توسعه حملونقل چند وجهی در گرو توسعه راه‌آهن
احمد حداد
کارشناس ارشد حملونقل
در بخش اول و دوم این گزارش به جایگاه ممتاز ایران از لحاظ ترانزیت و حملونقل بین‌المللی کالا پرداخته شد و سپس وضعیت زیرساخت‌های بندری کشور مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش پایانی این گزارش زیرساخت‌های ریلی به‌عنوان یکی دیگر از الزامات توسعه حملونقل چند وجهی, مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از آنجا که امروزه عمده مبادلات تجاری و حملونقل کالا از طریق کانتینر صورت می‌پذیرد و از طرفی حملونقل کانتینر با سیستم ریلی آسان‌تر، مقرون به صرفه تر و سریع‌تر است و می‌توان حجم عظیمی از کانتینر را با هر بار سیر و حرکت قطار جابه‌جا کرد (۱۲۰ کانتینر با یک قطار قابل جابهجایی است) لذا نقش شبکه ریلی در حملونقل چند وجهی بسیار حائز اهمیت است.
کارشناس ارشد حملونقل
در بخش اول و دوم این گزارش به جایگاه ممتاز ایران از لحاظ ترانزیت و حملونقل بین‌المللی کالا پرداخته شد و سپس وضعیت زیرساخت‌های بندری کشور مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش پایانی این گزارش زیرساخت‌های ریلی به‌عنوان یکی دیگر از الزامات توسعه حملونقل چند وجهی, مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از آنجا که امروزه عمده مبادلات تجاری و حملونقل کالا از طریق کانتینر صورت می‌پذیرد و از طرفی حملونقل کانتینر با سیستم ریلی آسان‌تر، مقرون به صرفه تر و سریع‌تر است و می‌توان حجم عظیمی از کانتینر را با هر بار سیر و حرکت قطار جابه‌جا کرد (۱۲۰ کانتینر با یک قطار قابل جابهجایی است) لذا نقش شبکه ریلی در حملونقل چند وجهی بسیار حائز اهمیت است.
احمد حداد
کارشناس ارشد حملونقل
در بخش اول و دوم این گزارش به جایگاه ممتاز ایران از لحاظ ترانزیت و حملونقل بین‌المللی کالا پرداخته شد و سپس وضعیت زیرساخت‌های بندری کشور مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش پایانی این گزارش زیرساخت‌های ریلی به‌عنوان یکی دیگر از الزامات توسعه حملونقل چند وجهی, مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از آنجا که امروزه عمده مبادلات تجاری و حملونقل کالا از طریق کانتینر صورت می‌پذیرد و از طرفی حملونقل کانتینر با سیستم ریلی آسان‌تر، مقرون به صرفه تر و سریع‌تر است و می‌توان حجم عظیمی از کانتینر را با هر بار سیر و حرکت قطار جابه‌جا کرد (۱۲۰ کانتینر با یک قطار قابل جابهجایی است) لذا نقش شبکه ریلی در حملونقل چند وجهی بسیار حائز اهمیت است. امروزه اتصال مستقیم شبکه ریلی به ترمینال‌های کانتینری در بنادر سبب تسهیل در جابهجایی یکسره و سریع کالا شده است.
ایران اگرچه در زمره کشورهای دارای سابقه و پیشینه تاریخی در زمینه استفاده از راه‌آهن است و همچنین دارای شبکه گسترده خطوط ریلی از شرق به غرب و از شمال تا جنوب است ولی متاسفانه در زمینه اتصال مستقیم بنادر به شبکه ریلی و برقراری حملونقل ترکیبی در پسکرانه بنادر جایگاه مطلوبی ندارد. از بین 11 بندر تجاری - بازرگانی که در بالا ذکر شده است، تنها 4 بندر به‌طور مستقیم ازسوی خطوط فرعی به شبکه سراسری راه‌آهن متصل هستند. قطعا برای آنکه بتوانیم ظرفیت عملکردی بنادر را افزایش دهیم و از رسوب کالا در انبارهای بنادر جلوگیری کنیم نیازمند جابهجایی سریع کالا با حجم گسترده در بنادر هستیم که این امر تنها از طریق حملونقل ریلی امکانپذیر خواهد بود. برای آنکه بتوانیم نقش اثرگذار ایران را در مسیر کریدور حملونقل بین‌المللی شمال - جنوب پر‌رنگ‌تر کنیم و سهم قابل توجهی از ترانزیت کالا در مسیر این کریدور بین‌المللی را به‌خود اختصاص دهیم، نیازمند اتصال بنادر شمال و جنوب کشور به‌طور مستقیم و از طریق خطوط راه‌آهن هستیم. در حال حاضر بندر چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران که نقش استراتژیکی در ترانزیت کالا دارد و همچنین بهترین گزینه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به آب‌های آزاد می‌باشد به شبکه ریلی متصل نیست. تکمیل راه‌آهن چابهار - زاهدان - مشهد می‌تواند موجب بهبود عملکرد بندر چابهار و توسعه ترانزیت کالا به‌صورت مستقیم از بندر چابهار به کشورهای محور در خشکی آسیای میانه شود. همچنین اتصال بندر شهید رجایی به‌عنوان بزرگ‌ترین بندر کشور که عمده تخلیه و بارگیری کالا را برعهده دارد به بنادر شمال کشور از طریق شبکه ریلی کامل نیست و نیازمند تکمیل هرچه سریع‌تر راه‌آهن قزوین - رشت - انزلی جهت تکمیل خط راه‌آهن در امتداد کریدور شمال - جنوب است.
