ایران قطار تندرو ندارد
عقب‌ماندگی از قافله قطارهای سریع‌السیر‌جهان
گروه بنگاه‌ها، ملیحه ابراهیمی: اولین قطار پرسرعت جهان در سال ۱۹۶۳ با سرعت ۲۵۶ کیلومتر بر ساعت راه‌اندازی شد، به فاصله چهار سال بعد فرانسه در رقابت تنگاتنگ با ژاپن قطار تندرو بعدی را با سرعت ۳۱۸ کیلومتر بر ساعت روی ریل قرار داد و رقابت سنگین میان این تیزروهای محبوب تا امروز در دنیا ادامه دارد؛ آخرین رکورد نیز از آن چشم بادامی‌های چینی با سرعت بالغ بر ۴۸۷ کیلومتر بر ساعت است.
کشورهای جهان این روزها در رقابت برای راه‌اندازی مسیرهای پرسرعت خود بالغ بر ۲۰ هزارکیلومتر مسیر پرسرعت در دنیا احداث کرده‌اند که از این میان ۷ هزار کیلومتر مسیر پرسرعت در چین، ۷ هزار کیلومتر در اروپا، ۲ هزارکیلومتر در ژاپن و بقیه نیز در دیگر کشورهای دنیا قرار دارد.
آمریکا نیز که تا چند سال گذشته از این قطار پرسرعت جهانی عقب مانده بود در هشت سال گذشته به سرعت بر حجم سرمایه‌گذاری‌های خود در این حوزه افزوده است تا زمان جامانده را جبران کند. ایران اما تقریبا یکی از کشورهای عقب مانده از قافله قطارهای تندرو در دنیا محسوب می‌شود. کشورهای همسایه و منطقه به سرعت در حال سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی خطوط سریع‌السیر خود هستند. ترکیه این روزها در حال بهره‌برداری از سه خط تندرو و اجرای پنج خط سریع‌السیر دیگر است و عربستان نیز طرح قطار تندرو مکه به مدینه را آغاز کرده که امروز نزدیک به راه‌اندازی است. ایران اما هنوز برای اجرای خط تندرو تهران-قم - اصفهان با مسائل تامین مالی دست به گریبان است.
تاریخچه ریل، قطار و لکوموتیو در ایران به سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۷ که اولین قسمت‌های مسیر سراسری راه‌آهن کشیده شد برمی‌گردد، البته روایاتی نیز به اواخر دوره قاجاریه اشاره می‌کند، اما در نهایت ایران در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی موفق به راه‌اندازی قطاری با سرعت ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت می‌شود که در نوع خود موفقیتی کم‌نظیر است. امروز اما در اغلب مسیرها سرعت قطار در ایران کمتر از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت است و تنها برخی قطارها در برخی مسیرها ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کنند.
مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت تاسیسات زیربنایی راه‌آهن اما در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ابراز امیدواری می‌کند که ایران در صورت تامین مالی ۵ میلیارد یورویی پروژه تهران - قم - اصفهان که حدود ۱۰ سال پیش آغاز شده است، موفق شود طی سه سال آینده این خط سریع‌السیر را راه‌اندازی کند.
تحریم‌ها مانع شد
مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت تاسیسات زیربنایی راه‌آهن در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه تحریم‌ها مانع اجرای پروژه قطار سریع‌السیر تهران - قم - اصفهان شد، افزود: این پروژه از سال ۱۳۸۵ با عنوان مسیر تندرو قم - اصفهان کلنگ‌زنی شد و بعدا مسیر تهران نیز به این بخش اضافه شد.
وحیدعلی قارداشی با بیان اینکه در زمان حاضر بالغ بر ۶۰ درصد زیرسازی پروژه پیشرفت داشته است که البته ۱۰ درصد هزینه مالی کل پروژه را در بر می‌گیرد، اظهارکرد: روسازی، برقی کردن و خرید ناوگان که قسمت هزینه بر پروژه است فعلا آغاز نشده است.
وی ادامه داد: این پروژه نیازمند حدود ۵ میلیارد یورو اعتبار است که قرار است از سوی سرمایه گذاران چینی در دو بخش ۷/ ۱ میلیارد یورویی و ۳ میلیارد یورویی فاینانس شود.
وی با اشاره به اینکه به دلیل وجود تحریم‌ها در سال‌های گذشته ایران از کشورهای منطقه در راه‌اندازی راه‌آهن تندرو عقب مانده است، افزود: ما ساخت مسیر تندرو قم-اصفهان را زودتر از عربستان سعودی شروع کردیم اما این کشور مسیر مکه به مدینه را تقریبا تمام کرده است! مهم‌ترین دلیلش هم آن بود که عربستان در بحث اقتصادی هیچ مشکلی نداشت و در عوض ما به سال‌هایی برخوردیم که تحریم‌ها اثرات شدیدی بر پروژه‌های عمرانی گذاشت و حتی یکی دو سال هیچ پولی به پروژه تزریق نشد. بنابراین اولین بحث، بحث اقتصادی و سرمایه‌گذاری است.
وی با تاکید بر اینکه راه‌اندازی و اجرای مسیرهای تندرو نیاز جدای از موضوع فیزیکی اجرای پروژه نیاز به مسائل جانبی همچون تربیت نیروی متخصص دارد، افزود: به اعتقاد من تربیت نیروی متخصص درست به اندازه ساخت قطار تندرو و شبکه‌اش طول می‌کشد. پس باید از همین امروز شروع کنیم و نمی‌توانیم تا کامل‌شدن پروژه قطار تندرو دست روی دست بگذاریم.
