پیش‌بینی وضعیت حوزه‌های مختلف جهان در دوران پساکرونا
بازار پرهیاهوی امروز کسب وکارها
خیلی‌ها از ترس اینکه قرنطینه تا ابد ادامه یابد، خرید یک سال خودشان را یکجا انجام دادند. قفسه‌ها خالی شد و کابینت‌ها پر. آنها سعی می‌کردند غذاهای یخ زده یا با ماندگاری بالا بخرند که مجبور نشوند دائم برای خرید، بیرون بروند. خیلی‌ها هم بیشتر احتیاط می‌کردند و فقط آنلاین خرید می‌کردند. به همین خاطر بود که آمار سفارش‌های آنلاین و نصب اپلیکیشن‌های خرید آنلاین به میزان قابل توجهی افزایش یافت. اما با اینکه بازار مواد غذایی و خواربار به شدت داغ شده بود، در خیلی از جاها پرنده پر نمی‌زد، مثل لباس‌فروشی‌ها، کفش‌فروشی‌ها، آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها و بسیاری از فروشگاه‌های مواد غیرخوراکی. خیلی از کشورها مرزهای خود را بستند و سفر رفتن‌ها به تعویق افتاد. بسیاری از شرکت‌ها تعطیل شدند و کارمندها به دورکاری روی آوردند. بعضی سازمان‌ها اعلام کردند که فعلا نیرو استخدام نمی‌کنند. بعضی‌ها کار خود را به دلیل تعدیل نیرو از دست دادند. از معدود حوزه‌هایی که نیرو استخدام می‌کردند، سوپرمارکت‌ها بودند که با کمبود نیرو مواجه شدند. علاوه بر سوپرمارکت‌ها، بیمارستان‌ها هم مملو از جمعیت شدند. کادر درمان بیمارستان‌ها تا به حال با چنین شرایطی مواجه نشده بودند. بسیاری از آنها دچار فرسودگی، اضطراب و حتی افسردگی شدهاند. حالا ویروس کرونا چند ماه است که به جزئی از زندگی ما تبدیل شده و سبک زندگی ما را تا حد زیادی تغییر داده، از کار کردن تا خرید کردن. مردم حالا بیشتر بهداشت را رعایت می‌کنند و اقلامی مثل محلول ضدعفونی‌کننده، جای خود را در سبد کالای خانوارها محکم کرده. دیدار با دوستان و آشنایان حالا بیشتر از طریق تماس صوتی یا تصویری انجام می‌شود. به همین خاطر است که طبق گزارش‌ها، تعداد و مدت تماس‌های صوتی و تصویری در اپلیکیشن‌هایی مثل واتس اپ دو برابر شده و حضور مردم در شبکه‌های اجتماعی، پررنگ‌تر. سرگرمی‌ها بیشتر محدود شده به داخل خانه، مثل فیلم دیدن یا بازی‌های کامپیوتری. حالا برای بسیاری از مردم جهان، زنده ماندن یک اولویت است. اما سوالی که این روزها ذهن خیلی‌ها را درگیر کرده این است که این روند تا کی ادامه خواهد داشت؟ آیا دنیا پس از کرونا مثل قبل می‌شود؟ اگر نه، چه چیزهایی تغییر می‌کنند؟ آیا این رفتارها ماندگارند یا از شدتشان کاسته می‌شود؟ دنیای پس از کرونا چه شکلی است؟
کرونا و تغییر در خرید اقلام ضروری
