اروپاییها با ارسال یادداشت کتبی رویکرد خود را درباره جزایر ایرانی تصحیح کردند
عقب‌نشینی برلین از موضع ضد ایرانی
اِشتِفان هِبِشتریات، سخنگوی دولت آلمان در نشست اخیری که با خبرنگاران داشت موضع برلین درباره جزایر سه‌گانه را تشریح کرد. خبرنگار از او پرسید «در خلیج فارس سه جزیره کوچک وجود دارد که با وجود کوچکی برای تجارت نفت اهمیت زیادی دارند و این جزایر دهه‌هاست که مورد مناقشه بین ایران و امارات متحده عربی هستند. اکنون که این اختلاف دوباره مطرح شده است آیا می‌توانید خیلی کوتاه موضع دولت آلمان را در این مورد توضیح بدهید؟» سخنگوی دولت آلمان در پاسخ به این پرسش گفت: «موضع دولت فدرال آلمان در مورد این سه جزیره واقعا کوچک در شرق خلیج فارس واضح و روشن است. دولت فدرال از یک توافق دوجانبه و راه‌حل مسالمت‌آمیز از طریق تعامل دوجانبه بر اساس قوانین بین‌المللی برای حل اختلافات بر سر این سه جزیره در خلیج فارس بین ایران و امارات متحده عربی حمایت می‌کند.»
فشار از بروکسل، دیپلماسی از تهران
۲۵ مهر ماه سال‌جاری بود که اتحادیه اروپا و اعضای آن برای اولین بار از حاکمیت امارات بر سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک حمایت و آن را تایید کردند. اتحادیه اروپا در یک تغییر چشمگیر در موضعگیری و سیاست خود برای نخستین بار، ایران را «اشغالگر» این سه جزیره دانست و ادعا کرد که ایران باید به «اشغال جزایر امارات و نقض حاکمیت این کشور» پایان دهد. این موضوع در بیانیه پایانی نشست مشترک سران کشورهای عضو اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج‌‌‌فارس که روز چهارشنبه ۲۵ مهر ماه در بروکسل بلژیک برگزار شد، مطرح شد.
با وجودی که این بیانیه در بحبوحه افزایش فشار کشورهای اروپایی به‌ویژه تروئیکا یعنی سه کشور بریتانیا، آلمان و فرانسه بر ایران صادر شد، اما تهران از پیگیری روند دیپلماسی با بروکسل دست نکشید. حتی در این بین شاهد بودیم که تروئیکای اروپا، قطعنامه‌‌‌ای ضدایرانی را به شورای حکام آژانس پیشنهاد کرد که در نهایت تلاشهای سه کشور برای تصویب قطعنامه سیاسی علیه ایران به ثمر نشست و بامداد جمعه دوم آذر ماه با وجود برخی اختلاف‌‌‌نظرها این قطعنامه با ۱۹ رای موافق، ۱۲ رای ممتنع و سه رای مخالف به تصویب رسید.
این اتفاق موجب آن نشد که تهران پای میز مذاکره با کشورهای اروپایی حاضر نشود و جمعه نهم آذر ماه ژنو میزبان هیات‌‌‌های ایران و سه کشور اروپایی بود. این گفتوگوها در شرایطی انجام گرفت که پرونده‌‌‌های اختلافی زیادی بین دو طرف روی میز قرار داشت؛ از پرونده پرچالش روابط دوجانبه، تحریم‌‌‌های جدید، قطعنامه شورای حکام و بن‌‌‌بست مذاکرات هسته‌‌‌ای بر سر برجام تا مسائل منطقه‌‌‌ای و بین‌المللی به‌خصوص دو جنگ غزه و اوکراین. شاید به همین دلیل بود که سید‌عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران این دور از مذاکرات را توفان فکری بین طرفین نام‌گذاری کرد.
با پایان این دور از مذاکرات، گمانه‌‌‌زنی درباره چشم‌‌‌انداز آن بسیار متناقض بود؛ برخی این مذاکرات را مذاکره برای مذاکره ارزیابی کردند و مدعی شدند که بدون دستاورد مشخصی این گفتوگوها در چند دور ادامه خواهد داشت اما برخی دیگر با یک تحلیل واقع‌‌‌بینانه از شرایط موجود بین دو طرف اظهار کردند که نباید انتظار زیادی از این مذاکرات آن هم در زمان کوتاه داشت.
