حرکت جهان به سمت قطارهای پرسرعت

شادی آذری: توسعه قطارهای پرسرعت در سطح جهان طی چند ماه اخیر شتابی بی‌سابقه گرفته است. نمونه‌های بارز آن هم افتتاح قطار پرسرعت کالیفرنیا و احتمال راه‌اندازی طولانی‌ترین مسیر ریلی جهان بین پکن و مسکو است.

شهرها، مناطق و کشورهای جهان به‌تدریج به این نتیجه رسیده‌اند که قطارهای پرسرعت گزینه‌ای قابل اعتماد برای مسافرت هستند. قطارهای پرسرعت دارای سیستمی هستند که بسیار سریع‌تر از قطارهای سنتی عمل می‌کند و سرعت آنها به ۳۵۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. این نوع قطارها که نخستین بار در ژاپن مورد استفاده قرار گرفتند، در هر جا که افتتاح شدند با استقبال فراوان مردم روبه‌رو شدند. هم‌اکنون شبکه‌های بزرگی از قطارهای پر سرعت در اروپا و شرق آسیا مشغول خدمت‌رسانی هستند که مهم‌ترین آنها را می‌توان در فرانسه، آلمان، اسپانیا، کره‌جنوبی، تایوان و چین مشاهده کرد.

مزایای قطارهای پرسرعت بسیار است. به‌عنوان مثال، ایستگاه‌های آنها بر خلاف فرودگاه‌ها، در مرکز شهر قرار دارد. این باعث می‌شود که سفرهای بین شهری بسیار سریع‌تر از هواپیما انجام شود چون برای مسافرت‌های هوایی نیاز است که مسافر مسافتی که اغلب طولانی هست را تا فرودگاه بپیماید. بازرسی‌های امنیتی و مدت زمان سوار شدن مسافران به هواپیما هم زمان قابل‌توجهی می‌گیرد. از سوی دیگر قطارهای پرسرعت نسبت به خودروها سرعت بیشتری دارند و علاوه‌بر آن با معطلی در ترافیک موجب هدرروی وقت نمی‌شوند. از دیگر مزیت‌های قطارهای پرسرعت این است که آنها موجب کاهش شلوغی‌ جاده‌‌ها و فرودگاه‌های کشور می‌شوند و آمار نشان می‌دهد که سفر با این قطارها از سفرهای جاده‌ای ایمن‌تر است. به‌عنوان مثال قطارهای پر سرعت ریلی ژاپن و فرانسه بیش از ۳۰ سال است که کار می‌کنند و تاکنون هیچ تصادف منجر به فوت مسافر در این وسایل نقلیه گزارش نشده است.

علاوه‌بر همه اینها ایستگاه‌های خطوط ریلی پر سرعت موجب افزایش قیمت زمین‌های اطراف می‌شوند چون نواحی اطراف ایستگاه‌ها ناگهان در دسترس تعداد بیشتری از افراد قرار می‌گیرند و بنابراین برای ساخت‌وساز و بخش املاک و مستغلات جذاب می‌شوند. «ژاپن ریل ایست»، بزرگ‌ترین شرکت از هفت شرکت قطارهای پرسرعت ژاپن محسوب می‌شود. این شرکت نیازی به یارانه‌های دولتی ندارد چون مالک زمین‌های اطراف ایستگاه‌هایش است و قادر است ارزش افزوده آن زمین‌ها را صرف سرمایه‌گذاری مجدد در سیستم خود کند. نزدیک به یک‌سوم درآمد این شرکت حمل و نقل ریلی از توسعه تجاری در امتداد مسیر خط آهن آن ناشی می‌شود.

برای بهره‌مندی از امتیازات بسیار زیاد قطارهای پر سرعت، عربستان سعودی پروژه نخستین خط آهن قطار پرسرعت خاورمیانه را در دستور کار خود دارد. پروژه قطار پرسرعت «حرمین»، شهرهای مقدس مکه و مدینه را با جده و شهر اقتصادی ملک عبدالله به هم پیوند می‌زند. پیش‌بینی می‌شود طول این خط آهن بیش از ۴۵۰ کیلومتر باشد و به جمعیتی در حدود ۷ میلیون نفر خدمات‌رسانی کند. به علاوه، این قطار پر سرعت حمل‌ونقل میلیون‌ها زائر حج واجب و عمره را که هر ساله از منطقه دیدن می‌کنند، انجام خواهد داد.

شهر اقتصادی ملک عبدالله فرصت‌های زیادی را برای سرمایه‌گذاری در سیستم قطار پرسرعت در خود دارد. یک ایستگاه قطار پرسرعت که قرار است در این شهر تا سال ۲۰۱۸ به بهره‌برداری برسد، پروژه اصلی زیرساخت این شهر را تشکیل می‌دهد. این ایستگاه دسترسی آسان بین این شهر و منطقه بزرگ‌تر غرب عربستان را میسر خواهد کرد. علاوه‌بر این نواحی اطراف ایستگاه قطار پرسرعت این پتانسیل را دارد که به دروازه فیزیکی و نمادین مهم شهر اقتصادی ملک عبدالله تبدیل شود و ارزش‌ها و اهداف عربستان مدرن را به نمایش گذارد.

واضح است که شهر جدیدی همچون شهر اقتصادی ملک عبدالله از مزیت خوبی برای راه‌اندازی سیستم قطارهای پرسرعت برخوردار است چون هنوز زیرساخت‌های آن به‌طور کامل توسعه نیافته است. چنین مناطقی درست برعکس مناطق توسعه‌یافته‌ای همچون لندن هستند. در مناطق توسعه‌یافته زیرساخت‌های موجود قدیمی شده است و باید به‌روز‌رسانی شود یا حتی از بین برود تا سیستم جدید جای آن را بگیرد. در مناطق در حال توسعه اما زمین‌های دست‌نخورده بسیاری وجود دارند که برای راه‌اندازی سیستم قطارهای پرسرعت یک مزیت محسوب می‌شوند اما در عین حال پیش از هر اقدام عملی، نوع استفاده، معماری و تجربه شهری کل منطقه اطراف ایستگاه‌های قطار باید به دقت مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.

بنابراین، قطارهای پرسرعت می‌توانند زمان سفر‌های بین شهری را به شدت کاهش دهند و علاوه‌بر آن منافع اقتصادی گسترده‌تری را به ارمغان آورند که ازجمله آنها می‌توان به بهبود دسترسی و پویایی مناطق و افزایش ارزش زمین‌هایی که در امتداد مسیر ریلی این قطارها وجود دارند، اشاره کرد. اگر برنامه‌ریزی‌ها به‌طور استراتژیک انجام شود، قطارهای پرسرعت می‌توانند به شهرهای جدید جهان در جذب شهروندان کمک کنند و در عین حال می‌تواند عاملی باشد که این شهرها بتوانند جایگاه خود را در منطقه و جامعه جهانی بیابند.