بیشترین تغییرات در رفتار مشتری، مربوط به حوزه خواربار بوده است. طی این روزها، مشتری‌ها به دلیل ابهام در رابطه با تاثیرات کرونا، رفتار و عادت‌های خود را تغییر داده‌اند. خیلی‌ها که قبلا اهل انبار کردن کالاها نبودند و دوست داشتند دائما به فروشگاه بروند، حالا دارند کالاهای مصرف چند ماه خود را خریداری می‌کنند. خیلی‌ها می‌گویند که حالا بعضی اقلام را آنلاین می‌خرند در حالی که در شرایط عادی، حضوری می‌خریدند. بعضی‌ها اقلامی را خریداری می‌کنند که اگر کرونا نبود، اصلا نمی‌خریدند. طبق گزارش CNN، رفتار مشتریان احتمالا هیچ‌وقت مثل قبل نخواهد شد. نصب و استفاده از اپلیکیشن‌های خرید به شدت افزایش پیدا کرده. نظرسنجی از بیش از ۳هزار مشتری نشان می‌دهد که احتمالا حتی پس از پایان این بیماری، خیلی‌ها که قبلا حضوری خرید می‌کردند بعضی اقلام را آنلاین خریداری خواهند کرد چون ممکن است اگر چند بار این روش را امتحان کنید و راضی باشید، این برایتان تبدیل به روتین شود. پس خرده‌فروشی‌ها باید برای چنین روزی آماده باشند. البته رضایت مشتری از خرید آنلاین به نحوه سرویس‌دهی ارائه‌دهنده خدمات بستگی دارد. اگر مشتری از خرید آنلاینش راضی نباشد و دردسر بکشد، ممکن است دوباره به خرید حضوری برگردد. به‌علاوه، تغییر رویه مردم به یک عامل دیگر هم بستگی دارد: اینکه بحران چقدر طول بکشد. هرچه بحران طولانی‌تر شود، مردم به تغییر رویه بیشتر عادت می‌کنند و می‌شود بخشی از زندگی روزمره‌شان. البته برای خیلی از مردم، خرید برای خانه، یک جور تفریح است و ممکن است بلافاصله پس از عادی شدن شرایط، دوباره برگردند به فروشگاه‌ها. یک کارشناس خرده‌فروشی به «بیزنس اینسایدر» گفت: «نمی‌دانم پس از اتمام بحران، کی آنقدر احساس امنیت کنم که بتوانم به استادیوم بروم اما مطمئنم که به سوپرمارکت خواهم رفت.» پس از پایان این بحران، بعضی از مردم احتمالا حالا حالاها به بعضی از کالاها، نیاز نخواهند داشت چون این اقلام را قبلا ذخیره کرده‌اند.
«آلن جوپ»، مدیر ارشد یونیلیور، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان برندهای خواربار جهان می‌گوید: «علاوه بر افزایش خرید آنلاین اقلام خوراکی، پیش‌بینی می‌کنم که شاهد افزایش تقاضای اقلامی مثل صابون و سایر شوینده‌ها و محصولات بهداشتی باشیم، چون حالا بهداشت برای خانواده‌ها تبدیل به اولویت شده.» او می‌گوید در آینده، اگر به گذشته نگاه کنیم خواهیم دید که این بحران، نقطه عطفی در خرید اقلام خوراکی و بهداشتی بوده است؛ به خصوص به‌صورت آنلاین. البته به گفته او، به دلیل اینکه خیلی‌ها حالا سر کار نمی‌روند و از خانه کار می‌کنند، تقاضای اقلامی مثل دئودورانت و شامپو و تیغ ریش تراش کمتر شده. «کیت یارو»، روانشناس مصرف در مصاحبه‌ای به وب‌سایت CNBC می‌گوید: «این روزها، خرید مردم آمریکا عموما برای رفع سه نیاز بوده، محافظت، سرگرمی و ارتباط. علاوه بر خرید اقلامی مثل ماسک، شاهد افزایش خرید قرص سرماخوردگی، تب سنج و دستمال کاغذی هم بوده‌ایم. مواد خوراکی مثل برنج و ماکارونی هم که جای خود را دارند.»
