمی، بلکه ابزاری برای آموزش، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی محسوب می‌شود. در نتیجه با کوچک شدن جامعه یوتیوب فارسی، کیفیت محتوا کاهش یافته یا به سمت موضوعات کم‌هزینه‌تر و بی‌ارزش سوق پیدا می‌کند.