به‌طور خلاصه می‌توان گفت، با توجه به افزایش روز افزون جابهجایی کالا در سطح دنیا و تمایل به استفاده از کانتینر در جابهجایی کالا، استفاده از حملونقل چند وجهی یا ترکیبی رونق گسترده‌ای یافته است و امروزه برای آنکه کشوری بتواند جایگاه خود را در مبادلات تجاری و ترانزیت کالا حفظ کند و سهم قابل توجهی از مبادلات تجاری داشته باشد باید زیرساخت‌های مورد نیاز حملونقل ترکیبی را فراهم کند. به این منظور توسعه و تجهیز اسکله‌ها و ترمینال‌های کانتینری در بنادر و همچنین اتصال بنادر به‌طور مستقیم به شبکه راه‌آهن سراسری از الزامات اولیه حملونقل ترکیبی است. همان‌طور که مشاهده شد در هر دو زمینه بنادر کانتینری و اتصال شبکه ریلی به بنادر نقاط ضعف و چالش‌های در کشور موجود است و باوجود آنکه ایران دارای مزایای بالقوه و جایگاه ممتازی به لحاظ ژئو استراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک در منطقه خاورمیانه و آسیا است ولی نسبت به سایر کشورهای منطقه جایگاه مطلوبی در زمینه حملونقل دریایی و کانتینری ندارد. یقینا دوران پسا برجام می‌تواند فرصت بسیار خوبی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه زیرساخت‌های حملونقل کشور به ویژه در حوزه حملونقل دریایی و ریلی باشد. مقایسه وضعیت بنادر کشور با کشورهای همسایه حاکی از آن است که در رقابت با بنادر همجوار همچون بندر جبل علی در امارات متحده عربی، بندر سلاله در عمان راه بسیار سختی در پیش داریم و در این فرصت به‌دست آمده در دوران پسا برجام باید با یک برنامه‌ریزی کلان در حوزه زیرساخت‌های حملونقل کشور به توسعه و تجهیز زیرساخت‌های حملونقل توجه خاص و گسترده‌ای کرد.
کارشناس ارشد حملونقل
در بخش اول و دوم این گزارش به جایگاه ممتاز ایران از لحاظ ترانزیت و حملونقل بین‌المللی کالا پرداخته شد و سپس وضعیت زیرساخت‌های بندری کشور مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش پایانی این گزارش زیرساخت‌های ریلی به‌عنوان یکی دیگر از الزامات توسعه حملونقل چند وجهی, مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از آنجا که امروزه عمده مبادلات تجاری و حملونقل کالا از طریق کانتینر صورت می‌پذیرد و از طرفی حملونقل کانتینر با سیستم ریلی آسان‌تر، مقرون به صرفه تر و سریع‌تر است و می‌توان حجم عظیمی از کانتینر را با هر بار سیر و حرکت قطار جابه‌جا کرد (۱۲۰ کانتینر با یک قطار قابل جابهجایی است) لذا نقش شبکه ریلی در حملونقل چند وجهی بسیار حائز اهمیت است. امروزه اتصال مستقیم شبکه ریلی به ترمینال‌های کانتینری در بنادر سبب تسهیل در جابهجایی یکسره و سریع کالا شده است.
