تجربه جمهوری چک در توسعه ریلی

دنیای اقتصاد: جمهوری چک به‌دلیل موقعیت جغرافیایی آن یکی از مهم‌ترین کشورهای اروپا محسوب می‌شود. این کشور در مرکز اروپا قرار گرفته و همانند پلی بین شرق و غرب اروپا است. همین عامل جغرافیایی موجب تحولات عمده‌ای در این کشور شده است. بنابر گزارش‌های جهانی سال ۲۰۱۷، این کشور از نظر کیفیت زیرساخت‌های ریلی در رتبه ۲۲ جهان قرار گرفته و از نظر تراکم خطوط راه‌آهن نیز در جهان رتبه نخست را کسب کرده است. همچنین مطالعات انجام گرفته نشان می‌دهد که این کشور از نظر کارآیی حمل‌ونقل زمینی در جهان در جایگاه ۲۳ جای گرفته است.

تاریخچه حمل‌ونقل ریلی در چک

تاریخچه پیدایش حمل‌ونقل ریلی در این کشور به دهه ۱۸۲۰ میلادی برمی‌گردد. خطوط راه‌آهن در ابتدا به منظور انتقال بار در این کشور ساخته شدند. پس از فروپاشی نظام سلطنتی در این کشور و تشکیل جمهوری چک، دوره جدیدی در خطوط ریلی دولتی چکسلواکی پدید آمد. این روند با اشغال این کشور از سوی آلمان‌ مختل شد و پس از آن نیز در دهه‌های گذشته دو کشور چک و اسلواکی که پیش‌تر با هم متحد بودند، از هم جدا شدند. مالک عمده و اپراتور خطوط ریلی در این کشور در طول تاریخ آن عمدتا دولتی بوده است. با وجود این، شبکه خطوط ریلی که در ابتدا بنیان گذاشته شد، ازسوی مالکان بخش‌خصوصی ایجاد شده بود. امروزه مالک اغلب خطوط ریلی در جمهوری چک یک نماینده دولتی است که وظیفه آن به دوش «سازمان زیرساخت‌های ریلی» افتاده است.

تلاش برای برقی کردن صنعت ریلی

راه‌آهن در این کشور به‌عنوان یک پدیده فرهنگی و حتی نوعی تمدن گسترش یافته است. ایجاد یک شبکه ریلی یکی از مهم‌ترین اقداماتی بود که در زمینه مهندسی عمران در این کشور انجام شد و موجب توسعه شهرها و ایجاد یک تحول صنعتی در جمهوری چک شد. در تمام مدت حضور راه‌آهن در این کشور، می‌توان دو دوره مهم مدرنیزاسیون ریلی را مشاهده کرد. در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی، الکتریکی شدن بخش اعظمی از راه‌آهن این کشور در دستور کار آن قرار گرفت و مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین خطوط این کشور با این نوآوری تجهیز شدند. با این حال متاسفانه این اقدام به‌طور کامل موفقیت‌آمیز نبود و تکمیل الکتریکی کردن شبکه ریلی اولیه دولت هنوز هم نیمه‌تمام باقی‌مانده است. درحال حاضر نیز این کشور در حال تجربه دومین دوره مدرنیزاسیون ریلی است. گزارش‌های موجود نشان می‌دهند این کشور از نظر حجم حمل‌ونقل انجام شده در بین کشورهای اروپایی رتبه چهارم را در اختیار دارد.

تحولات عمده نوین خطوط آهن در چک

شرکت «خطوط ریلی چک» به موجب قانون شورای ملی چک در سال ۱۹۹۲ تاسیس و از اول ژانویه ۱۹۹۳ وارد عمل شد. در همین زمان کشور چکسلواکی به دو سرزمین چک و اسلواکی تقسیم شد و خط آهن جمهوری چک به‌عنوان سازمانی به‌جا مانده از خطوط ریلی چکسلواکی که سازمانی دولتی نیز بود، تشکیل شد. با قانونی که در ژوئیه سال ۱۹۹۳ به تصویب رسید، شرایطی برای ساخت و عملیات مربوط به خطوط ریلی و حمل‌ونقل راه‌آهن در نظر گرفته شد و علاوه بر آن، قوانین و وظایفی برای اشخاص حقیقی و حقوقی و سازمان‌ها در کنار نقش دولت تدوین شد. افزون بر این موارد، نظارت‌های دولتی مربوط به خطوط ریلی نیز مورد توجه قرار گرفت. این نگرش نه تنها نسبت به حمل‌ونقل ریلی اتخاذ شده بود، بلکه نسبت به سایر روش‌های حمل‌ونقل نیز چنین دیدگاهی داشت. در طول زمان و با ورود به هزاره جدید میلادی، این قوانین بیش از پیش مورد توجه قرار گرفتند.

با وجود این، یک مداخله عمده نیز در ساختار سازمانی حمل‌ونقل ریلی در این کشور در سال‌های اخیر صورت گرفته است. طبق این تحولات، شرکت خطوط راه‌آهن چک به دو زیرمجموعه تقسیم شده است. این دو زیرمجموعه عبارتند از: شرکت سهامی خطوط ریلی چک و سازمان زیرساخت ریلی. از سال‌های واپسین هزاره دوم میلادی، صنایعی همچون راه‌آهن در کشور چک در شرف آزادسازی قرار گرفتند. با این حال هنوز خصوصی‌سازی چندان در این بخش نهادینه نشده است، هرچند بخش‌خصوصی در کنار دولت در بخش ریلی حضور دارد و از سوی دیگر از سال ۱۹۹۲ به بعد چارچوبی برای مقررات مناسب در این زمینه تدوین شده است.