حوزه خواربار، یکی از حوزه‌هایی بوده که طی چند ماه اخیر به شدت تحت تاثیر شیوع کرونا قرار گرفته. اما سایر حوزه‌ها هم بی‌نصیب نبوده‌‌اند که چند مورد را با هم مرور می‌کنیم:
گردشگری
تقریبا هیچ صنعتی از تاثیرات ویروس کرونا در امان نبوده. اما صنعت گردشگری جزو اولین‌ها بود که به شدت ضربه خورد. پس از اعمال محدودیت‌ها، قرنطینه‌های اجباری و بسته شدن مرزها، مسافران در خانه‌ها نشستند در انتظار روزی که بحران به پایان برسد. «رفعت علی» کارشناس حوزه گردشگری می‌گوید: «خیلی طول خواهد کشید تا میزان مسافرت‌ها مثل قبل شود.» ما هنوز در دل بحران هستیم و پیش‌بینی اینکه مسافرت‌ها کی و چگونه از سر گرفته خواهند شد، سخت است. او پیش‌بینی می‌کند حجم سفرهای هوایی، پنج سال دیگر به میزان سفرها در ابتدای سال ۲۰۲۰ برسد؛ با توجه به اینکه پس از حملات یازده سپتامبر، سه سال طول کشید تا شرکت‌های هواپیمایی دوباره احیا شوند و دو سال طول کشید تا به درآمد قبل از بحران ۲۰۰۸ برگردند. گردشگری دوباره برمی‌گردد، در این شکی نیست، چون درآمد و زندگی خیلی از مردم به این صنعت بستگی دارد، اما رفتار مردم تغییر خواهد کرد. مسافران، بهداشت را بیشتر رعایت خواهند کرد. احتمالا ابتدا سفرهای جاده‌ای را شروع خواهیم کرد. خانه‌های اجاره‌ای بهترین گزینه خواهند بود برای کسانی که می‌خواهند از ازدحام، دوری کنند و مایلند قبل از مستقر شدن، فضا را تمیز کنند. بحران مالی ناشی از کرونا نیز روی رفتار مسافران تاثیر خواهد داشت. سفرهای هوایی و اقامت در هتل‌ها احتمالا کمتر خواهد بود. مردم مقصدهایی را انتخاب خواهند کرد که خلوت و به خانه‌هایشان نزدیک باشد. به‌علاوه، سفر به خارج از کشور، کماکان برای خیلی‌ها ترسناک خواهد بود. طبق نظرسنجی‌ها در آمریکا، جوانان زودتر به سفر کردن باز خواهند گشت در حالی که افراد مسن که بیشتر در خطر هستند، فعلا تصمیمی برای سفر ندارند.
برندهای لوکس
شیوع ویروس کرونا باعث تعطیلی و کاهش تقاضای برندهای لوکس در اقصی‌نقاط جهان شد. بسیاری از این برندها که قبلا عینک و ادکلن تولید می‌کردند، این روزها روی آورده‌اند به تولید ماسک و ژل و لباس محافظتی. بعضی‌ها هزینه‌های تولید واکسن کلینیک‌ها را تقبل کرده‌اند و خیلی‌ها به بیمارستان‌ها کمک مالی بلاعوض می‌رسانند. اما از آنجایی که زندگی بسیاری از افراد، از جمله کارکنان فروشگاه‌ها و کارگران کارخانه‌های این شرکت‌ها به درآمد فروش برندشان بستگی دارد، مدیران به دنبال استراتژی‌هایی برای احیا و بقا هستند. طبق گزارش مک‌کینزی، هنوز برای پیش‌بینی آینده این برندها زود است اما بعضی از تاثیرات این بحران، ماندگار خواهند بود. بخشی از درآمد این برندها مربوط به توریست‌ها بوده که به سفر می‌آمدند و از آنها خرید می‌کردند. اما حالا با کاهش سفرها، درآمد این برندها محدود خواهد شد به مشتریان محلی؛ که این ممکن است تا حدی ماندگار باشد. به‌علاوه، بعضی از برندهای لوکس، حتی قبل از بحران با مشکل مواجه بودند که در آینده، ممکن است دوام نیاورند. آنهایی که دوام می‌آورند باید برای جلب مشتری، به دنبال استراتژی‌های جدید در رابطه با توزیع و تبلیغات باشند، از جمله ارائه دیجیتال و فروش از طریق چند کانال.
رستوران‌ها
به دنبال ورود کرونا به کشورهای مختلف، بسیاری از رستوران‌ها از جمله مک دونالد و کی‌اف‌سی در آن کشورها تعطیل شدند. در چین، پس از بهبود شرایط، رستوران‌ها به مرور بازگشایی شدند. البته با وجود اینکه محدودیت‌ها برداشته شده، هنوز بعضی از رستوران‌ها مشتری زیادی ندارند. ظاهرا خیلی از مردم هنوز از اینکه بیرون از خانه غذا بخورند، می‌ترسند. حتی اگر این ترس به مرور کمتر شود، تغییراتی در حوزه رستوران‌داری ایجاد شده که احتمالا پایدار خواهند بود؛ از جمله افزایش تمهیدات بهداشتی، افزایش فاصله میزها از هم، کاهش جمعیت لژهای خانوادگی، افزایش سفارش غذاهای بیرون‌بر، افزایش سفارش‌های آنلاین، رواج استفاده از منوهای یک‌بار مصرف برای جلوگیری از انتقال آلودگی و افزایش سرو غذاهایی که پختشان در خانه، آسان نیست. رستوران‌های بین‌المللی به دلیل کاهش سفرها و نبود مشتریان خارجی، بخشی از درآمد خود را از دست خواهند داد که باید به فکر راهی برای جبران آن از طریق جلب مشتریان محلی باشند. بعضی از مشتریان که پیش از این بحران، ارزانی غذا برایشان مهم بود، حالا به بهداشت و تمیزی رستوران‌ها بیشتر اهمیت خواهند داد. رستوران‌های زنجیره‌ای بزرگ به مرور سرپا خواهند شد اما بعضی از رستوران‌های کوچک ممکن است دیگر به حالت قبل برنگردند یا حتی برای همیشه تعطیل شوند.