به‌خصوص که دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌جمهور منتخب آمریکا کمتر از یک ماه و نیم دیگر مسوولیت خود را به صورت رسمی در کاخ سفید آغاز خواهد کرد و با توجه به سیاستی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌‌‌اش دنبال کرد، شاید اکنون بهتر باشد که تهران و بروکسل در مسائل جزئی‌‌‌تر به تفاهماتی دست پیدا کنند.
سخنگوی وزارت خارجه درباره زمان دقیق گفتوگوها میان ایران و طرفین اروپایی نیز گفت: «زمان دقیق گفتوگوها هنوز مشخص نشده، اما تفاهم شده است که این روند و گفتوگوها ادامه پیدا کند.» در همان زمان نیز مذاکره‌‌‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران از توافق بر سر ادامه گفتوگوها خبر داده بود و نمایندگان تروئیکا نیز تاکید کردند که طرف‌‌‌‌‌‌ها بر سر ادامه این رایزنی‌‌‌‌‌‌ها توافق کرده‌‌‌اند.
چرایی تغییر موضع ژرمن‌ها
مرتضی مکی، کارشناس مسائل اروپا در پاسخ به این پرسش که آیا این تغییر موضع مربوط به تحولات داخلی خود آلمان و سقوط دولت ائتلافی اولاف شولتز است یا ممکن است این امر به دنبال رایزنی‌‌‌های تهران و بروکسل باشد و از سوی باقی کشورهای تروئیکا نیز این تغییر موضع را شاهد باشیم؟ به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «در خصوص اینکه تغییر موضع آلمان در قبال جزایر ایرانی با توجه به تحولات داخلی آلمان است یا تغییر موضعی در سطح دولت‌‌‌های اروپایی است، باید کمی با تامل بیشتر صحبت کرد و همچنین زمان بیشتری برای بررسی این موضوع اختصاص داد. از این جهت که به هر حال سیاست خارجی آلمان به‌خصوص در قبال منطقه خاورمیانه در سطحی بالاتر از احزاب این کشور دنبال می‌شود.»
وی افزود: «تقریبا تمامی احزاب آلمان در رویکرد خاورمیانه‌‌‌ای خود دیدگاه یکسانی دارند. البته تفاوت دیدگاه در برخی از سیاستمداران آلمانی وجود دارد ولی این تفاوت به منزله اختلاف عمیق درون احزاب نیست.» مکی در ادامه گفت: «با توجه به رویکردهایی که ترامپ قبل از ورود به کاخ سفید در پیش گرفته و تحولات خاورمیانه به نظر می‌رسد که تلاشهای دیپلماتیک ایران در جهت تنش‌‌‌زدایی در روابط با اروپا موجب تغییر در مواضع آنها در قبال ایران شده است.» این کارشناس تاکید کرد: «این موضعگیری سخنگوی دولت آلمان می‌تواند آغازی برای این تغییر موضع از سوی برلین باشد.»
وی معتقد است شاید با توجه به تحریم‌‌‌های جدید اتحادیه اروپا علیه ایران و روسیه، این تغییر موضع آلمان بازتاب جدی در سطح محافل سیاسی و رسانه‌‌‌های اروپا نداشته باشد. مکی در نهایت در واکاوی سیاست‌‌‌های بروکسل در قبال تهران توضیح داد: «به نظر می‌رسد دولت‌‌‌های اروپایی تلاش می‌کنند، سیاست چماق و هویج را در قبال ایران دنبال کنند و از این طریق می‌‌‌خواهند منافع خود را تامین کرده و امتیازاتی از ایران بگیرند.»
کارشناس مسائل اروپا گفت که روند تحولات اوکراین در موضع دولت‌‌‌های اروپایی در قبال ایران می‌تواند بسیار تعیین‌کننده باشد. به هر حال اروپاییها همکاری‌‌‌های نظامی ایران با روسیه را به معنای یک تهدید امنیتی برای خود تلقی می‌کنند و بنابراین آتش‌‌‌بس در اوکراین و تحرکات دیپلماتیک ایران می‌تواند موجب رفع برخی از نگرانی‌های اروپاییها در خصوص همکاری‌‌‌های نظامی تهران و مسکو باشد.