ایران اگرچه در زمره کشورهای دارای سابقه و پیشینه تاریخی در زمینه استفاده از راه‌آهن است و همچنین دارای شبکه گسترده خطوط ریلی از شرق به غرب و از شمال تا جنوب است ولی متاسفانه در زمینه اتصال مستقیم بنادر به شبکه ریلی و برقراری حملونقل ترکیبی در پسکرانه بنادر جایگاه مطلوبی ندارد. از بین 11 بندر تجاری - بازرگانی که در بالا ذکر شده است، تنها 4 بندر به‌طور مستقیم ازسوی خطوط فرعی به شبکه سراسری راه‌آهن متصل هستند. قطعا برای آنکه بتوانیم ظرفیت عملکردی بنادر را افزایش دهیم و از رسوب کالا در انبارهای بنادر جلوگیری کنیم نیازمند جابهجایی سریع کالا با حجم گسترده در بنادر هستیم که این امر تنها از طریق حملونقل ریلی امکانپذیر خواهد بود. برای آنکه بتوانیم نقش اثرگذار ایران را در مسیر کریدور حملونقل بین‌المللی شمال - جنوب پر‌رنگ‌تر کنیم و سهم قابل توجهی از ترانزیت کالا در مسیر این کریدور بین‌المللی را به‌خود اختصاص دهیم، نیازمند اتصال بنادر شمال و جنوب کشور به‌طور مستقیم و از طریق خطوط راه‌آهن هستیم. در حال حاضر بندر چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران که نقش استراتژیکی در ترانزیت کالا دارد و همچنین بهترین گزینه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به آب‌های آزاد می‌باشد به شبکه ریلی متصل نیست. تکمیل راه‌آهن چابهار - زاهدان - مشهد می‌تواند موجب بهبود عملکرد بندر چابهار و توسعه ترانزیت کالا به‌صورت مستقیم از بندر چابهار به کشورهای محور در خشکی آسیای میانه شود. همچنین اتصال بندر شهید رجایی به‌عنوان بزرگ‌ترین بندر کشور که عمده تخلیه و بارگیری کالا را برعهده دارد به بنادر شمال کشور از طریق شبکه ریلی کامل نیست و نیازمند تکمیل هرچه سریع‌تر راه‌آهن قزوین - رشت - انزلی جهت تکمیل خط راه‌آهن در امتداد کریدور شمال - جنوب است.
به‌طور خلاصه می‌توان گفت، با توجه به افزایش روز افزون جابهجایی کالا در سطح دنیا و تمایل به استفاده از کانتینر در جابهجایی کالا، استفاده از حملونقل چند وجهی یا ترکیبی رونق گسترده‌ای یافته است و امروزه برای آنکه کشوری بتواند جایگاه خود را در مبادلات تجاری و ترانزیت کالا حفظ کند و سهم قابل توجهی از مبادلات تجاری داشته باشد باید زیرساخت‌های مورد نیاز حملونقل ترکیبی را فراهم کند. به این منظور توسعه و تجهیز اسکله‌ها و ترمینال‌های کانتینری در بنادر و همچنین اتصال بنادر به‌طور مستقیم به شبکه راه‌آهن سراسری از الزامات اولیه حملونقل ترکیبی است. همان‌طور که مشاهده شد در هر دو زمینه بنادر کانتینری و اتصال شبکه ریلی به بنادر نقاط ضعف و چالش‌های در کشور موجود است و باوجود آنکه ایران دارای مزایای بالقوه و جایگاه ممتازی به لحاظ ژئو استراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک در منطقه خاورمیانه و آسیا است ولی نسبت به سایر کشورهای منطقه جایگاه مطلوبی در زمینه حملونقل دریایی و کانتینری ندارد. یقینا دوران پسا برجام می‌تواند فرصت بسیار خوبی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه زیرساخت‌های حملونقل کشور به ویژه در حوزه حملونقل دریایی و ریلی باشد. مقایسه وضعیت بنادر کشور با کشورهای همسایه حاکی از آن است که در رقابت با بنادر همجوار همچون بندر جبل علی در امارات متحده عربی، بندر سلاله در عمان راه بسیار سختی در پیش داریم و در این فرصت به‌دست آمده در دوران پسا برجام باید با یک برنامه‌ریزی کلان در حوزه زیرساخت‌های حملونقل کشور به توسعه و تجهیز زیرساخت‌های حملونقل توجه خاص و گسترده‌ای کرد.
ارسال نظر