بازار کار و مشاغل
بازار کار نیز به‌شدت تحت‌تاثیر این بحران بوده. کارکنان و کسب وکارها با یک فاجعه روبه‌رو شدهاند، هم در کشورهای در حال توسعه و هم در کشورهای توسعه‌یافته. بعضی صنایع از آن نفع برده‌اند و بعضی به‌شدت آسیب دیدهاند. بعضی از افراد شغل خود را از دست خواهند داد و به سختی، دوباره شغل پیدا خواهند کرد. یکی از حوزه‌هایی که به‌شدت آسیب دیده، هتلداری بوده است. طی چند ماه اخیر، بسیاری از هتل‌ها تعدیل نیرو کرده‌اند. آژانس‌های مسافرتی و هواپیمایی‌ها هم همینطور. حوزه املاک، تولید، کشاورزی، عمده‌فروشی‌ها و خرده‌فروشی‌ها نیز آسیب‌های جدی دیدهاند. کارکنان این حوزه‌ها تقریبا نیمی از جمعیت نیروی کار جهان را به خود اختصاص میدهند که بخشی از آنها با تهدید بیکاری روبه‌رو هستند. از سوی دیگر، سوپرمارکت‌های بزرگ به دلیل هجوم مردم با کمبود نیرو مواجه بوده‌اند. میزان درخواست کار در سوپرمارکت‌ها چند برابر شده. در ایالات‌متحده، پس از شیوع کرونا کمبود نیرو در این زمینه‌ها وجود داشته: فروشنده، اپراتور‌سیستم، حسابدار، پرستار، پزشک یا کارشناس خدمات درمانی، انباردار، روانشناس، راننده وانت و پیک موتوری. به‌طور کلی، شرکت‌هایی که به فروشگاه‌های فیزیکی وابسته نیستند، مراکز درمانی و داروسازی، سوپرمارکت‌ها و شرکت‌های تکنولوژی از این شرایط، نفع خواهند برد، به‌خصوص آنهایی که در فضای آنلاین، حضور قدرتمند دارند. مثلا آمازون این روزها بیش از ۱۰۰ هزار نیرو استخدام کرده. اما از سوی دیگر، لباس‌فروشی‌ها، کفش‌فروشی‌ها و به‌طور کلی، مراکز خرید به دلیل عدم حضور مردم، تا مدتی رونق نخواهند داشت و این باعث خواهد شد بسیاری از افراد مشغول در این حوزه ها، شغل خود را از دست بدهند. مراکز درمانی غالبا با کمبود نیرو مواجه بوده‌اند، هم به دلیل افزایش شمار بیماران، هم به دلیل خستگی کادر درمان یا ابتلایشان به بیماری. بسیاری از این مراکز به دنبال جذب سریع نیرو هستند. در بعضی از مناطق، بیمارستان‌ها برای پر کردن جایگاه‌های غیرتخصصی از کارکنان سایر صنایع که شغل خود را از دست داده‌اند، دعوت به همکاری می‌کنند.
جهان طی چند دهه گذشته، بحران‌های متعددی را پشت‌سر گذاشته، از جمله بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ که شوک اقتصادی بزرگی به بسیاری از کشورها وارد کرد. کارشناسان برای پیش‌بینی دوران پساکرونا به الگوهای آن دوران رجوع می‌کنند. اما نباید فراموش کنیم که پیش‌بینی‌ها در شرایط عادی هم قابل‌اعتماد نیستند چه برسد به حالا که دنیا در حال جنگ با کروناست؛ بحرانی که تاثیرات بی‌سابقه‌ای بر تمامی ابعاد زندگی انسان‌ها در اقصی‌نقاط جهان گذاشته و بسیاری از جنبه‌های آن، هنوز ناشناخته است. به همین علت، بعضی از پیش‌بینی‌ها، شبیه گمانه‌‌هایی هستند که ممکن است هرگز اتفاق نیفتند.