قارداشی افزود: قطار تندرو زیرساخت‌های ویژه‌ای به منظور تعمیر و نگهداری نیاز دارد این در حالی است که ایران متاسفانه در سطح درجه یک تعمیر و نگهداری قرار ندارد و اگر بخواهیم شبکه تندرو ریلی ایجاد کنیم، یکی از پیش‌نیازهای آن این است که نیروی انسانی آموزش‌دیده و نیز ماشین‌آلات موردنیاز برای نگهداشتن خط در سطح استاندارد، داشته باشیم.
وی افزود: ممکن است شما بتوانید در یک زمان مشخص، خط تندرو راه‌آهن بسازید، ولی هنر این است که بتوانید آن را در شرایط مطلوب نگه دارید.
مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت تاسیسات زیربنایی راه‌آهن با اشاره به اینکه در حال حاضر چین و ژاپن به ترتیب در آسیا و فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیا به ترتیب در اروپا کشورهای موفق در زمینه ساخت و راه‌اندازی قطارهای پرسرعت هستند، افزود:
امروز بیش از ۲۰ هزار کیلومتر خط تندرو در دنیا وجود دارد، که بخش قابل‌توجهی از آن مربوط به کشورهای پیشرفته و توسعه یافته دنیا است.
قارداشی ادامه داد: یکی از دلایل علاقه‌مندی کشورهای پیشرفته به قطارهای پرسرعت، ارزش زمان (VOT) است که در این‌دسته از کشورها بالا است. بخشی از موفقیت‌های این حوزه هم به نگاه تصمیم‌گیرندگان و سیاست‌گذاران در حوزه کلان برمی‌گردد. مثلا چین در سال‌های متعدد، رشد اقتصادی خیلی بالایی داشت که موجب ورود پول به این کشور شد.
اما چین به‌جای واردات و پرداختن به کالاهای لوکس، آن را صرف زیرساخت‌هایش کرد و به همین دلیل ظرف بازه زمانی کوتاهی (ازسال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی) و در یک برنامه بلندپروازانه که همچنان هم ادامه دارد، هفت هزار کیلومتر خط تندرو ساخت؛ یعنی بیشتر از تمام آنچه اروپا موفق به ساختش شده بود!
وی با تاکید بر اینکه متاسفانه ایران یکی از کشورهای دنیا است که بیشترین تلفات جاده‌ای را دارد، افزود: توسعه و ارتقای سیستم‌های ریلی قطار تندرو در کشور به کاهش این آمار و افزایش ایمنی و سرعت کمک می‌کند.
قارداشی اظهارکرد: قطارهای تندرو به دلیلی بهره‌گیری از سیستم برقی، کمترین میزان آلودگی را تولید می‌کند که متناسب با شاخصه‌های توسعه پایدار است.
مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت تاسیسات زیربنایی راه‌آهن با بیان اینکه ایران با تعریف بین‌المللی در کشور قطار تندرو ندارد، افزود: اما جالب است بدانید که بعد از ژاپن که در سال ۱۹۶۴ میلادی اولین قطار تندرو را راه‌اندازی کرد ایران دومین کشور آسیایی بود که به این حوزه قدم گذاشت. حدود سال ۱۳۵۵ هجری شمسی هشت قطار توربو شارژر در مسیر تهران-مشهد با سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت فعال شد که آن‌موقع سرعت بالایی محسوب می‌شد و جزو قطارهای تندرو به‌شمار می‌آمد.
وی ادامه داد: اما به‌دلیل عدم موفقیت در نگهداری خطوط و نیز تغییر تکنولوژی قطارهای پرسرعت (از دیزلی به برقی) این قطارها چند سال بعد از خط خارج شد.
وی با اشاره به اینکه سرعت قطارها در ایران در زمان حاضر ۱۲۰، ۱۴۰ و در برخی موارد ۱۶۰ کیلومتر در ساعت است، افزود: عمده مسیرهای مسافری با سرعت کمتر از ۱۲۰ کیلومتر در ساعت طی می‌شود.
وی با بیان اینکه باید به این مساله توجه داشت که زمانی مردم دنیا فاصله‌ها را با کیلومتر می‌سنجیدند اما امروز فاصله‌ها با معیارهای زمانی یعنی ساعت، دقیقه و ثانیه سنجیده می‌شود، تصریح کرد:حد مطلوب طول مسیر برای قطار تندرو ۳۰۰ تا ۶۰۰ کیلومتر تعیین شده که در این فاصله هم از مسیر جاده‌ای و هم از مسیر هوایی پیشی می‌گیرد. البته امروز هم در مسافت‌های کمتر و هم بیشتر، تجربه قطار تندرو وجود دارد؛ مثلا مسیر ۱۲۰کیلومتری پکن-تیانجین (که معادل تهران-قزوین ماست) نیم ساعته طی می‌شود. و البته تجربه‌های بلندتر از این هم در دنیا وجود دارد؛ مثل مسیر پکن-گوآنجو در چین که ۲ هزار کیلومتر است، ولی در حال راه‌اندازی قطار تندرو کوپه‌ای در آن هستند.
ارسال نظر