پزشکیان و هیات همراه راهی تاجیکستان و روسیه شدند
دستورکار چندجانبه ایران در آسیای مرکزی
همچنین این سفر همزمان با سی و سومین سالگرد برقراری رابطه دیپلماتیک ایران و تاجیکستان و به دعوت امام علی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، در حال انجام است. بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، در این سفر اسناد مهم اقتصادی، تجاری و فرهنگی بین مقامات دو کشور به امضا خواهد رسید. به گفته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در جریان این سفر شاهد بازگشایی یکی از مراکز فرهنگی ایران در تاجیکستان «پژوهشگاه زبان و ادب فارسی» و همچنین افتتاح مرکز سلامت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران در این کشور خواهیم بود.
سخنگوی وزارت خارجه، سفر رئیس‌جمهور به تاجیکستان را نشانه‌ای از عزم رهبران دو کشور برای گسترش بیش از پیش روابط با تکیه بر اشتراکات و پیوندهای بی‌نظیر دو ملت عنوان کرد. اسماعیل بقایی در پیامی به مناسبت سفر رئیس‌جمهور پزشکیان به تاجیکستان در شبکه ایکس نوشت: «جان ما چون رشته دو بافت است.» وی افزود: «این اولین سفر خارجی رئیس‌جمهور چهاردهم در سال ۲۰۲۵ میلادی، رویدادی تاریخی است و نشانه‌ای از عزم رهبران دو کشور برای گسترش بیش از پیش روابط با تکیه بر اشتراکات و پیوندهای بی‌نظیر دو ملت.»
قرار است رئیس‌جمهور کشورمان در تاجیکستان با رئیس‌جمهور، رئیس مجلس و نخست‌وزیر این کشور به صورت جداگانه دیدار داشته و به گفت‌وگو بپردازد. دیدار با فعالان اقتصادی و تجار تاجیکستان و امضای تفاهم‌نامه‌ها و موافق‌نامه‌های دوجانبه و چندجانبه از جمله برنامه‌های سفر رئیس‌جمهور به تاجیکستان به شمار می‌رود. روابط ایران و تاجیکستان در سال‌های اخیر با فرازونشیب‌هایی روبه‌رو بود که انتظار می‌رود سفر رئیس‌جمهوری به «دوشنبه» آغازی برای فصل جدید روابط دو کشور باشد.
اهداف سفر از زبان پزشکیان
در طول سال‌های اخیر سیاست خارجی ایران بیش از گذشته معطوف به گسترش روابط با کشورهای منطقه و همسایه بوده و در این بین یکی از مناطقی که ایران تمایل زیادی برای گسترش روابط با آن را دارد، حوزه آسیای مرکزی است که در میان کشورهای این منطقه، تاجیکستان به‌دلیل قرابت‌های زبانی، فرهنگی و نژادی برای ایران از اهمیت بیشتری برخوردار است. از این رو سفر پزشکیان به دوشنبه بسیار مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است.
رئیس‌جمهور روز گذشته و پیش از عزیمت به تاجیکستان و روسیه، در تشریح اهداف این سفر گفت: «جمهوری اسلامی ایران امضای اسناد همکاری‌های راهبردی با دیگر کشورهای همسایه از جمله عراق را در دستور کار دارد و ما به دنبال افزایش ارتباطات، تبادل تجربیات و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای هستیم که در صورت تحقق این مهم فشارهایی که آمریکا علیه کشورهای منطقه اعمال می‌کند، خنثی خواهد شد.» پزشکیان افزود: «این سفر بر اساس اهداف و سیاست‌های دولت در گسترش روابط با همسایگان و همسو با سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری است و طبیعتا تلاش می‌کنیم روابطمان را با همسایگانمان روز به روز تعمیق ببخشیم. » رئیس‌جمهور افزایش تعاملات با تاجیکستان در حوزه کشاورزی، صنعت، تجارت و حمل‌و‌نقل را از جمله برنامه‌های سفر به تاجیکستان برشمرد.
امضای ۲۰ یادداشت تفاهم
همچنین سید‌عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان، در گفت‌وگو با رادیو گفت‌وگو، با اشاره به سفر رئیس‌جمهور به تاجیکستان، از امضای ۲۰یادداشت تفاهم در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سرمایه‌گذاری، تجاری، گردشگری و حمل‌و‌نقل خبر داد. به گزارش ایسنا، عراقچی تاکید کرد: «تاجیکستان کشوری فارسی‌زبان در حوزه تمدن ایرانی است و علایق فرهنگی، تاریخی و تمدنی بسیاری با این کشور داشته و داریم.»
رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: «همچنین همایش بزرگی با محوریتِ تجاری و اقتصادی خواهیم داشت و جمع زیادی از بازرگانان ایرانی با همتایان خود و جامعه تجاری تاجیکستان جلسات مشترک خواهند داشت. روسای جمهور دو کشور در این نشست حضور پیدا می‌کنند و صحبت خواهند کرد.» به گفته وزیر امور خارجه کشورمان در این سفر یک رویداد فرهنگی هم برگزار خواهد شد. عراقچی از پیوند عمیق ایران و تاجیکستان در حوزه فرهنگی و تمدنی سخن گفت و افزود: «فارسی، زبان مشترک و اشعار فارسی، میراث مشترک دو کشور است؛ لذا شب شعری با حضور اُدبا و شعرای دو کشور خواهیم داشت که پدیده‌ای قابل توجه خواهد بود.» وی سه‌شنبه شب نیز با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری، با اشاره به اینکه سفر رئیس‌جمهور به تاجیکستان و روسیه در راستای سیاست «حسن همسایگی» دولت چهاردهم است، تاکید کرد: «رئیس‌جمهور چهارشنبه و پنج‌شنبه را در تاجیکستان هستند و روز جمعه را هم در روسیه خواهند بود. سفر به تاجیکستان اولین سفر به حوزه اوراسیا به شمار می‌رود.»
وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه حلقه‌های اقتصادی بین ایران و تاجیکستان در سال‌های اخیر رشد بسیار خوبی داشته است، بیان کرد: «ما در حوزه‌های متعدد و پروژه‌های مختلف در تاجیکستان حضور و همکاری داشتیم و در سه سال گذشته تجارت بین دو کشور ۵برابر شده و این نشان‌دهنده این است که چطور همکاری‌های اقتصادی سرعت می‌گیرد و یک روال بسیار خوبی را در پیش گرفته است.»
برگزاری فروم اقتصادی
از سوی دیگر سید‌رسول مهاجر، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، با اشاره به سفر رئیس‌جمهور به دو کشور تاجیکستان و روسیه و با بیان اینکه «در جریان سفر رئیس‌جمهور به تاجیکستان تعداد زیادی از تجار همراه ایشان هستند»، گفت: «در این سفر قرار است فروم اقتصادی بین تجار ایرانی و تاجیکستان برگزار شود.» او با بیان اینکه در جریان سفر رئیس‌جمهور به دوشنبه ۲۰ سند بین مقامات دو کشور امضا خواهد شد و ممکن است تعداد این اسناد افزایش پیدا کند، ادامه داد: «این اسناد در بخش‌های اقتصادی، همکاری‌های گمرکی، استانداردسازی، دامپزشکی، همکاری بین وزارتخانه‌های دو کشور، همکاری در حوزه آمار و ... است.» مهاجر تاکید کرد که با توجه به اشتیاق اتباع تاجیکستانی به ایران، در جریان این سفر سندی نیز برای لغو روادید جهت سفر از طریق مرزهای زمینی و هوایی بین دو کشور امضا می‌شود.
۳۵ سفر در سه دهه
روابط دوجانبه بین ایران و تاجیکستان از ۳۰سال پیش تاکنون با فرازونشیب‌های گوناگونی همراه بوده است. با اینکه در ۳ سال گذشته با بهبود روابط، سطح روابط اقتصادی به ۳۰۰میلیون دلار افزایش یافته است اما سهم ایران از کل بازار واردات تاجیکستان تنها ۳.۵درصد است و با توجه به ظرفیت‌ها و علایق موجود، عدد قابل‌ملاحظه‌ای به شمار نمی‌رود. مقایسه سهم ایران نسبت به روسیه در بازار تاجیکستان نشان می‌دهد که روسیه بیش از یک‌چهارم، معادل ۲۶درصد، از سهم بازار تاجیکستان را به خود اختصاص داده است.
محمدتقی صابری، سفیر سابق ایران در تاجیکستان، در گفت‌وگو با ایسنا، با تبیین اهمیت این سفر، در مورد مسیر تعامل و توسعه روابط میان دو کشور گفت: «در پی استقلال جمهوری تاجیکستان در ۱۸ شهریور ۱۳۷۰خورشیدی، جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که سفارت خود را در شهر دوشنبه افتتاح کرد و روابط سیاسی دو کشور هم‌فرهنگ و هم‌زبان ایران و تاجیکستان آغاز شد.» صابری تشریح کرد که از زمان برقراری روابط سیاسی دو کشور، تاکنون روسای محترم جمهوری اسلامی ایران ۱۵ بار به تاجیکستان و رئیس‌جمهور محترم تاجیکستان ۲۰ بار به جمهوری اسلامی ایران سفر کرده‌اند که آخرین بار آن در مرداد ۱۴۰۳برای شرکت در مراسم تحلیف آقای پزشکیان به عنوان چهاردهمین رئیس‌جمهوری اسلامی ایران بود. این دیپلمات پیشین ایران با اشاره به یک دوره سردی که از سال ۱۳۹۴ در روابط دو کشور پیش آمد، گفت:«به‌حمدالله از سال ۱۳۹۸ و با توجه به اراده مقامات عالیه دو کشور و با مجموعه اقدامات و پیگیری‌های انجام‌شده، شاهد رشد و ارتقای سطح روابط در تمام بخش‌های مختلف روابط بوده‌ایم. در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تاکنون بیش از ۱۲۰ هیات در سطح عالی در بخش‌های مختلف روابط تبادل شده است.»
هدف‌گذاری در حوزه گردشگری
همزمان سید‌رضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در سفر به تاجیکستان، از هدف‌گذاری برای توسعه روابط دو کشور در حوزه‌های گردشگری، تجاری و فرهنگی خبر داد و گفت که تعداد گردشگران تاجیک که به ایران سفر می‌کنند از ۸هزار نفر به ۱۰۰هزار نفر افزایش خواهد یافت. صالحی امیری تاکید کرد که تاجیکستان با توجه به اشتراکات فرهنگی و تمدنی، یکی از اولویت‌های استراتژیک ایران در توسعه روابط با همسایگان است. در نهایت به نظر می‌رسد حضور دو کشور در پیمان‌های منطقه‌ای همچون شانگهای، اوراسیا و اکو زمینه خوبی برای همکاری‌ها به‌ویژه در حوزه اقتصادی در قالب چندجانبه فراهم ساخته است.
نباید از نظر دور داشت که تاجیکستان در زمره نخستین کشورهایی بود که از عضویت ایران در سازمان شانگهای حمایت کرد و سپس در تاریخ ۱۷سپتامبر ۲۰۲۱ با سفر مرحوم سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور وقت ایران، به دوشنبه پایتخت تاجیکستان و شرکت در اجلاس سران، این سازمان با عضویت ایران موافقت کرد.