به‌طور کلی، پیش‌بینی عادات مردم در خرید اقلام خانگی را می‌توان در این چند مورد خلاصه کرد:
تعداد دفعات رفتن به فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها کمتر می‌شود و تعداد اقلام خریداری شده در هر بار، بیشتر خواهد شد. بعضی از مردم عادت داشتند هر روز برای خانه خرید کنند، اما می‌گویند این عادت در آنها کمتر شده.
میل مردم به انبار کردن کالاها حتی پس از اتمام بحران نیز احتمالا ادامه خواهد داشت. خیلی‌ها می‌گویند که این کار، باعث صرفه جویی در وقت شده. به همین علت، آنها به این کار ادامه خواهند داد چون پس از پایان بحران، زندگی دوباره به روند تند قبل، باز خواهد گشت.
خیلی‌ها قبل از این بحران عادت داشتند ساعت‌ها در سوپرمارکت ها، میان قفسه‌ها چرخ بزنند و با حوصله، تمام آیتم‌ها را تماشا کنند. این عادت احتمالا کمتر خواهد شد. خریدها با برنامه‌ریزی قبلی انجام خواهند شد. افراد از هم بیشتر فاصله خواهند گرفت و صف‌ها دیگر مثل قبل، طولانی نخواهند بود. بنابراین، میزان «خریدهای یکهویی» هم کاهش خواهد یافت. با کمتر شدن تعداد خریدها، ممکن است موقع آشپزی، بعضی از اقلام مورد نظرتان را نداشته باشید و همین باعث خلاقیت در آشپزی می‌شود.
رواج رویکردی به نام «خرید آنلاین و برداشت حضوری». این روش برای آنهایی که حوصله یا وقت خرید حضوری ندارند، بسیار مناسب است. آنها می‌توانند اقلام مورد‌نظرشان را با حوصله از طریق وب‌سایت یا اپلیکیشن فروشگاه، بخرند. سپس در راه بازگشت به خانه از محل کار، به مغازه بروند و اقلامشان را دریافت کنند.
از آنجا که مردم بیش از پیش، بهداشت و فاصله اجتماعی را رعایت می‌کنند، غرفه‌های «تست رایگان» خوراکی‌ها ممکن است از رونق بیفتند. البته بعضی فروشگاه‌ها با رعایت نکات بهداشتی، از جمله الزام پوشیدن دستکش توسط مسوول غرفه، همچنان به مشتری اجازه میدهند که قبل از خرید خوراکی، آن را تست کند، چون معتقدند این حق مشتری است که بداند چیزی که می‌خرد، چه مزه‌ای است.
مردم احتمالا اقلام یخ زده، کنسروها و خوراکی‌های دارای نگهدارنده را ترجیح خواهند داد چون امکان ذخیره آنها برای مدت طولانی تر وجود دارد. در آمریکا طی هفته‌های اول شیوع کرونا، از بین میوه‌ها و سبزی‌های تازه، آنهایی که ماندگاری یا کاربرد بیشتری داشته‌‌اند بیشتر خریداری شدهاند، مثل سیب‌زمینی.
از آنجا که خیلی از مردم، تمایل خود به گشت زنی در سوپرمارکت‌های بزرگ را از دست خواهند داد، مغازه‌های کوچک ممکن است دوباره طرفدار پیدا کنند. طبق نظرسنجی از صاحبان مغازه‌های کوچک در آمریکا، معلوم شد که در هفته‌های اخیر، مشتریان این فروشگاه‌ها بیشتر شده. مشتری‌ها ابتدا می‌گفتند که دلیل‌شان برای خرید از این مغازه‌ها، شلوغی سوپرمارکت‌های بزرگ بوده. اما حالا با اینکه ازدحام در سوپرمارکت‌ها کمتر شده، این مشتری‌ها هنوز هم مغازه‌های کوچک را ترجیح میدهند.
